Weg met de spectaculaire commodity maatschappij

(Situationistische Internationale, mei 1968)

Het onmiskenbare en enige echte sensationele goede nieuws van dit begin van het jaar zijn zonder enige twijfel de verklaringen van die hoofdeconoom in dienst van het Internationaal Monetair Fonds, een tot nu toe bij onze diensten onbekende Fransman, Olivier Blanchard, die zonder enige waarschuwing aan wie dan ook een dik rapport van veertig bladzijden openbaar heeft gemaakt waarin hij, om het (zeer) kort te houden, heel eenvoudig en met bewijzen en diverse cijfers aantoont dat het fameuze beleid van alle bezuinigingen en strengheid een grote flauwekul is. Laten we de eer geven die hem toekomt en terloops opmerken dat enkele anderen vóór hem reeds op grote schaal de idiotie en perversiteit van de bijna overal genomen maatregelen aan de kaak hadden gesteld. Jorion, Leclerc, Berruyer, Lordon en andere economen die met hun dogma’s hebben gebroken, stellen al maandenlang en op alle mogelijke manieren de absolute doodlopende weg aan de kaak waartoe dit beleid leidt, en dit, wat niemand meer verbaast, in het ontstellende stilzwijgen van de « pravda-pers » in haar quasi totaliteit.

Omgekeerd werd de observatie van kameraad Blanchard langzaam naar voren gebracht, zonder dat dit aanleiding gaf tot bijzondere emoties of min of meer geleerde exegese. Het enige dat opvalt zijn een of twee opmerkingen van door de autoriteiten gegarandeerde specialisten, die alle in dezelfde richting gingen. Wat deze heer zegt, is alleen bindend voor hem en, tot op zekere hoogte, voor het IMF; wat de grote, zachte koppen van de Europese Commissie en de verantwoordelijken thuis betreft, is er geen sprake van dat er iets wordt veranderd aan de reeds gemaakte keuzen; wij zullen dus op dezelfde vertrouwde en vaag geruststellende grond verdergaan; en wat er ook moge gebeuren. Deze dwazen zijn niet bereid afstand te doen van de belachelijke beginselen van een pseudo-wetenschappelijke zogenaamde academische economie, waaraan zij een cultus wijden die geen andere aanhangers heeft dan diegenen die via de meest ondoorzichtige kanalen, de meest misselijkmakende bedriegerijen, grotendeels en schaamteloos profiteren van de situatie die thans nog steeds bestaat. « Wat te doen, wat te doen? » vroeg Lenin op een van de sleutelmomenten van de bolsjewistische revolutie en, ziet u, ik vraag me ook af… Ik herinner me deze woorden van André Généreux tijdens de dagen gewijd aan het eco-socialistische perspectief, in Parijs, enige tijd geleden (ik citeer hem uit mijn geheugen): « Het grote probleem is niet zozeer de ecologische, sociale en andere uitdagingen, het enige echte probleem is de 80 miljoen mensen te overtuigen die, hier in Frankrijk, geen moer geven om de realiteit van deze uitdagingen.

