Jongeren: de « gebroken gezichten » van de gezondheidscrisis

2019: Duizenden jongeren marcheerden door de straten en eisten krachtige maatregelen om uit de klimaatcrisis te geraken, die zij op het punt stonden frontaal het hoofd te bieden. Jongeren « heter dan het weer », met woede in hun buik, protesteren tegen de traagheid van de staat, organiseren wekelijkse schoolstakingen om gehoord te worden. Dankzij hun mobilisatie is het bewustzijn van de klimaatnoodsituatie nog nooit zo groot geweest. Het heeft de politieke koers veranderd.

Gisteren nog waren de jongeren de belichaming van deze hoopvolle generatie. Vandaag, onder huisarrest, zijn zij de opgeofferde generatie. De « Greta Thunbergs » en andere studentenleiders werden grotendeels het zwijgen opgelegd. Een opsluiting die al maanden aan de gang is: niet alleen is er een verbod om samen te komen en zich te organiseren. Het is de stop, het deksel dat verraderlijk hun woede om te leven verstikt, hun vurig verlangen naar verandering. Jongeren zijn de stemlozen geworden. Ze lijden in stilte.

Van maand tot maand volgt het aandraaien van de schroeven elkaar op: (her)opsluiting, veralgemeend dragen van maskers op alle plaatsen, invoering van een avondklok, een bel van 1 persoon per gezin, verhoging van de administratieve sancties, en nu, sinds de aankondiging van het overlegcomité op 22 januari, een reisverbod… Vooral voor de horeca, de culturele sector en de jeugdsector is elke overlegvergadering als een marteling van de palmen. Strikt genomen, is er geen horizon voor hen. Het politieke discours volgt dat van de virologen, in een vreemde mimicry. Zonder rekening te houden met het psychologische geweld dat zij de bevolking aandoen, de « niet-essentialen » die in armoede, woede of depressie vervallen.

HEBBEN VIROLOGEN NIET HET MONOPOLIE OP GEZONDHEID

Het is niet verwonderlijk dat virologen gezondheid zien in termen van het virus. Dit is hun gebied van expertise. Maar in naam van het winnen van de oorlog tegen Covid-19, vergeten ze dat mensen niet alleen maar ‘virussen op poten’ zijn. Gezondheid is in wezen multidimensionaal. Een armada van medische beroepen, waaronder deskundigen op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg, is hiermee bezig. Ze staan echter niet in de schijnwerpers. Wat zeggen ze? Ze luiden het alarm…

In een op 30 november gepubliceerde studie hebben deskundigen op het gebied van psychologie, psychoanalyse, kindergeneeskunde en kinderpsychiatrie een angstaanjagend rapport opgesteld over de schade die het gezondheidsbeleid toebrengt aan kinderen(1). Een trauma dat voortkomt uit een omkering van rollen: volwassenen die door de staat worden gekleineerd en kinderen die worden behandeld als volwassenen die verstoken blijven van levensvreugde, vrije tijd, socialisatie en tederheid. Terugtrekking in zichzelf, terugval in het leren, een geterroriseerde relatie met het lichaam en met het leven, ernstige stoornissen in het samenleven en de socialisatie. Communicatie, en haar non-verbale subtiliteiten, worden verminkt door het masker, troost, door aanraking, wordt onderdrukt, enz. Voor sommigen wordt school nu ervaren als een fobische ervaring.  » Het is niet langer de plaats waar socialisatie wordt aangeleerd, maar de plaats waar sociale distantie wordt aangeleerd. Het is niet langer de plaats om samen te leven, maar de plaats waar wantrouwen van allen tegen allen « (2).

Ook voor onze tieners is de zelfverzekerde projectie in het leven weggenomen. Zij worden geplaagd door gebrek aan motivatie, weinig energie en schooluitval, vooral degenen die financiële moeilijkheden ondervinden. Sport, artistieke en culturele activiteiten, als garantie voor emancipatie, hebben plaatsgemaakt voor beeldschermen en sociaal isolement. Afgesloten, gemaskerd, met schuldgevoelens, is hun kamer sluipenderwijs veranderd in een gevangenisuniversum, waar angst wordt uitgenodigd.

