WAT IS TTIP? DAT WE NIET BEGREPEN: EEN VAN DE INSTRUMENTEN VAN DE MACHT

« De media verduisteren een aanzienlijk deel van wat een gebeurtenis begrijpelijk maakt. Maar nog crucialer is de plaats die aan dit of dat feit wordt gegeven: de timing, de lay-out, de toon, de herhaling, de elementen van contextualisering, de feiten en analyses die er betekenis aan geven (of er juist van beroven). De beperkingen zijn zo sterk, en zijn zo diep in het systeem verankerd, dat redactionele keuzes die anders zouden worden gemaakt, moeilijk voorstelbaar zijn. 

N. Chomsky & H. Edwards p.21

- Ga je naar het evenement?
- Welke gebeurtenis?
- Nou, tegen het TTIP.
- Wat is TTIP?

Ik had er al met hen over gesproken. Maar hoe vaak hadden ze het niet gezien op TV, gehoord op de radio, gelezen in de kranten? Niet in de gebruikelijke vorm die de mainstream-pers voorstaat, die de feiten altijd presenteert in deze valse neutraliteit met twee « kampen »: de voorstanders en de tegenstanders. In deze enscenering worden tegenstanders altijd voorgesteld als individuen die lijken te hebben besloten zich te verzetten zonder echt de basis voor hun actie en de waarden achter hun keuzes uit te leggen. Ze zouden het betwisten, dat is hun recht… 

« Men kan zeggen dat de weergave van de wereld door de media, zoals die dagelijks door journalisten wordt gefabriceerd, niet laat zien wat de werkelijkheid werkelijk is, maar wat de heersende en bezittende klasse gelooft dat zij is, wenst dat zij is of vreest dat zij zal worden. 

Alain Accardo, « Journalistes précaires, journalistes au quotidien », éditions Agone, 2007, p.64 

Er zijn dus geen echte objectieve feiten achter de uitdaging. Geen realiteit van de sociale en gezondheidsvernietiging, de verstikking van ecosystemen, de loononderdrukking die deze verdragen met zich mee zullen brengen. De demonstranten zouden gewoon hun burgerlijke en politieke rechten uitoefenen, zoals de vrijheid van mening of de vrijheid van meningsuiting. Individuele keuze dan. 

GEEN WAARHEID?

Maar achter de valse neutraliteit toont de behandeling van het protest door de media alleen al aan dat de propagandakanalen gehoorzaam de dominante ideologie volgen en dat, achter de schijn van onpartijdigheid, de media hun eigen mening hebben en de werkelijkheid construeren die past bij de kaste van de welgestelden en zorgt voor de bestendiging van de dominante orde. 

DRIE VOORBEELDEN

1. De keuze van hen die zich uitspreken. 

De ochtend van de demonstratie van 20 september tegen CETA en TTIP, gepland voor de avond in Brussel, 

De openbare radiozender van de RTBF, La Première, nodigt Cecilia Malmström, Europees commissaris voor Handel, uit. Wat is daar mis mee, vraag je je misschien af? In 15 minuten, zelfs als de journalist de angsten van de sociale bewegingen weergeeft, vereist een onderwerp als dit tijd en goed voorbereide argumenten, met cijfers, om de leugens en pogingen om de woordvoerders van de multinationals gerust te stellen, te ontzenuwen. Hem uitnodigen op de ochtend van 20 september, enkele uren voor een demonstratie, is hem een platform geven, een pleidooi, om de Atlanticistische propaganda de vrije loop te laten, die de toehoorder eens te meer de indruk kan geven dat er geen objectieve feiten zijn, dat de Europese Commissie en de regering van de Verenigde Staten alleen het welzijn van de burgers willen. Degenen die zich ertegen verzetten kunnen dat dus doen, aardig en zonder geweld, maar uiteindelijk zijn zij niet erg geloofwaardig, niet meer verdediger van het algemeen belang dan Cecilia … dat is de indruk die het kan geven. 

« Een echte democratie die het volk bij de actie betrekt, is een bedreiging die overwonnen moet worden ». 

