HUMUS SAPIENS: DE KRINGLOOP WORDT (HER)GERECYCLEERD

Als het einde van het leven (of van de cyclus) vraagt om een wedergeboorte, zoals de ouroboros of het eeuwige begin, dan rijst de vraag: wat te doen met ons eigen organische lichaam, met de mens na de dood? Laten we de tijd nemen om erover na te denken voor het te laat is. 

Rituelen en vieringen rond de dood horen bij het leven en worden al eeuwenlang beoefend; in feite begon de beschaving toen de mensen hun doden begonnen te begraven. Als de reis naar de hemel een gemeenschappelijke referentie is, een deel van de verbeelding, dan biedt de moderne begrafenispraktijk ons twee manieren om daar te komen: begraven en cremeren. Deze laatste maakt dit hemelse visioen werkelijkheid, aangezien de verbranding van het organisme leidt tot de omvorming ervan tot een gas, dat recht naar de sterren schiet. De kracht is met ons! Het principe is eenvoudig, de stoffelijke resten worden bewaard om de overledene tijdens de plechtigheid te kunnen tonen. De as wordt geborgen nadat de kist door de vlammen is gegaan. Deze eerste stap is identiek aan de begravingstechniek, maar de kist wordt in de grond begraven, vaak meer dan anderhalve meter diep, waardoor het organisch materiaal gaat rotten in afwezigheid van aërobe micro-organismen, met als gevolg dat deze toxische residuen vloeibaar worden en diep in de grond doorsijpelen. De verschillende organismen in de bovenste lagen van de bodem (30 cm) herbergen het leven dat afbreekt en zich voedt met de dood. 

Onze gangbare begrafenispraktijken, die verankerd zijn in het onbewuste, geven echter blijk van een ecologische onzin, net zoals « alles naar het riool » of « alles naar de vuilnisbak » (afval, verbranding van organisch huisvuil, enz.). 

Een vernieuwende techniek, geïnspireerd door de kunst van het composteren, is echter in volle bloei en verzoent zowel het spirituele als de integratie van de mens met de natuur. Deze terugkeer naar de bodem, die onvermijdelijk en natuurlijk lijkt wanneer je erover nadenkt, heeft een groot aantal ecosystemische voordelen en staat bekend als humusatie. Maar wat is deze nieuwe hoop op reïncarnatie? 

De etymologie van het woord « humus » komt uit het Grieks en betekent « aarde » of « op de grond » volgens Curtius (1e eeuw na Christus). De Latijnse stam van het woord humus is, net als homo (mens), identiek. Compostering is de huishoudelijke techniek om organisch materiaal om te zetten in humus, dus alles is met elkaar verbonden: de mens is de bodem, de mens is de humus. Humuseren is dus de techniek om mensen om te zetten in humus. Het gaat er natuurlijk niet om je schoonmoeder in de compost te stoppen onder in de tuin… Laten we eens kijken hoe het technisch in zijn werk gaat. 

Een goede composteerder zorgt ervoor dat de drie basisregels worden nageleefd: een evenwichtige verhouding koolstof/stikstof of droge stof/natte stof, de aanwezigheid van zuurstof en het vochtgehalte. In de praktijk volstaat het om, om te vernederen, deze voorwaarden toe te passen die een ideale ontbinding van het lichaam bevorderen. Het « recept » bestaat uit het maken van een « monument » van organisch materiaal dat op de grond wordt geplaatst, een bed van ongeveer vijftig centimeter bevochtigd snoeihoutkrullen waarop de stoffelijke resten in hun lijkwade worden gelegd. De begrafenisplechtigheid kan plaatsvinden en eventuele boeketten bloemen zullen de matras verfraaien. Daarna wordt het hele gebied bedekt met 2 m³ versnipperd materiaal en wordt er een stèle opgehangen. Er is geen kist nodig, wat de kosten drastisch vermindert! De energie die nodig is voor deze metamorfose wordt geleverd door micro-organismen en andere afbrekers. We laten de magie van de natuur zijn werk doen, in de armen van Morpheus. 

Compostering, onder optimale omstandigheden, met een natuurlijke temperatuurstijging, gecombineerd met een rustfase (minimaal 1 jaar compostering), maakt een perfecte hygiënisering en zuivering van het materiaal mogelijk. Minerale resten zoals beenderen en eventuele gouden tanden of synthetische prothesen zullen worden teruggewonnen na het zeven van de rijpe compost. De gerecupereerde compost zal aan de voet van een boom worden uitgestrooid in een « bostuin » die een levende, evoluerende en emotionele plaats van herinnering zal worden. 

Het huidige wettelijke kader verhindert de praktijk van humusatie. Het is van prioritair belang de technische voorwaarden voor humusatie vast te stellen in de vorm van een wetsontwerp, in een poging juridische erkenning te verkrijgen voor deze nieuwe praktijk van de toekomst, en tegelijkertijd informatie te verstrekken over de huidige voorwaarden voor begraving en crematie. Daartoe werd op initiatief van Francis Busigny een stichting van openbaar nut in het leven geroepen, Métamorphose genaamd, die koninklijke goedkeuring heeft gekregen. Er is ook een petitie geopend om druk uit te oefenen op onze lokale vertegenwoordigers en de publieke belangstelling voor humusatie⁽¹⁾ aan te tonen. Het is tijd om het recht op te eisen om vernederd te worden. 

« EEN KLEINE STAP VOOR DE MENS, MAAR EEN GROTE STAP VOOR DE MENSHEID ». 

Wij kunnen ons gemakkelijk een model voorstellen waarbij kwaliteitscompost, geproduceerd door middel van verschillende erkende en aangepaste composteringstechnieken, zou worden gebruikt om landbouwgronden te regenereren en te bemesten, in het algemeen belang. Humusvorming zou niet alleen bossen kunnen voeden, maar ook groente- of graangewassen. Gelukkig worden stap voor stap, van het wettelijk kader tot het technische aspect, de remmen losgegooid en worden nieuwe eenvoudige en logische praktijken algemeen ingang gevonden. Verschillende technieken zoals vermicompostering, micro-organismen, larvenkweek, champignonteelt, droogtoiletten… en humusatie dragen bij tot het verhogen van het aandeel van gerecycleerd organisch materiaal op een milieuvriendelijke en menselijk verantwoorde manier. Verzoening met de dood blijft essentieel om het onderwerp aan te pakken en het aanvaardbaar te maken in onze verbeelding. 

Er valt nog veel te leren en te ervaren om beter te kunnen leven met de levenden. Veel vooropgezette ideeën moeten worden overwonnen en begrepen. Dus laten we niet bang zijn voor woorden en laten we recyclen! 

Bertrand Vanbelle