De regering heeft een zware verantwoordelijkheid in deze stand van zaken. Symptomatisch genoeg was « gevaarlijk » het woord dat premier Alexander De Croo op 18 november koos om de toepassing van de « één persoon per gezin »-regel met Kerstmis te rechtvaardigen: « We zullen nog steeds gevaarlijk voor elkaar zijn(3) « . De woordkeuze is goud waard. « Gevaarlijk » of het afstotende effect. De andere is een potentiële vijand waar iedereen op zijn hoede voor moet zijn. Het ligt in de lijn van de « We zijn in oorlog »-logica van president Macron. Deze retoriek zal de praktijk van het aanklagen hebben doen herleven, een gemakkelijke manier om vrijwillig de politie bij te staan bij de toepassing van dwangmaatregelen.

De vraag is: welke conditionering van terreur en machteloosheid willen wij aanbrengen in de psyche van kinderen, die ware sponzen van onze emoties zijn, en van tieners, bij wie de « eco-angst » reeds zijn tol eist en voor wie de behoefte om uit de familiale cocon te ontsnappen en met de buitenwereld in aanraking te komen van vitaal belang is?

In dit verband stellen deskundigen in een artikel in The Lancet, « Child & Adolescent health », dat sociale interacties deel uitmaken van de basisbehoeften van kinderen en adolescenten, net als de basisbehoefte om te eten of te slapen(4). Met andere woorden, « essentiële behoeften », waarvan de hernieuwde ontbering onze jongeren dwingt om lange tijd in apneu te leven…

In naam van extreme voorzichtigheid bij het omgaan met het virus, creëren we een generatie van geesteszieke jongeren. In dit spel loopt het staatsgezag het risico steeds meer te worden gezien als ontmenselijkt, robotachtig, een agent van controle en toezicht, hetgeen een groeiend wantrouwen wekt in de publieke opinie, met name onder gestigmatiseerde jongeren.

De remedies: een radicale koerswijziging van de dominante media en politici, die gevaarlijke liaisons aan het vormen zijn. Dit vereist onder meer een verandering van verhaal, door het herontdekken van het diepe gevoel van solidariteit, mededogen en welwillendheid; waarden die niet per ministerieel decreet kunnen worden verordonneerd.

HET ONSCHADELIJK MAKEN VAN DE PSYCHISCHE BOM

De officiële media voeden ons al maanden met de angst voor de dood. Zij voeden een binair discours van stigmatisering: de « samenzweringstheoretici », de « samenzweringstheoretici », enz. Ze voorzien ons ook van voorverteerd denken. In hun ogen is de enige geldige manier om de werkelijkheid te lezen duidelijk die welke in de eerste plaats wordt overgebracht door virologen en epidemiologen, voor wie de overheid nooit genoeg doet. Hun oproep lijkt eenzijdig te zijn: geen verboden meer, geen dwangcontroles meer, met als argument dat de eerste golf moet worden gestopt, de tweede moet worden voorkomen en vervolgens ingedamd, en vervolgens de derde, nog gevaarlijker, met zijn nieuwe varianten!

Niet in staat om de crisis in 3D te zien, hebben zij ons leven de facto in een overlevingsstand gezet. Men mag echter niet vergeten dat er naast de slachtoffers van Covid nog andere pathologieën zijn, waaronder de geestelijke gezondheid, en tenslotte de economie. Door de sectorale en noodzakelijkerwijs restrictieve aanpak van de virologen te volgen, volgen de politieke autoriteitenuiteindelijk de weg van de rattenvanger van Hamelen: levens redden door ze te vernietigen.

JONGEREN DIE GESTIGMATISEERD ZIJN, MAAR DIE HET AANKUNNEN…

Deze mediahype is er in recordtijd in geslaagd om van het begrip « vrijheid » een « beschamend » woord te maken, vooral voor jongeren, die er verliefd op zijn. In het « covidiaanse » tijdperk wordt de vrijheid die zij eisen plotseling geassocieerd met egoïsme of ruig individualisme. Maar wiens schuld is dat? Is « ieder voor zich » niet het kenmerk van het economisch neoliberalisme dat onze samenleving beheerst? Is vrijheid niet het fundament van de Europese interne markt, die gebaseerd is op het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal? Is een van de mantra’s van de EU niet juist om het concurrentievermogen te vergroten door concurrentie? Is ‘sociaal-darwinisme’ niet het legitieme kind van het ultraliberalisme? Worden onze jongeren niet ondergedompeld in een onderwijssysteem dat onder meer individuele verdienste en prestaties op prijs stelt?

