DYNAMOBILE, TWEE DECENNIA VAN EEN OVERGANGSINITIATIEF

Illustré par :

Ik hoorde het gesnurk nauwelijks en na een paar seconden viel ik in een diepe slaap. En toch zaten we met meer dan 150 man in de zaal… Als ik zeg de zaal, dan was het een sporthal, de enige plek die groot genoeg was voor de nachtelijke rust van de ongeveer 185 deelnemers aan deze Dynamobile 2016 waar ik net halverwege bij was gekomen.

Dynamobile is een wielerevenement dat al 22 jaar meer dan 100 wielerfans samenbrengt. Elk jaar leggen ze 600 km af in 10 etappes, meestal vanuit Brussel. Dit jaar verbond de route Parijs met Mont-Saint-Michel, langs een groene weg die de Véloscénie(1) wordt genoemd. Tot mijn grote vreugde trof ik onder de 185 dappere fietsers vele vrienden met wie ik tijdens vorige edities al had gefietst. Maar laten we bij het begin beginnen…

EEN BEETJE GESCHIEDENIS

Het begon allemaal in 1993. Dat jaar organiseerden Duitse milieuactivisten een actie met de naam Auftakt (muzikale opmaat): vier groepen fietsers kwamen samen in Berlijn om hun eisen te laten horen, en 4.500 mensen die met de fiets waren gekomen, verzamelden zich in Maagdenburg voor een groot milieufestival. Zes Belgen sloten zich vanuit Aken bij de colonne aan en vonden het spannend. Het jaar daarop hebben zij, samen met Nederlanders en Duitsers, de ervaring herhaald onder de naam Grenzenloos/Sans Frontières. Deze keer waren er meer dan 50 Belgen die Brussel verlieten, zich bij hun buren in Aken voegden en Duitsland en Nederland bezochten alvorens naar het vertrekpunt terug te keren. Ik nam deel aan de eerste fasen en heb levendige herinneringen aan dit avontuur, dat enigszins chaotisch was, maar gedreven door het enthousiasme van jonge activisten uit het Oosten en het Noorden.

In 1995 organiseerden de Belgen zich: Dynamobile was geboren. Het initiatief werd genomen door wieleractivisten, in de beginjaren gesteund door SCI (International Civil Service), GRACQ (Groupe d’Action et de Recherche des Cyclistes Quotidiens), de Ligue des Familles, leden van de CSC… Dynamobile zou geleidelijk aan georganiseerd worden, steeds professioneler, zou ik zeggen, ook al is deze term nauwelijks geschikt voor een initiatief in eigen beheer. De VZW werd opgericht en heeft sindsdien twee doelstellingen:« het plezier van het samen rijden in een warme sfeer » en « het overbrengen en verdedigen van de idee dat de fiets een intelligent en onmisbaar vervoermiddel is in de huidige organisatie van het reizen  » (Denise Maerevoet, voorzitster sinds 15 jaar).

Velen hebben ervoor gezorgd dat Dynamobile leeft en bloeit op de wegen van Midden-Europa en ik zou een speciale vermelding willen geven aan de familie Degand die, met Philippe en Denise, hun kinderen en kleinkinderen, neven en vrienden, een centrale rol speelden en nog steeds spelen in deze moderne « vel’odyssée » (ik ben nogal lyrisch hier…). Voor alle details over de mannen en vrouwen die zich voor dit project hebben ingezet, lees het boek van Bernard Ide en Anne Gilbert (de nieuwe en derde voorzitter van de VZW, die nog nooit een man aan het hoofd heeft gezien…) De fabelachtige geschiedenis van Dynamobile.(2)