Noam Chomsky ⁽¹⁾

Laatstgenoemde, destijds warm aanbevolen door Jean-Claude Juncker (JCJ) — Commissievoorzitter en fervent verdediger van vrije markten en belastingparadijzen — voor haar toetreding tot de post van Commissaris⁽²⁾In de radiogolven van de openbare radio zei hij: « Het verdrag met Canada [CETA] is perfect uitvoerbaar, de lidstaten zullen er binnenkort over stemmen hoop ik, het Europees Parlement ook ». Voor het TTIP, zal zij toevoegen « Er zal een verdrag komen, zo niet voor Obama, dan een natuurlijke pauze voor de volgende regering ».. Normaal, nee, wanneer haar rol hoofdzakelijk bestaat uit het ratificeren van haar verdragen: « Ons doel moet zijn de onderhandelingen af te ronden op basis van wederzijdse en wederkerige voordelen « JCJ zal aan zijn nieuwe rekruut uitleggen⁽³⁾.

Gedurende het interview op La PremièreZij zal de luisteraars ervan proberen te overtuigen dat een meerderheid van de Europeanen voorstander is van CETA en TTIP: « In de meeste landen [de l’UE], is er een meerderheid van steun  » (…)  » Ik heb vorige week een brief ontvangen van 12 staten die mij hun steun toezegden en zeiden: « Stop de onderhandelingen alstublieft niet, dit is een zeer, zeer belangrijke overeenkomst ».. En in deze landen is er ook zeer sterke steun van de bevolking. » Arme Europeanen die de kansen van CETA en TTIP niet zien. Deze laatsten zullen dus overtuigd moeten worden, en de RTBF zal daarvoor zijn uiterste best doen door Vincent Reuter (gedelegeerd bestuurder van de Union Wallonne des Entreprises, 14.10), Didier Reynders (20.10), Marianne Dony (voorzitster van het Instituut voor Europese Studies en professor aan de ULB, blijkbaar een fervent liefhebber van de Unie en de verdragen, 21.10) uit te nodigen. 

Malmström voegde daaraan toe:  » In geen geval kunnen de lidstaten worden gedwongen hun openbare diensten te privatiseren, er zal geen sprake zijn van een verlaging van de normen; wij hebben geprobeerd al deze angsten uit te leggen, te onderstrepen en mee te nemen in de onderhandelingen »;« Het verdrag met Canada is in het belang van Europa, ook van Wallonië; in Wallonië hebben we net veel banen verloren ( …) daarom moeten we Belgische bedrijven nog een kans geven… »

Ze zal niet zeggen dat Canadezen ons adviseren om niet hetzelfde te doen als zij, en ons waarschuwen⁽⁴⁾Dit was in een tijd dat Canada 22 jaar geleden een vrijhandelsverdrag met de Verenigde Staten en Mexico ondertekende, met de eindeloze drogredenen van economische groei, het scheppen van werkgelegenheid en welvaart voor allen die deze verdragen zouden brengen. Caterpillar, bijvoorbeeld, dat locomotieven produceerde in Ontario, dwong zijn werknemers tot een loonsverlaging van 50% onder dreiging met sluiting van de fabriek; zij weigerden en het bedrijf verhuisde, zoals vele anderen, naar de VS waar de arbeidsnormen « soepeler » zijn. Een paar jaar later verplaatste Caterpillar de productie opnieuw naar Mexico, waar de lonen nog lager zijn⁽⁵⁾. In Canada zijn alleen al in de laatste vijf jaar 350.000 banen in de verwerkende industrie verdwenen. Met CETA en TTIP hebben we een kans op eindeloze concurrentie tussen Europese landen, en het is duidelijk wie daarvan zal profiteren. 

De harmonisatie waar de voorstanders van TTIP en CETA het over hebben, is dus een « evenwichtsoefening »: een onevenwichtige balans in het voordeel van sommigen. Zoals een van haar fanatiekelingen, mevrouw Dony, het op La Première in fantastisch tegenstrijdige bewoordingen formuleerde: « Er is een evenwicht in de handel van goederen tot stand gebracht, er zijn overal winnaars en verliezers. En dus als een staat besluit om te zeggen, « omdat mijn volk, mijn boeren een beetje een sukkel zijn wil ik het niet accepteren », maar dan kun je helemaal geen vrijhandelsovereenkomst sluiten». Zoals we weten leidt vrijhandel tot onevenwichtige harmonisatie van onderaf, waardoor de normen voor voedselveiligheid, gezondheid en milieu worden verlaagd. Geen evenwicht dus, als we dit begrip definiëren als « Eenjuiste verhouding, een gelukkige verhouding tussen tegengestelde elementen of een juiste verdeling van de delen van een geheel; de daaruit voortvloeiende toestand van stabiliteit of harmonie ». (Le Petit Robert)

