Julian Assange
617 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
617 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
Het jaar 2013 is voorbij en daarmee ook de vloedgolf van sms-berichten die door miljoenen mobiele telefoons over de hele wereld worden verstuurd. Van e‑mails tot e‑kaarten, het nieuwe jaar wordt nu gevierd in 2.0 mode. Deze attenties, die in zeer korte tijd de traditionele wenskaarten hebben vervangen, laten zien hoezeer computers en elektronica ons dagelijks leven zijn binnengedrongen. In slechts enkele jaren zijn de informatie- en communicatietechnologieën zo alomtegenwoordig geworden dat het moeilijk is zich voor te stellen dat het anders zou moeten. En toch, als we te zien zouden krijgen welke weg bepaalde mineralen hebben afgelegd voordat ze in onze MP3-spelers, computers of mobiele telefoons terechtkwamen, zouden de wensen een bittere nasmaak hebben.
Vanuit de heuvels van Bisie namen de mijnwerkers, beladen met tientallen kilo’s cassiteriet, een moeilijke en gevaarlijke route door het Walikalé-gebied om te voet Njingala (50 km verderop) en zijn handelaars te bereiken: « Het was slechts een tocht, een doorgangsplaats. Zodra de tussenpersonen bijna twee ton cassiteriet hadden verzameld, charterden zij een vliegtuig en stuurden het naar hun bazen dicht bij de grens, in Goma of Bukavu. (4). Honderd kilometer scheiden deze steden, maar de wegeninfrastructuur is meer dan gebrekkig, zodat het praktischer zal blijken de goederen te vervoeren in oude sovjetkoekoeken, bestuurd door obscure barbouzes van Slavische oorsprong. Het cassiteriet wordt meestal geleverd aan Kigali (Rwanda) voor rekening van Mineral Supply Africa (MSA), een bedrijf dat wordt geleid door een Engelsman, David Bensuan. 80% van de productie komt uit Congo, en de waarde ervan stijgt evenzeer door de afstanden die het aflegt als door de behandelingen die het ondergaat, waardoor het tingehalte wordt geconcentreerd: « 3 dollar in Bisie, 6 dollar in Goma, 10 in Kigali. Dit is een goede gelegenheid om na te denken over het kapitalistische mysterie van prijsvorming. (…) De marges daarentegen namen geometrisch toe naarmate men zich verder van de plaats van produktie begaf. Dit is vaak het geval met grondstoffen (5).
De reis van het cassiteriet is nog lang niet ten einde; vanuit Kigali vertrekt het naar de Tanzaniaanse haven Dar es Salaam, ditmaal in een Franse vrachtwagen: de SDV, de logistieke arm van Bolloré (6), is belast met de levering. De lading wordt vervolgens per containerschip verscheept naar Maleisië, een grote high-tech fabriek. Ooit kende het land een gouden tijdperk van mijnbouw, maar nu betrekt de Maleisische Smelting Corporation het grootste deel van haar cassiteriet uit het gebied van de Grote Meren.
Christophe Boltanski ontdekt twee soldeerfabrieken, de ene Japans, de andere Duits, in Ipoh, de voormalige Maleisische hoofdstad van tin. Deze laatste, Henkel, betrekt zijn producten reeds lang bij de Maleisische Smelting Corporation. Wanneer de journalist het verhaal van het cassiteriet (en het daarmee gepaard gaande lijden en conflict) vertelt aan een van de arbeiders van de fabriek, roept deze uit dat hij begrijpt waarom de directie van Düsseldorf hen heeft gevraagd elders metaal te gaan zoeken. Dit besluit valt namelijk vrijwel samen met de oplegging van nieuwe gedragsregels en de inwerkingtreding van de Amerikaanse Dodd-Franck Act, die « elektronische bedrijven verplicht de oorsprong aan te geven van cassiteriet, coltan, wolfraam(7) en goud in hun apparaten aan de Securities and Exchange Commission, de Amerikaanse beursregulator. Indien deze mineralen uit Congo afkomstig zijn, moeten zij aantonen dat zij niet van een gewapende groepering zijn gekocht. (8) Het is moeilijk te beoordelen of een dergelijke maatregel doeltreffend is voor de arbeidsomstandigheden van de mijnwerkers.
Terwijl NGO’s zoals Global Witness trachten bedrijven te dwingen hun gedrag te veranderen en legitieme handel aan te moedigen die de plaatselijke bevolking ten goede komt, wordt het lasdraad van Henkel verscheept naar Antwerpen en Sjanghai, waar het opnieuw zal worden gedistribueerd naar andere steden en andere fabrieken.
Na een door geprogrammeerde veroudering verkort leven, zal de elektronische apparatuur terugkeren naar het Afrikaanse continent, met name naar Ghana(9). Het ware verhaal eindigt op een vuilnisbelt in Accra. Nietige kinderen met ademhalingsproblemen brengen hun dagen door met het omsmelten van Europees en Amerikaans elektronisch afval om het koper terug te winnen en aan een smelterij te verkopen.
Van de mijn tot de stortplaats nemen deze technologische metalen het leven van hele bevolkingsgroepen met zich mee. Zo komt de cirkel rond, als een slang die in zijn eigen staart bijt.
Sarah Fautré