Het peloton ging voor anker in 220 etappesteden; wegen, paden en wegen werden bewandeld in België, Duitsland, Frankrijk, Nederland, Luxemburg en Engeland. Burgemeesters, burgemeesters, schepenen, ministers(3) die, vaak op een zeer vriendelijke manier, de fietsers (meestal uitgeput, maar altijd strijdlustig) in hun bolwerken verwelkomden, werden uitgedaagd: « Zeg, het kruispunt daar is een echte valstrik voor fietsers; het moet geregeld worden… »; of « Uw stad is erg mooi, maar als u het jaagpad wat beter zou maken, zou u waarschijnlijk veel toeristen op de fiets zien komen…« En er zijn betere wegverbeteringen en, hoewel er nog veel te doen is, begint men nu ook rekening te houden met fietsers. In Wallonië en Frankrijk neemt het aantal RAVeL’s (Réseau autonome des Voies lentes) en andere Voies Vertes toe. De plaatselijke en regionale wielerverenigingen (die Dynamobile vaak begeleiden en als gastheer optreden) liggen aan de oorsprong van deze bewustwording, maar wij willen geloven dat ons peloton niet vreemd is aan een zekere sympathie die de wielerzaak steeds breder ontmoet, daar waar wij gepasseerd zijn.

PEDAAL ZELFMANAGEMENT

Dynamobile is altijd volledig in eigen beheer geweest. Er zijn maar weinig organisaties die zich zonder vaste werknemers hebben ontwikkeld. Dit is het geval met Dynamobile en het werkt dankzij een solide investering van meer dan dertig mensen. Sommigen hebben er meerdere jaren bijna een halve dag aan besteed. Afgezien van wat het de protagonisten oplevert, heeft deze autonomie uiteraard een financieel voordeel: de 10 dagen fietsen kosten de deelnemers minder dan 300 euro, inclusief logies, eten en vervoer (uiteraard) (nog minder voor kinderen).

Zo zijn er binnen Dynamobile bepaalde specifieke « beroepen » ontstaan: ambulante weggebruikers (die de routes verkennen en uitstippelen), wegwijzers (die op rustige kruispunten staan om degenen te leiden die door de kop van het peloton worden achtergelaten) (gemiddelde snelheid van 13 km/u), wegkapiteins (die op gevaarlijke kruispunten staan om het verkeer te regelen). Deze laatsten stoppen de auto’s, vragen hen (vriendelijk en beleefd, hoewel niet wettelijk) de fietsen door te laten en voorzichtig en langzaam weer op te starten als zij de karavaan moeten inhalen of oversteken; als dan de fietskoerier komt, springen zij op hun fiets en rijden de rij fietsen, die zich soms over verscheidene kilometers uitstrekt, op om bij een ander kruispunt post te vatten. Degene die de trein regelt en de seingevers en kapiteins regelt is de pelotonleider, een verantwoordelijke positie die een zeker gezag vereist, want sommige jongeren vol energie willen soms sneller gaan dan de muziek, wat de beste manier is om te verdwalen. Door deze gecontroleerde strooitechniek kan iedereen aan de wandeling deelnemen. De leeftijd van de deelnemers varieert van 22 maanden (baby in een karretje achterop de fiets) tot 80 jaar oud en iedereen vindt zijn plaats, in zijn eigen tempo. Er zijn heel weinig stopzettingen, behalve een val, die onvermijdelijk van tijd tot tijd gebeurt: 22 jaar op 150 over 600 km, dat is nog steeds 2 miljoen afgelegde kilometers (ja, ja, doe de wiskunde). Er waren geen ernstige verwondingen. Maar je kunt het aantal lekke banden en pechgevallen wel raden. Ook hier is autonomie aan de orde van de dag, want een fietsmonteur is de fietser net voor en helpt in ernstige gevallen of bij mensen die niet zo handig zijn. Op het podium helpen toegewijde mecaniciens (soms tot laat) om de vermoeide fietsen op te ruimen. En als er een busje en een auto met aanhanger volgen om de invaliden of kapotte fietsen op te halen, draagt bijna niemand hun bagage (soms erg zwaar met slaapspullen).

