EN ALS WE DE ACHTERUITGANG STOPPEN?

Illustré par :

Ieder van ons weet, en we hebben het vaak gehoord, dat vooruitgang niet kan worden gestopt. Dit adagium weerspiegelt ongetwijfeld het gezond verstand van de bevolking. Het is ofwel een uiting van geamuseerde bewondering voor een onverwachte ontdekking, ofwel een uiting van het fatalisme van hen die een ongewenste technologische innovatie opgelegd hebben gekregen. Aangezien de evolutie van de technologie niet langer unaniem wordt aanvaard, wordt zij ook gebruikt om elke kritische stem tegen twijfelachtige keuzes te diskwalificeren. 

In naam van de vooruitgang is het gepast om mogelijke ecologische en sociale ongemakken te verzwijgen of te minimaliseren, de aanvallen op de menselijke waardigheid en de bedreigingen van de fundamentele vrijheden te ontkennen. In naam van de vooruitgang zouden wij ons moeten onderwerpen aan een onontkoombare en noodzakelijkerwijs gunstige technologische evolutie, indien de markt daarmee instemt. 

Ik wil u graag deelgenoot maken van enkele recente innovaties die vooruitgang zouden moeten brengen. 

1. De afgelopen tien jaar zijn nanotechnologieën gepresenteerd als een van de meest veelbelovende wegen voor onze toekomst. Door materie atoom voor atoom te manipuleren en de wereld om ons heen vanaf het atomaire niveau opnieuw te creëren, zouden veel fabricageprocessen worden verbeterd en zouden beter presterende, praktischer producten op de markt kunnen worden gebracht waarvoor minder grondstoffen nodig zijn. Een voorbeeld: kleren. Als het etiket veelbelovende functies als « zelfreinigend », « antibacterieel », « schimmelwerend » vermeldt, betekent dit dat er zilveren nanodeeltjes in de stof zijn verwerkt. Nano-zilver heeft onmiskenbare antibacteriële eigenschappen. Het probleem is dat deze verdienste gepaard gaat met een aantal vervelende gebreken: zilveren nanodeeltjes zijn giftig voor zoogdiercellen en kiemcellen; in het milieu vernietigen zij denitrificerende bodembacteriën. Wat voor nanodeeltjes van zilver geldt, geldt helaas ook voor nanodeeltjes in het algemeen: omdat ze zo klein zijn, zijn ze giftig op een manier die nog niet eerder is vertoond: 

  • hebben levende organismen geen specifiek beschermingsmechanisme;
  • Alle studies wijzen erop dat nanodeeltjes het biologische gedrag op cellulair, subcellulair en eiwitniveau kunnen beïnvloeden;
  • De meeste nanodeeltjes gaan gemakkelijk door het lichaam, worden afgezet in doelorganen, dringen door celmembranen heen en kunnen schadelijke reacties teweegbrengen; 
  • zij passeren de essentiële biologische barrières van de bloed-hersenbarrière en de placenta. 

In feite kan worden gesteld dat de kennis over het effect van nanomaterialen op levende organismen ver achterblijft bij de commercialisering ervan. In naam van de vooruitgang is in het 7e Europese kaderprogramma voor onderzoek 2007–2013 7,5 miljard euro uitgetrokken voor nanowetenschappen en nanotechnologieën. 1% is gewijd aan veiligheid, gezondheid en milieuaspecten: er is geen sprake van vertraging van de vooruitgang … 

2. Sinds begin 2014 heeft de multinational Facebook eicelbevriezing opgenomen in de ziektekostenverzekering die aan zijn werknemers wordt aangeboden. De invriesprocedure is gedekt tot een bedrag van 20.000 USD, met een extra bedrag van 500 USD per jaar voor bewaring. Zo kunnen leidinggevenden hun moederschap uitstellen en hun carrière niet in gevaar brengen. Neo-feministen kunnen zich verheugen: vrouwen nemen de macht over hun levensschema. Zij stellen de ondernemingen bovenal in staat hun productiviteitswinsten niet in gevaar te brengen. Deze technologische vooruitgang in het proces van artificiëring van het leven en onderwerping aan economische belangen moet naar behoren worden gewaardeerd. 

3. In juli 2015 werd een overeenkomst ondertekend tussen Proximus, ULB, VUB en de Chinese telefoongigant Huawei om een « campus van de toekomst » met 5G te installeren op de sites van de twee Brusselse universiteiten. 

5G is een telecommunicatietechnologie die snelheden van ongeveer 10 miljard bits per seconde belooft, bijna 100 keer meer dan wat 4G momenteel biedt. Volgens de voorstanders zal 5G tegen 2020 een 1000-voudige toename van het dataverkeer per telefoon ondersteunen. Er zij op gewezen dat de Europese Commissie in 2014 700 miljoen euro heeft vrijgemaakt voor de ontwikkeling van 5G. 

