PANTA RHEI!

Alles gaat voorbij, zegt Heraclitus. En dit is een universele waarheid die niet kan worden betwist. Er is niets stabiel in de oneindige universa, in de wereld die de onze is; en ook in onszelf, want van geboorte tot dood houdt het lichaam nooit op te veranderen: van de zuigeling die niet in staat is tot enig initiatief, tot de oude man die verlamd is door het gewicht van de jaren, « Een leven gaat voorbij in de tijd van een vonk » zei Montaigne; maar in het geheim van ons hart geloven wij liever, tevergeefs, dat wij hier voor altijd zijn en denken wij slechts aan de dood in de verte, als een vage en onwaarschijnlijke gebeurtenis. En toch kunnen we deze waanzinnige illusie zien wanneer, om ons heen, ouders, broers en zussen, en vrienden vertrekken. Dit is waar voor alle dingen en alle levende wezens. Op dezelfde manier zijn menselijke ondernemingen, politieke systemen, koninkrijken en keizerrijken, regimes en instellingen er slechts « voor een tijdje ». Rome werd verslagen door de barbarenDe grote Revolutie van 1789 schafte het oude monarchische regime af, het bolsjewistische systeem, dat miljoenen proletariërs bij zijn geboorte deed dromen, stortte in een paar weken na de vernietiging van de Berlijnse Muur in elkaar, het door Hitler beloofde duizendjarige Rijk duurde slechts twaalf jaar, en liet slechts ruïnes en verwoesting achter, en tientallen miljoenen doden.

Natuurlijk, in de handen van de machtigen en hun aanhangers, de systemen die zij instellen, de regels en wetten die zij uitvaardigen, kortom, wat zij opbouwen en construeren, hopen zij op een lang leven, zelfs de eeuwigheid. Aldus de Jupiteriaanse en nu al quasi-monarch Emmanuel Macron, vers verkozen onder de omstandigheden die wij kennen, die, net als andere leiders in deze trieste wereld, van plan is het verfoeilijke economische neoliberalisme te bestendigen en al zijn kansen te geven om nog overal te domineren, een systeem onder andere, dat dus ook tot uitsterven gedoemd is. Maar de grote gevaren zijn er, en we moeten de moed hebben om ze onder ogen te zien.

NIET UIT HET BOS!

Wij weten nu dat onze planeet, zo mooi en zo blauw vanuit de ruimte, al bijna alles heeft gegeven of, preciezer gezegd, dat wij er al bijna alles van hebben genomen. Alle hulpbronnen, fossiele en andere, staan op het punt uitgeput te raken en wij zijn reeds het tijdperk van de schaarste binnengetreden, dat onvermijdelijk gevolgd zal worden door schaarste. Ondanks de alarmsignalen en ondanks het feit dat een minister van ecologie oproept tot algemene bewustwording, zien we dat anderen, van de economie, de begroting of wat dan ook, zichzelf feliciteren en zich verheugen over het feit dat « het herstel » inzet en de zaken steeds beter gaan, en dat de leiders van grote bedrijven schaamteloos miljoenen dollars of euro’s in hun zak steken of ergens anders instoppen; dit gaat de kleine mensen niets aan Die naar vermogen blijft leven of in zijn levensonderhoud voorziet, een groot deel van zijn tijd doorbrengt met zwerven in winkelcentra, geld uitgeeft dat voor sommigen steeds schaarser wordt; kortom, zonder morren zijn weg blijft gaan als een min of meer tevreden consument, alsof er niets gebeurd is.

Maar wie, hoe, of welke enorme en onweerstaanbare bewegingen zijn er te verwachten die de onvermijdelijke omschakeling zouden kunnen bewerkstelligen?

Het is waar dat « biologisch » steeds populairder wordt — warenhuizen hebben nu hun eigen Denatuurafdeling, min of meer bevoorraad; kortsluitingen en gegroepeerde aankopen zijn in de lucht van de tijd; wij kunnen ons daarover verheugen, maar wij zijn nog ver verwijderd van de veralgemeende rage. Voor het grootste deel, en voor veel van onze tijdgenoten, blijven de gewoonten en bevelen van adverteerders om meer en meer van alles te doen, helaas, ingeburgerd. Wij zien dat wij vanuit dit gezichtspunt nog lang niet uit de problemen zijn, en zelfs dan zouden wij de deur nog moeten vinden. Er zijn er die er tenminste naar streven : de politieke partijen of bewegingen, waarvan het aantal nog vrij bescheiden is, maar die aan de eis van rechtvaardigheid de noodzaak toevoegen om rekening te houden met de milieu-eisen. Maar voor de rest zien we dat de traditionele partijen nog steeds de oude, versleten en ondoeltreffende recepten gebruiken om aan de eisen en noodsituaties van de dag te voldoen.

Wij staan dus voor een cruciaal alternatief, op het kruispunt of, zo men wil, op het tussenpunt van een oude wereld en een toekomstige wereld die de oude zal moeten afschaffen. Maar wie, hoe, of welke enorme en onweerstaanbare bewegingen zijn er te verwachten die de onvermijdelijke omschakeling zouden kunnen bewerkstelligen? Wat als de heersende krachten van vandaag een steeds heviger tirannie van het geld zouden opleggen en een steeds bitterder strijd om het loutere overleven van miljoenen mensen? Waar zijn de verlichte en bewuste elites die de fatale doelen kunnen verijdelen die ons naar rampen leiden van een omvang die ongekend zou zijn in de korte en bespottelijke periode waarin de mensheid is geboren, gegroeid en uiteindelijk van de aardbodem is verdwenen? Dit zijn allemaal vragen die niet beantwoord kunnen worden. Eén ding is zeker, en we keren terug naar het grote Heraclietische principe: dit alles zal voorbijgaan. Het eindresultaat van onze aanwezigheid op het oppervlak van deze aardbol zal gigantisch en verschrikkelijk zijn; de passagiers van het uitgestrekte en schitterende schip dat het was, zullen tegelijk verdwijnen met de duizenden diersoorten die, nu al, daar en voor velen, op weg zijn naar uitsterven, door onze schuld alleen. Zij die, zoals ik, in 1968 twintig jaar oud waren, zullen tenminste het geluk hebben de sterren te hebben bereikt voordat dit alles gebeurde…

Jean-Pierre L. Collignon