AUTONOMIE EN GEZELLIGHEID

Als Dynamobile een voorbeeld is van een groeiend initiatief dat in de logica van de overgang moet worden opgenomen, dan is dat vanwege het streven naar autonomie door « beheersing van de instrumenten » dat het in zich draagt. Niet alleen vindt de verplaatsing plaats op voertuigen die herbruikbaar zijn door hun gebruikers, maar ook het rentmeesterschap (de moeder van de overwinning van alle legers in het veld) wordt beheerd door het collectief. Een mobiele keuken op een vrachtwagen vergezelt het peloton, maar elke avond is een ploeg van een tiental fietsers verantwoordelijk voor de « pluche », het dekken van de tafels en de afwas. De maaltijden zijn vegetarisch. De keuken is altijd gerund door Nederlandstaligen: Rampenplan, Kokkerellen (koken/‘vechten’ in de zin van knokken) en vandaag het team van Har en zijn zonen, deze licht berenmoedige Nederlander, overtuigd vegetariër en hater van voedselverspilling (je moet eens zien hoe boos hij wordt als sommige mensen te veel nemen en de rest van hun bord leeggooien in de vuilnisbak). Hij heeft een gave om ‘onverkocht’ voedsel te recycleren en in de maaltijd van de volgende dag te verwerken. Het moet gezegd dat het niet altijd gemakkelijk is op de vraag te anticiperen, want na een paar dagen sluipen sommige ongeneeslijke carnivoren ‘s avonds naar buiten om de vaak vlezige plaatselijke specialiteiten te proeven. Har neemt zijn aardappelen niet mee van huis, maar koopt lokaal voedsel.

De Solar bar wil ook de regio’s bevoorraden waar hij doorheen rijdt: een fiets uit de jaren dertig (toen was het nog geen mode) trekt een aanhanger waarop een zonnepaneel een koelkast aandrijft die gevuld is met limonades en lokale bieren voor ‘s avonds (aangezien er tegenwoordig bijna geen regio meer is die geen eigen ambachtelijke brouwerij heeft, zijn er vele ontdekkingen). Het bier is in concurrentie met de wijnstand. Het succes van deze twee (goedkope) « ondernemingen » logenstraft de dwaze overtuiging dat vrijwillige eenvoud synoniem is met ascese. De sfeer op de toneelavonden bewijst het tegendeel: de levensvreugde is alomtegenwoordig. Ik keek met genoegen toe hoe een twintigtal mensen in koor zongen, met een glimlach die opbloeide en ogen die glinsterden van plezier, en die lieten zien wat het soms wat theoretische begrip « gezelligheid » kan betekenen. Terwijl de gitaar van Karin en de songwriters van Philippe ritme geven aan de avonden, zijn er ook meer culturele activiteiten. Dit jaar bijvoorbeeld gaf een historicus een presentatie, met dia’s, over de Mont-Saint-Michel, waardoor wij het commentaar van de officiële gidsen op de Mont, twee dagen later, een beetje indigent vonden.

SOLIDARITEIT, HET SLEUTELWOORD

Er is een breder sociaal spectrum in het peloton dan in veel andere overgangsinitiatieven. Fietsen brengt arbeiders, bedienden, onderwijzers, krimpers, gepensioneerden, soft mobility profs, ex-gedetineerden (ecologen, natuurlijk), gevangenisbewakers, tuiniers samen… En deze sociale verschillen wisselen uit, dialogeren en helpen elkaar. Een nerd heeft een klusjesman nodig om een gebroken ketting te repareren, een stadsmens is blij met een bloemist die de namen van de planten langs de kant van de weg uitlegt… Praten tijdens het fietsen bevordert het vertrouwen: net zoals de psychiater en zijn patiënt beter uitwisselen wanneer ze niet tegenover elkaar zitten, bevordert praten terwijl je vooruitkijkt (dat is voorzichtiger) rijke en diepgaande uitwisselingen Zei Antoine de Saint-Exupéry niet: « Liefhebben is samen in dezelfde richting kijken »?