En in het geval dat een regering optreedt om haar burgers te beschermen, kan een speciaal tribunaal (arbitragecommissie voor de beslechting van geschillen), met particuliere advocaten, die enorme sommen geld betalen, tussenbeide komen6. Dergelijke gevallen hebben zich reeds voorgedaan en zijn veelbelovend voor de resultaten van deze praktijk, zodra zij in de Europese ruimte algemeen wordt toegepast: « In 2012 werd de Slowaakse regering veroordeeld tot het betalen van 22 miljoen euro schadevergoeding aan de Nederlandse verzekeraar Achméa. Waarom zo’n veroordeling? De Slowaakse regering had namelijk, in een poging om iedereen toegang te geven tot de gezondheidszorg, van de verzekeringsmaatschappijen die in deze sector actief zijn, geëist dat zij hun prijzen zouden verlagen »⁽⁶⁾.

« Het radicale ‘nee’ tegen de globalisering is onhoudbaar in een wereld waarin de consument elke dag stappen onderneemt om bedrijven over de grens te brengen » (…) « De markt blijft de meest efficiënte manier om het economische leven te organiseren, niet in de laatste plaats omdat alle andere hun grenzen hebben laten zien ». De markt blijft de meest efficiënte manier om het economische leven te organiseren, vooral omdat alle andere hun grenzen hebben laten zien ». 

Béatrice Delvaux, hoofdredacteur van Le Soir, 2 december 1999⁽⁷⁾

In 1999 « werden de demonstranten in Seattle door de media afgeschilderd als ‘professionele opruiers’ (US News & World Report), ‘onherstelbaar verbitterd’ (Philadelphia Inquirer), slechts ‘gekant tegen de internationale handel’ (ABC-News) en ‘veel gedoe om niets’ (CNN). En de eisen van de demonstranten werden nauwelijks gemeld ». 

N. Chomsky & H. Edwards, p.101 

Op de ochtend van 21 oktober, was de gast op Morning First zal niettemin proberen ons te overtuigen: « Daarom zeggen de staten, om hun prerogatieven, hun soevereiniteit en hun regelgevingscapaciteit veilig te stellen, tegen zichzelf « wij gaan een beroep doen op arbitragetribunalen om een oplossing te vinden door middel van compensatie ». (…) Staten kiezen voor arbitrage om hen te beschermen ».. Phew! We waren bang. 

En aangezien sommige informatie een « 360°-strategie » vereist, worden ook de andere media erbij betrokken. Op 22 september, slechts twee dagen na de demonstratie, gaf Le Soir, wellicht om verdere twijfels te voorkomen, carte blanche aan Hans Maertens, directeur van VOKA (Vlaamse ondernemersorganisatie), die vertelde dat« Wallonië en Brussel met CETA als winnaars uit de bus kunnen komen ».

2. Focus op de — zeer korte termijn — gevolgen van het protest 

Zoals gewoonlijk wordt op deze ochtend van stakingen en betogingen in de dagbladen de nadruk gelegd op de « verkeersstoringen » die het gevolg zijn van de « mobilisatie ». Nauwelijks verbergen zij hun verlangen om aan te tonen dat « mobilisatie » demobiliseert — « gebruikers » minder mobiel maakt, zij « vergeten » dat wat de eersten bewegen heel weinig te maken heeft met die onaantastbare vrijheid om zich in hun auto te verplaatsen en dat dit van weinig belang is vergeleken met hun eisen: Wat maakt het voor de ING-ambtenaar of de Caterpillar-arbeider uit om twee uur in hun auto te zitten als degenen die schuld hebben aan hun tijdelijke immobiliteit nu juist degenen zijn die zich mobiliseren om hun baan niet te verliezen (afgezien van alle noodzakelijke vragen over de onvoorwaardelijke verdediging van banen, die hier niet aan de orde is)? 