5G is in de eerste plaats bedoeld ter ondersteuning van het internet der dingen: auto’s, koelkasten, liften, horloges, gezondheidsarmbanden, pacemakers, enz. — een oerwoud van onderling verbonden apparaten voor meer gemak en veiligheid. Deskundigen voorspellen dat er tegen 2020 tussen 50 en 200 miljard verbonden objecten op de planeet zullen zijn … Volgens deskundigen zal de uitrol van 5G een aanzienlijke netwerkverdichting vergen met meer basisstations en meer vermogen. De blootstellingslimieten voor elektromagnetische velden zullen moeten worden verhoogd … terwijl de huidige blootstellingslimieten als veel te hoog moeten worden beschouwd, gezien de hinder die wordt veroorzaakt door gepulseerde microgolven van mobiele telefonie. Redelijkerwijs mag worden aangenomen dat elektromagnetische smog kan leiden tot een explosie van het aantal gevallen van elektro-hypersensitiviteit, waaraan reeds 3 à 5% van de Europeanen lijdt. 

Maar daarnaast is het belangrijk om de veiligheid van het systeem in vraag te stellen. In de dreigingsevaluatie voor georganiseerde criminaliteit op internet voor 2014, gepubliceerd door Europol (de Europese politiefunctionaris), wordt ingegaan op de kwestie van de dood door het internet van dingen. Het vierde hoofdstuk, getiteld « De toekomst is er al », waarschuwt dat zelfs de meest serene mens zich zorgen moet maken:  » Naarmate meer en meer objecten op het internet worden aangesloten, kunnen we een toenemend aantal aanvallen op bestaande en opkomende infrastructuren verwachten, alsmede nieuwe vormen van chantage en afpersing. Tot de risico’s behoren diefstal van gegevens, maar ook letsel of zelfs overlijden. »

In een tijd waarin het aantal terreurdaden toeneemt, is het gerechtvaardigd te denken dat het internet van de dingen onze veiligheid niet zal verbeteren, maar juist in gevaar zal brengen. Bij de ondertekening van de 5G-overeenkomst in Brussel heeft de minister-president van het Gewest, Rudi Vervoort, de overeenkomst geprezen als een « grote uitdaging voor Brussel die de onmiddellijke toekomst van de technologische vooruitgang zal zien ».

Technologische vooruitgang misschien, maar vooruitgang voor de mensheid is op zijn zachtst gezegd twijfelachtig. Ik ben van mening dat het steeds belangrijker wordt rekening te houden met de maatschappelijke gevolgen van technologische innovatie, aangezien deze niet alleen een bedreiging kan vormen voor ons milieu en onze levensomstandigheden, maar ook voor onze fundamentele waarden en onze waardigheid als mens. 

De ideologie van de « technologen », die technologische innovatie verwarren met vooruitgang, verdient het te worden ondervraagd over de grondslagen ervan. Het feit dat de westerse wereld ervan doordrongen is, komt ook tot uiting in de woordenschat. Hoe kan men het niet-bestaan van het woord regressie verklaren, gezien het bestaan van het werkwoord regressie en het zelfstandig naamwoord regressie, als niet de weigering om een duurzame evolutie voor te stellen anders dan volgens een traject van voortdurende progressie, d.w.z. van vooruitgang. Er is enige reden om aan te nemen dat dit traject ons nu tot een blijvende achteruitgang kan brengen wanneer het ons ertoe brengt ons te onderwerpen aan ontmenselijkende en totalitaire technologieën. 

Als we de vooruitgang niet kunnen stoppen, kunnen we op zijn minst proberen de achteruitgang te stoppen. 

Paul Lannoye Voorzitter van de Grappe 

  1. A. Ciccocella, « La vraie raison de la diminution de la durée de vie », Reporterre, 30 janvier 2016.
  2. C. J. Vörösmarty et al., « Global threats to human water security and river biodiversity », Nature, vol. 467, n°7315, 2010, pp. 555–561.
  3. Never again, The Economist, 21 mars 2015voir par exemple, World War Z (2013) de Marc Forster, ou Contagion (2011) de Steven Soderbergh.
  4. voir par exemple, World War Z (2013) de Marc Forster, ou Contagion (2011) de Steven Soderbergh.
  5. Cité par D. MacKenzie, « Will a pandemic bring down civilisation? », Scientific American, n°2650, 5 avril 2008.
  6. Cité par D. MacKenzie, 2008. Op. Cit
  7. Id.
  8. D.D. Zhang et al., « The causality analysis of climate change and large-scale human crisis », PNAS, 2011. Vol. 108, n°42, pp. 17296–17301.

Espace membre

Leden