VOOR EEN EUROPESE LENTE

De verbazingwekkende strengheid van deze winter, die blijkbaar te wijten is aan het historisch lage ijspeil in de Noordelijke IJszee dat de stromingen en winden zou hebben verstoord, herinnert ons aan het bestaan van aanhoudende klimaatverstoringen. De Europese CO2-markt, het paradepaardje van de EU in de strijd tegen de klimaatverandering, heeft nooit gewerkt: na bijna 7 jaar bestaan kan er geen uitstootvermindering aan worden toegeschreven. Het heeft de industrie echter tijd en geld bespaard, en daarom hebben bijna 100 NGO’s onlangs opgeroepen tot ontmanteling ervan en vervanging door een doeltreffender beleid⁽¹⁾.

Ecologische urgentie, politieke urgentie: de lente die op het punt staat te beginnen, luidt meerdere schokken in. De jongste ontwikkelingen in de crisis in de eurozone wijzen allemaal op een snelle versterking van de controlebevoegdheden van de EU over het nationale beleid. De overeenkomsten die zijn opgelegd aan Griekenland, Portugal, Ierland en de laatste weken op spectaculaire wijze aan Cyprus, hebben er telkens toe geleid dat een van de leden van deze monetaire zone afstand heeft moeten doen van zijn soevereiniteit (althans tijdelijk) om het geheel in stand te houden. De eurozone is vandaag de dag in veel opzichten een feitelijke federatie, maar — en dit wordt met de dag zichtbaarder — een federatie met ernstige tekortkomingen en zeker geen democratie. Niet of nog niet? In ieder geval protesteren de weinige sociaal-democratische regeringen in de regio formeel tegen bezuinigingen, maar verlamd door de dreiging van kapitaalvlucht en politiek zwak, doen zij weinig; Duitsland bevindt zich in een machtspositie die slechte herinneringen oproept; en de relatieve politieke verlamming van het geheel brengt die onberekenbare technocratische instellingen, het IMF, de Europese Centrale Bank en de Europese Commissie, in een machtspositie. 

De goedkeuring door het Europees Parlement (met een zeer grote meerderheid) op 12 maart van het « 2‑pack », twee nieuwe verordeningen ter versterking van de instrumenten voor de coördinatie van het economisch beleid van de lidstaten, moet het mogelijk maken de Europese Commissie om zowel haar bevoegdheid om te onderhandelen over programma’s voor financiële « steun » aan staten met schulden te versterken als haar recht om toezicht te houden op de opstelling van de nationale begrotingen, met name door boetes op te leggen in geval van niet-naleving van de vastgestelde doelstellingen, maar ook, en dit is nieuw, door haar extra middelen te geven om die staat op te leggen hoe hij de hem opgelegde doelstellingen moet bereiken⁽²⁾. De Raad van de EU, d.w.z. de lidstaten, wil op 12 mei in Brussel zijn definitieve goedkeuring aan het project geven. De laatste zou, bijvoorbeeld, de bevelen van de Commissie aan België om « structurele maatregelen » te nemen, zoals het beëindigen van de loonindexering, een heel andere echo dan enkele jaren geleden, toen dergelijke bedreigingen ernstig waren, maar nog niet ernstig. 

De Commissie bekritiseert het land omdat het haar aanbevelingen van vorig jaar niet volledig heeft uitgevoerd. Maar het politieke karakter van deze kritiek is opvallend in vergelijking met de manier waarop de Commissie Nederland behandelt: Nederland bevindt zich in een iets slechtere economische situatie dan België sinds het de aanbevelingen van de Commissie heeft overgenomen, maar juist daarom valt het in de gunst van de Commissie. Dit doet de vraag rijzen naar de werkelijke prioriteiten van deze laatste: vermindering van de tekorten of afbraak van de verzorgingsstaat in naam van een neoliberaal wereldbeeld. Zij zijn echter zeer actief als bedrijfslobbyisten. 

Deze laatsten hebben, in tegenstelling tot de kiezers, een grote invloed op de Commissie. De deskundigengroepen die haar adviseren, worden op veel belangrijke gebieden nog steeds gedomineerd door deskundigen uit het grootkapitaal. Het heen en weer gepraat tussen de Commissie en privé-lobby’s duurt voort, tot op het punt dat de Europese Ombudsman, na een klacht van Corporate Europe Observatory, het probleem voldoende « systemisch » achtte om het instellen van een autonoom onderzoek door zijn diensten te rechtvaardigen. 

Interne documenten van een belangrijke lobby ter bevordering van de vrije handel in diensten (financiële diensten, toerisme, enz.), het Europees Dienstenforum⁽³⁾ontvangen en gepubliceerd door CEO⁽⁴⁾Uit de bevoorrechte toegang van laatstgenoemde tot het Directoraat-generaal Handel, de afdeling van de Commissie die het monopolie heeft om namens de gehele EU over deze handel te onderhandelen, blijkt dat zij vertrouwelijke documenten over de voortgang van de onderhandelingen met hen deelt. De onderhandelingen over een vrijhandelsovereenkomst tussen de EU en de VS doen in dit verband het ergste vermoeden: het vertrouwelijke « mandaat » dat de staten aan de Commissie hebben gegeven, is onlangs door een Amerikaanse krant gepubliceerd⁽⁵⁾In het verslag wordt bijvoorbeeld gepleit voor maximale « bescherming » van investeerders, waardoor zij het recht zouden krijgen om staten aan te klagen wanneer nieuwe wetgeving hun economische belangen zou schaden. 

Aangezien de beoordeling van GGO’s een van de onderwerpen is die op tafel liggen, onder andere de « harmonisatie » van de landbouwnormen met de VS, maakt dit de campagne tegen verdere goedkeuring van GG-gewassen zeer belangrijk: het is financieel wellicht niet mogelijk het proces terug te draaien als een van deze gewassen wordt goedgekeurd. Meer dan twintig daarvan wachten momenteel in de dossiers van de Commissie op toelating en de meeste daarvan zijn tolerant voor Roundup, het door Monsanto geproduceerde totale onkruidverdelgingsmiddel waarvan de voordelen niet langer zijn aangetoond. 

Wat te doen in het licht van deze lawine van goed nieuws De beleidsruimte terugwinnen waaraan het zo schrijnend ontbreekt Enkele elementen voor een antwoord: op 4 april heeft een consortium van Amerikaanse onderzoeksjournalisten in een gezamenlijk onderzoek naar belastingparadijzen tienduizenden lege vennootschappen blootgelegd die rijke particulieren en multinationale ondernemingen in staat stellen belasting te ontduiken. Een eerste stap naar het herstel van de openbare macht 

Op 13 en 14 maart vonden in Europa en in Brussel actiedagen tegen bezuinigingen en voor democratie plaats. Naast verschillende demonstraties werd een gebouw van het Directoraat-Generaal Economie en Financiën (ECFIN) in de buurt van het Jubelpark vreedzaam bezet door een honderdtal activisten, die een volksvergadering organiseerden waar verschillende vertegenwoordigers van door de bezuinigingswaanzin getroffen landen (Griekenland, Portugal, Spanje, enz.) konden getuigen van de gevolgen van het beleid dat hun werd opgelegd door de administratie die het zelf had ontworpen. Hun slogan is « Voor een Europese lente ». 

Martin Duif

voor het Corporate Europe Observatory (CEO)-team