Het beginsel dat « de vrijheid van de een ophoudt waar de vrijheid van de ander begint » is zeker een brandende kwestie, evenals de behoefte aan solidariteit. In die geest zijn jongeren die de regels overtreden fout bezig. Maar kunnen wij ons redelijkerwijs beperken tot een moraliserend, schuldopleggend, repressief en bestraffend discours jegens hen, aangezien zij de dragers zijn van de waarden die wij hen hebben bijgebracht?

Meer fundamenteel verbaast het ons hoe gemakkelijk wij in enkele maanden tijd zijn kunnen overschakelen van een westerse maatschappij van « kinderkoninkjes », die verzot is op de « geen pak slaag »-pedagogie en die alle gewone opvoedkundige geweldpleging wil verbieden door het aannemen van « anti-spanking »-wetten, naar een « covidiaanse » maatschappij, waar psychologische mishandeling op grote schaal wordt toegepast, met de impliciete instemming van de zwijgende meerderheid.

Het crisisbeheer neemt namelijk steeds meer de vorm aan van een shocktherapie: invoering van de regel « één persoon per gezin », die echtparen en broers en zussen van elkaar scheidt; gelijkstelling van kinderen met moordenaars als zij spontaan hun grootouders hebben gekust; onverzettelijkheid op school ten aanzien van het ongemak van het dragen van een continu beademingsmasker; verbod op knuffelen; verbod op het vieren van het einde van examens met vrienden, enz. In zekere zin is « van elkaar houden » verboden, behalve virtueel.… Dat zijn de uitwassen van een « hygiënische », « gezuiverde » wereld.

Geestelijke gezondheid bevindt zich in de blinde vlek van de gezondheidscrisis. De regering is blind voor het groeiende lijden van de bevolking, vooral de jongeren. Maar ze is een tijdbom, vooral omdat covid-19 ze niet alleen mentaal vernietigt. Het dekt hen in de schulden. Om de klap van de pandemie op te vangen, hebben de EU en haar lidstaten de grote kanonnen getrokken. Van de ene dag op de andere gingen we van dogmatische begrotingsdiscipline naar een duizelingwekkende staatsschuld. De last ligt bij de toekomstige generaties.

Nog een zwaard van Damocles. Covid zal deze grote sprong voorwaarts in het digitale tijdperk, die een enorme impact op het milieu heeft, mogelijk hebben gemaakt. Een ecologische schuld, gaande van de winning van zeldzame metalen tot het beheer van miljoenen tonnen elektrisch en elektronisch afval dat elk jaar wordt geproduceerd. Om nog maar te zwijgen van het feit dat ongebreideld, zelfs dwangmatig, gebruik van de vele toepassingen ervan een ongekende elektrische verspilling in de hand werkt. Op dit moment is de digitale sector verantwoordelijk voor 4% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen, dat wil zeggen tweemaal zoveel als het luchtvervoer; een koolstofvoetafdruk die tegen 2025 zal zijn verdubbeld, en die de « eco-angst » van jongeren zeker zal aanwakkeren.

De angst voor de dood mag niet leiden tot de dood van collectieve intelligentie, gezond verstand en welwillendheid. Het is dringend nodig de menselijkheid te herwinnen.

Inès Trépant, politicologe en auteur van essays over de Europese politiek.

Notes et références
  1. « Impact traumatiques de la politique sanitaire actuelle sur les enfants: un constat clinique alarmant » (30 novembre 2020). https://reinfocovid.fr/wp-content/uploads/2020/12/Politique-sanitaire-enfants.pdf
  2. Idem, p. 11.
  3. Propos du premier ministre Alexander De Croo, tenu le 18 novembre 2020. « D’ici la Noël, le coronavirus sera toujours là. Et les gens ne sont pas vaccinés. Nous serons encore dangereux les uns par rapport aux autres. Il faut oser le reconnaître ». https://www.rtbf.be/info/belgique/detail_coronavirus-en-belgique-nous-ne-voulons-pas-de-vague-de-noel-affirme-alexander-de-croo?id=10635002
  4. https://www.thelancet.com/journals/lanchi/article/PIIS2352-4642(20)30186–3/fulltext, cité dans l’étude précitée, p. 3.
 

Espace membre

Leden