Laten wij niet bang zijn, vrienden en medelezers, om ons deze vraag te stellen, ook al kan zij in sommige opzichten provocerend lijken. Als dat zo was, lijkt me dat geen slechte zaak. Laten we om ons heen kijken, wat vaker over straat lopen, het openbaar vervoer gebruiken; laten we kijken en luisteren. Laten we eens kijken naar deze gezichten, waarvan er zo velen getroffen zijn door een vreemde verbijstering, een desolate neerslachtigheid, een zwaar fatalisme. Laten we luisteren naar deze korte uitwisselingen — als ze gebeuren! — De banaliteit en leegheid van wat daar gezegd wordt, zo vaak, te vaak, toont aan hoe diep de middelmatigheid van de tijd zovele gewetens heeft besmet. In dit verband kunnen we alleen maar opnieuw constateren dat de situationistische stellingen perfect aansluiten bij de situatie waarin we ons bevinden. Ja, het « spektakel » waarvan Guy Debord in 1967 de duivelse realiteit aan de kaak stelde, is meer dan veertig jaar later dit gigantische, koude, vijandige monster geworden dat alle levenssferen beheerst. Van werk — of het gebrek daaraan — tot vrije tijd, van de produktie van niets tot de steeds toenemende consumptie van dit niets, dat allerlei koopwaar is, die telkens weer wordt aangeboden aan de verblinde en gehypnotiseerde toeschouwers voor de etalages, alles draagt bij tot de atomisering van wat er nog over is van de menselijke samenleving. De boodschappen, de bevelen die letterlijk worden geschreeuwd door de lovende beelden van de commerciële reclame en de bevelen van de zogenaamde politieke « communicatie » — die pure propaganda, leugens en bedrog is — die haar wetten en decreten oplegt met de grootste minachting voor het algemeen welzijn, zijn de exacte weerspiegeling van de « communicatie » zoals die is bedacht door managers en andere ingenieurs wier talent erin bestaat de mensen te doen geloven dat zij niets te maken hebben met wat er gebeurt, Zoals onze volksvertegenwoordigers zich verschuilen achter vage Europese richtlijnen op bijna elk gebied om alle maatregelen te « passeren » die gericht zijn tegen verworven sociale rechten, het verval van openbare diensten en de privatisering van hele delen van bedrijven die tot nu toe aan de gemeenschap toebehoorden.

Voeg daarbij de zeurende en universele ontregelmachine die, zeldzame uitzonderingen daargelaten, de geschreven pers, de radio of de televisie vormt; deze manier om dwingend, soeverein en alleen dat te zeggen wat gezegd mag worden. Geconfronteerd hiermee, geconfronteerd met de omvang van de taken die moeten worden uitgevoerd, kunnen we alleen maar betreuren dat we alleen maar kunnen terugvallen op de wapens die ons het meest vertrouwd zijn: ideeën, woorden om ze uit te drukken, om te proberen ze te delen, om ze te doen begrijpen en om diegenen bij ons te brengen die, bezorgd of achteloos, voortgaan op de van tevoren uitgestippelde weg, vaag geruststellend en illusoir, waarop zij blindelings voortgaan. Ik moet denken aan het artikel dat onlangs in « Le Monde » verscheen en waarin een scherpzinnige journalist zijn lezers voorhield dat de Fransen zich « door de crisis » minder zorgen maken over milieuvraagstukken. Dit is een geweldige ontdekking! Het is niet meer dan normaal dat men, wanneer men met de ergste moeilijkheden van allerlei aard wordt geconfronteerd, meer aan zijn hoofd heeft dan deze vage en verre vragen. Wij zouden graag zien dat onze bescheiden bijdrage aan de vele debatten die gaande zijn, door anderen wordt ontvangen dan door degenen die het op voorhand in wezen eens zijn met de stellingen waarvoor wij de woordvoerders zijn. Natuurlijk zijn wij niet alleen; anderen, zowat overal, praten met elkaar, wisselen hun vele ervaringen uit, komen samen in spontane coöperaties, in koopgroepen; kleine politieke formaties, clubs en vergaderingen worden opgericht; tenslotte worden vensters ontstoken in de donkere muren van de oude wereld, waardoor breekbare maar troostende lichten worden geplaatst in de nacht die alles bedekt.

Maar er zouden fakkels en door velen gedragen fakkels nodig zijn om het licht te laten komen! En hoe animeer je deze afwezige menigte? Met welke middelen; welke praktijken moeten worden uitgevonden en toegepast die verder gaan dan woorden? Ik ben zoals u, zoals de arme Lenin en zoals zovele anderen; ik vraag mij af wat ik en wij zouden kunnen doen. En ik heb niet het antwoord dat, hoe dan ook en alles wel beschouwd, het misschien zinloos is te vragen. Zoals Pierre Dac terecht en amusant zei: « L’a v enir c’est du passé en préparation »… geduld dus.

Jean-Pierre L. Collignon