DANKZIJ HET « REFERENTIESYSTEEM VOOR SAMENLEVEN(1) « .
Waalse organisaties die zich bezighouden met landbouw of milieu hebben een document opgesteld over het gebruik van bestrijdingsmiddelen voor landbouwers en omwonenden (het « Référentiel du vivre ensemble »). Het doel is « goede praktijken » te bevorderen door middel van overleg. Maar dit document doet eerder denken aan de communicatie die ons oorlogen verkoopt vermomd als humanitaire interventies. Het is een gelegenheid om na te denken over beredeneerde bedwelming en chirurgisch bombardement, gezondheidsvergiftiging en bevrijdende verwoesting.
Onder de voorstanders van het initiatief zijn verschillende vakbonden, het Eco-Conseil Instituut en PROTECT’eau. De praktijken die door deze publicatie worden bevorderd: vermijd morsen, gebruik betere apparatuur, houd een bepaalde afstand tot huizen, enz.
Deze benaderingen zouden gerechtvaardigd zijn als overgangsmaatregelen in de context van een volledige en zeer snelle beëindiging van de chemisch-industriële landbouw. Maar nergens in het document wordt zo’n uitgang vermeld. Integendeel, het blijft volledig binnen de gebruikelijke manipulatieve fraseologie: pesticiden worden beschreven als « fytosanitair » (alsof ze de gezondheid van iemand bevorderen); de producten van de industriële landbouw worden, als ze de bestaande wetten respecteren, beschreven als « gezond en veilig » (p.3 van het referentiekader); de behandeling die agrochemische middelen de natuur (en dus de menselijke gezondheid — vooral die van de boeren) aandoen, wordt « beredeneerd » genoemd — terwijl het er gewoon om gaat een deel van het sproeien te vermijden (blz. 8), enz.
DE KEUZE OM SAMEN TE STERVEN?
Hoe kan iemand nog zo blind zijn? De verwoestingen van pesticiden zijn bekend en goed gedocumenteerd. Zoals opgemerkt en bewezen door specialisten en volledig toegegeven door de meest centristische media: 80% van de insecten is in 30 jaar verdwenen (Le Monde, 28/10/17(2)); een derde van de vogels op het platteland is in 17 jaar verdwenen (CNRS, 20/03/18(3)); de centrale rol van bestrijdingsmiddelen in deze vernietiging is duidelijk en erkend (zie blz. bv. de meta-analyse van 73 studies, gepubliceerd in 2019 in het tijdschrift Biological Conservation(4)); de zeer ernstige effecten van deze producten op de menselijke gezondheid worden steeds duidelijker (zie p. bv. het VN-verslag over het recht op voedsel van 24/01/2017(5)), enz.
Nergens in het referentiekader is sprake van het afstappen van de industriële landbouw.
Het blijft in de gebruikelijke manipulatieve bewoordingen.
Laten we eens kijken naar de verdwijning van insecten voor een moment. Het is duidelijk dat dit een van de grootste rampen uit de geschiedenis is. Deze dieren zijn van fundamenteel belang voor de ecosystemen(6), en dus voor het grootste deel van de landbouw(7) (bestuiving, voorkoming van eutrofiëring van wateren(8), voortbestaan van alle andere levende soorten…). Onze gezondheid en ons leven staan dus op het spel, in de hoogste graad. Wat is er nog meer nodig om ons wakker te maken? Zodat de slachting eindelijk gestopt kan worden?
De processen van de benchmark in kwestie zouden alleen maar bijdragen tot de illusie dat wordt gedaan wat nodig is om industriële landbouw en agrochemische producten duurzaam te maken (wat onmogelijk is). Terwijl de kern van het probleem en de ramp zou blijven bestaan: de wijdverspreide vergiftiging van onze leefomgeving. Het zou gewoon wat langzamer gaan.
Op dit gebied zouden middelen, tijd en energie dan ook in iets anders moeten worden geïnvesteerd: werken aan een wereldwijde terugkeer naar de boerenlandbouw of de agro-ecologische landbouw, waarvan de uitzonderlijke capaciteiten en mogelijkheden keer op keer zijn bewezen(9).