Het gemeenschappelijk leven van Dynamobile geeft natuurlijk aanleiding tot grote solidariteit. Een vertaling van deze solidariteit is de aanwezigheid van zogenaamde « minder begaafden ». Ik herinner me een man met één been die soms moeilijk te volgen was. Tandems stellen sommige mensen in staat een droom te verwezenlijken die zij alleen niet zouden kunnen verwezenlijken. Daniel en zijn licht gehandicapte dochter behoren tot de « steunpilaren » van Dynamobile op hun tandem. Dit jaar speelde Claude, die blind is, elke dag de rol van de ogenschijnlijk zeer efficiënte motor met een andere bestuurder. Het was een genoegen te spreken met deze bejaarde man, de drijvende kracht achter het voorbeeldige project van de complementaire munt, de « Blé » die op initiatief van Grez en transition(4) is uitgewisseld.

In de loop der jaren is er een speciaal publiek ontstaan. Op een avond nodigde ik uit voor een discussie over het thema« Zijn dynamobilisten groeibezwaarmakers die zichzelf niet kennen? En de ongeveer dertig dapperen die tussen 10.30 en middernacht een praatje wilden maken in plaats van naar hun bed terug te keren voor een welverdiende rust, overtuigden mij ervan dat ik de juiste titel had. Een deelnemer was naar de internationale top over degrowth in Leipzig geweest en een Fransman had 5 exemplaren van het tijdschrift La décroissance bij zich; 500 gram degrowth-literatuur op zijn fiets voor 600 km, als dat geen militantie is…

DE OVERGANG IN BEWEGING

Op die manier wordt een micro-samenleving op de been gebracht, die gedurende 10 dagen idealen beleeft en concretiseert die soms elders worden getheoretiseerd. En het heeft succes: elk jaar worden tientallen aanvragen afgewezen; liefhebbers wachten met spanning op de openingsdatum van deze inschrijvingen om er zeker van te zijn dat ze niet mislopen. Sommigen vroegen zich zelfs af of er in de zomer twee Dynamobile-evenementen moesten worden georganiseerd. Aangezien de sfeer uitstekend is en de onvermijdelijke kleine wrijvingen van een gemeenschappelijk leven snel gladstrijkt, is er zelfs geen uitzicht op een schisma dat, zoals in zoveel organisaties, een rivaliserende dissidentie zou doen ontstaan.

Dynamobile verdient daarom de titel van dit artikel, vind ik. Zoals Monsieur Jourdain proza schreef zonder het te weten, zijn honderden en honderden liefhebbers van de kleine koningin al twee decennia aan het experimenteren, de voorbode van een manier van leven waarvan de groeibezwaarmakers en andere transitiebewegers dromen dat ze wijdverbreid wordt in onze samenlevingen. Natuurlijk is een 10-daagse vakantie, zelfs een militante, tussen mensen die op vrijwillige basis worden uitgekozen, iets anders dan de hele maatschappij. Maar het is door te handelen, door te creëren, dat wij leren en dat wij de concretisering voorbereiden van wat sommigen utopie noemen.

Alain Adriaens

 

 

Notes et références
  1. http://www.veloscenie.com
  2. Ide Bernard, Gilbert Anne, La fabuleuse histoire de Dynamobile. Une rando à la gloire et au service du vélo, Bruxelles, 2015. On peut le commander sur www.dynamobile.net
  3. Quelques responsables politiques qui ont entendu les demandes des militants du vélo : André Antoine, Karl-Heinz Lambertz, Charles Michel, Jean-Michel Javaux, Richard Fournaux, Philippe Courard (une étape en 2011), Isabelle Durant, José Daras et Adelheid Byttebier (toute l’édition 1995!).
  4. http://www.grezentransition.be

Espace membre

Leden