Er zou een echte unie kunnen komen, die van de arbeidersklasse en een deel van de middenklasse, maar de media verdelen, waardoor de een tegen de ander wordt opgezet. Hun redacties sturen journalisten, een soort speciale afgezanten van het asfalt, naar overvolle plaatsen om ons live te vertellen over de toestand van het verkeer, waarvan we meer dan kunnen vermoeden dat het traag zal zijn als een direct gevolg van de staking. Franz Olivier Giesbert, directeur van de krant Le Point in Frankrijk, geeft op BFMTV een perfecte illustratie van de stakingen tegen de arbeidswetgeving: « Kijk naar het totale gebrek aan respect, de Euro komt eraan, het is een moment van nationale gemeenschap « maar nee, het is niet serieus, we gaan staken! En dan die vreselijke overstromingen, al die werknemers die alleen maar denken aan naar huis gaan, in welke staat ze het huis zullen aantreffen, en daar, staking… het is een gebrek aan respect». Identieke reacties van de media op de blokkades van de raffinaderijen, waarbij micro-trotters, zuiver selectieve propagandamiddelen, de toon meer dan bepaalden.⁽⁸⁾

3. Zwijgen over massaal protest 

Deze gerichtheid op ons kleine individuele belang heeft in feite maar één functie: ons ervan te weerhouden te geloven dat wij, de massa’s, de macht hebben om dingen te veranderen, om de loop van de geschiedenis te veranderen, om ons te verenigen voorbij bepaalde verschillende theoretische standpunten. Het onderwerp moet als onderwerp worden gelaten, in de liberale illusie dat het de enige meester is over wat het doet en dat het, zelfs na de ondertekening van het TTIP, nog steeds zal kunnen « kiezen ». Zei Karel De Gucht niet toen hij commissaris voor Handel was:  » De keuze zou aan de Europeanen kunnen worden overgelaten, door middel van duidelijke etiketteringsregelingen. Laten we [le poulet lavé à l’eau de javel] niet demoniseren. Ik vertrouw de consumenten. Bijvoorbeeld, als ik een kip koop, zou ik natuurlijk een Bresse kip nemen »⁽⁹⁾. Het is natuurlijk gemakkelijker wanneer je 12.000 euro per maand verdient (of 30.000 met een installatiebonus van 50.000 euro voor Jean-Claude Juncker) dan wanneer je een werkloze moeder bent die moet « kiezen » tussen een Bresse-kip en het betalen van haar verwarming… voor die prijs is bleekwater gemakkelijker door te komen… 

In dit opzicht klinkt de slogan van de manifestatie tegen TTIP/CETA op het Schumanplein, waarbij de organisatoren riepen: « Vergeet niet dat u ook een kans hebt om dingen te veranderen, u hebt een verantwoordelijkheid als consument », een beetje hol. Want het is juist deze illusie van een subject dat meester is over zijn keuzes, een burgerlijke ideologie als er ooit een was, die vrij zou kunnen kiezen tussen Bresse en bleekwater, die volledig en op gewelddadige wijze voorbijgaat aan de klassenverhoudingen en de onmogelijkheid — materieel maar ook in termen van kennis — voor sommigen, en velen, om de keuze te maken om te kiezen! 

De tegengestelde massa moet niet te veel getoond worden… Enkele dagen na meerdere demonstraties tegen TTIP/CETA in Duitsland, schreven wij aan RTBF: « Ik zou graag van u vernemen waarom u in uw avondnieuws van zaterdag 17 geen melding hebt gemaakt van de honderdduizenden kijkers die in Duitsland tegen het TTIP/CETA hebben gedemonstreerd? Is het niet belangrijk genoeg om erover te praten en uit te leggen waarom de demonstranten zo boos waren? 

Zij zullen antwoorden: « Omdat het nieuws vaak erg druk is, moeten nieuwsredacteuren voortdurend keuzes maken. Het is onmogelijk om over alles te praten in dertig minuten nieuws. Daarom werkt de redactie van de RTBF met zogenaamde 360°-informatie, d.w.z. informatie die over de verschillende media wordt verspreid. Een onderwerp kan dus wel op radio en net, maar niet op televisie worden behandeld, of omgekeerd « .

Maar wat is precies ‘nieuws’? Wie maakt het? Hoe wordt het gevormd, zo niet door de keuze van de onderwerpen die de media besluit bloot te leggen? De actualiteit bestaat dus niet vóór de keuze van de informatie: zij bestaat door deze keuze, want wij blijven uiteindelijk wezens die niet de gave van de alomtegenwoordigheid bezitten⁽¹⁰⁾ en die al bij al zeer beperkt zijn in het verkrijgen van informatie die buiten ons directe analysebereik ligt.