DUURZAME OORLOGEN?
Het is bijzonder triest en ernstig dat een organisatie als het Eco-Council Institute zich bij deze manipulatie heeft aangesloten. Indien er verstandig gebruik van wordt gemaakt, kunnen de waarden en methoden van deze organisatie zinvol zijn (overleg, multi-stakeholderproces, rekening houden met de standpunten van alle belanghebbenden, enz.) Maar zij kunnen gemakkelijk afglijden naar slechte compromissen (ik ben er echter zeker van dat sommige leden van dit instituut dit afglijden sterk moeten betreuren, althans onder de opleiders).
De auteurs van deze toolkit moeten overwegen, p. Bijvoorbeeld de propaganda rond neokoloniale oorlogen (Irak, Vietnam, enz.). Zoals wij hier spreken over « beredeneerde » behandelingen, zo spreken wij over « chirurgische aanvallen »; zoals men ons wil doen geloven dat het gebruik van pesticiden verenigbaar zou zijn met de bescherming van het water, met « gezond en veilig » voedsel, zo verkopen wij de gigantische leugen van de oorlog « zonder slachtoffers »; zoals wij hier spreken over gezondheid (« fytosanitair »), zo spreken wij over bevrijding en democratisering van de aangevallen landen. Terwijl het in feite alleen maar gaat om de verkoop van agrochemisch vergif en geostrategie en wapenhandel.
Misschien zullen de neo-koloniale roofvogels eens een beroep doen op het Eco-Raad Instituut? Hun operaties zouden beter aflopen als we het hadden over eco-verantwoorde oorlogsvoering, geïntegreerde bombardementen (niet binnen 100 meter van ziekenhuizen en scholen…), enz. Er zou overleg kunnen worden georganiseerd tussen de inwoners van de doellanden en de militairen die hen aanvallen, de in foltering gespecialiseerde onderaannemers van huurlingen, de NGO’s, enz.
Enkele manieren om in een andere richting te handelen: onderteken en verspreid de petitie « We want poppies — Belgium ».(10)Voor een onmiddellijk verbod op alle synthetische pesticiden; en om jezelf alle instrumenten te geven om de propaganda te weerleggen, lees het recente en beknopte « En finir avec les pesticides » (Geen pesticiden meer)(11)door Paul Lannoye en Maria Denil (zie recensie in deze bladzijden). In het bijzonder aan te bevelen aan de auteurs van het Référentiel du « vivre » ensemble.
Daniel Zink, eco-adviseur en lid van Grappe asbl
- https://filagri.be/actualites/utilisation-de-produits-phytopharmaceutiques-referentiel-du-vivre-ensemble. Merci à Paul Lannoye, qui a attiré mon attention sur le référentiel.
- « Insectes, l’hécatombe invisible », lemonde.fr, 2017.
- « Où sont passés les oiseaux des champs ? », lejournal.cnrs.fr, 2018.
- « Worldwide decline of the entomofauna: A review of its drivers », sciencedirect.com, 2019. Voir aussi « Les pesticides, principale cause de la disparition des oiseaux en France », franceculture.fr, 2019.
- https://undocs.org/fr/A/HRC/34/48.
- « La disparition des insectes, un phénomène dévastateur pour les écosystèmes », lemonde.fr.
- « Les insectes sont indispensables à l’agriculture par leur rôle de pollinisateurs », lemonde.fr, 2019.
- « Et si on éradiquait tous les moustiques ? », lemonde.fr, 2016.
- Voir p. ex. Perez-Vittoria, S., Manifeste pour un XXe siècle paysan, Actes Sud, 2015, ou encore Le Naire, O., Dufumier, M., L’Agroécologie peut nous sauver, Actes Sud, 2019.
- http://grappebelgique.be/spip.php?page=sondage.
- Lannoye, P., Denil, M., En finir avec les pesticides, La boîte à Pandore, 2020.