Julian Assange
618 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
618 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
Wat is het verband tussen digitale technologie en ecologische schuld? Al jaren horen we dat digitaal immaterieel is, de kenniseconomie. Ondanks enig besef van de ecologische gevolgen van het internet en meer in het bijzonder van datacentra, wordt digitale technologie zelden als een geheel gezien, vervuilend, vervreemdend en iets dat kan worden afgewezen.
Aan onze kant van het halfrond is alles in orde wanneer men alleen het gebruik van het toestel kent, het zichtbare deel van de digitale ijsberg. In zijn geheel beschouwd leidt de digitale wereld zoals hij zich thans ontwikkelt tot een versnelling van het extractivisme en een toename van de ecologische schuld, opgevat als de schuld die de geïndustrialiseerde landen ten opzichte van andere landen zijn aangegaan wegens de vroegere en huidige plundering van hun natuurlijke hulpbronnen, waarbij nog komt de delokalisatie van de degradatie en de vrije beschikking over de planeet om de afvalproducten van de industrialisatie te deponeren. In een paar cijfers, als de IT-sector een land zou zijn, zou het dederde grootste zijn in termen van elektriciteitsverbruik. Verwacht wordt dat het wereldwijde verkeer tegen 2020 verdrievoudigd zal zijn ten opzichte van 2017, met 50 miljard apparaten die op het net zijn aangesloten. Videostreaming neemt een groot deel van deze recente toename voor zijn rekening, met bijna 2/3 van het internetverkeer(1).
Er is niets virtueels of immaterieels aan digitaal. Er is een hele infrastructuur voor nodig met onder meer koperen land- en onderzeese kabels, gigantische datacentra, wifi-terminals (3G verbruikt 15 keer meer energie dan wifi, 23 keer meer voor 4G)… Elke technologie heeft haar deel van milieurampen. De winning van enkele tientallen zeldzame metalen vereist het gebruik van fossiele brandstoffen, de verspilling van enorme hoeveelheden water, de vernietiging van natuurgebieden en het dumpen van chemicaliën. In Peru doet de regering er alles aan om de multinationale kopermijnbouwbedrijven te bevoordelen, terwijl de bevolking te kampen heeft met watertekorten en het land, samen met Mexico en Chili, een van de meest conflictrijke ter wereld is. De opkomst van ICT verklaart, volgens Apoli Bertrand Kameni(2), « het uitbreken, de frequentie en het voortduren van politieke en gewapende conflicten in Afrika » in de afgelopen 30 jaar. De winning van tantaal, germanium en kobalt in de Democratische Republiek Congo heeft veel te maken met de conflicten in de voormalige Belgische kolonie. En de lijst kan nog wel even doorgaan(3).
Ook de mythe van de kringloopeconomie en totale recycling heeft het moeilijk, zoals Philippe Bihouix uitlegt op(4): « Elektronisch afval is een van de meest ingewikkelde om te verwerken: het recyclingpercentage van veel zeldzame metalen is belachelijk laag, vaak minder dan 1% « . E‑waste komt vaak terecht in Afrikaanse landen, met Ghana en Nigeria als koplopers.
Het is nu gebruikelijk artikelen te lezen waarin wordt gewaarschuwd voor de ecologische voetafdruk van servers, het gewicht van e‑mails en bijlagen, vaak met een oproep aan de consument om « goede praktijken » toe te passen. Aangezien servers van oudsher worden aangedreven door fossiele brandstoffen, heeft Greenpeace campagne gevoerd over deze kwestie, met een jaarlijkse ranglijst waarop de goede en slechte presteerders worden vermeld. Sindsdien heeft Apple trots aangekondigd dat zijn servers worden aangedreven door hernieuwbare energiebronnen. Deze marginale aanpassingen doen weinig af aan het aan de gang zijnde digitale kapitalisme.
De ontwikkeling van sensoren, geconnecteerde objecten, algoritmen en artificiële intelligentie, gepromoot door de media, politici en industriëlen, doet de overlast, het extractivisme en de proliferatie van elektronisch afval alleen maar toenemen, vooral in het zuiden van de planeet.
Hoewel het milieueffect van ICT welbekend is, blijft de propaganda van Green by IT, het « verantwoorde » gebruik van digitale technologie voor « ecologische » doeleinden, aanhouden: optimalisering door digitale hulpmiddelen en diensten zou een factor van efficiëntie en soberheid zijn. De ecologische overgang, zoals gezien door de machthebbers (staat en industrie), blijkt een operatie van greenwashing te zijn, waarbij hier en daar wat aanpassingen worden gedaan en steeds meer van de ecologische kosten van de technologie, die onzichtbaar zijn geworden door de verplaatsing van de industriële productie (winning, vervuiling, afval), worden geëxternaliseerd. Deze technologische aanval wordt uitgevoerd zonder rekening te houden met de mens, zijn gezondheid of het gemeengoed.
Volgens Philippe Bihouix zou een low-tech benadering van het internet het al mogelijk maken de milieu-impact ervan met 95% te verminderen: door te werken aan de apparatuur en de soberheid, de levensduur, de modulariteit en de veroudering ervan, en aan de infrastructuur door de prestaties en de mobiliteit te verlagen. De ingenieur, die dicht bij de degrowth-beweging staat, wijst erop dat de volledige wikipedia-site in het Engels 9 gigabyte groot is, het equivalent van twee DVD-films.(5)
De laatste jaren zijn er kritische collectieven van de digitale wereld ontstaan. In de veeteelt is er het collectief Faut pas pucer tegen het versnipperen en de industrialisering van hun beroep, het Appel de Beauchastel tegen de digitalisering van het onderwijs, en Technologos dat het technische systeem aanvecht dat Jacques Ellul, een van de denkers van de ontgroening, aan de kaak heeft gesteld. « Total Screen » verenigt mensen die werkzaam zijn in de veeteelt, het onderwijs, de sociale sector, de geneeskunde, de bakkerij, de groenteteelt, de timmerindustrie of de boekhouding om dit soort verzet te bundelen. Pièces et Main d’Oeuvre analyseert al meer dan vijftien jaar de digitale wereld en de hypertechnologische wereld die in voorbereiding is, door voorop te lopen in het technologiepark van Grenoble. Zij moedigen elke technocriticus aan de wandaden van de kleine Silicon Valley in hun buurt te onderzoeken. Net zoals een permanente audit van de burgers het mogelijk zou maken onrechtmatige schulden te verwerpen, waarom zouden we niet verder gaan met een integrale audit en een beschouwing van de ecologische schuld, met name die welke op de digitale wereld rust?
Afgezien van de vraag of hyperconnectieprojecten materieel haalbaar zullen zijn, mogen wij niet wachten om onze stem te laten horen in het verzet tegen het digitale tijdperk. Zoals het aan de kaak stellen van de NDDL-luchthaven en zijn wereld een weg in wording is, laten wij alternatieven durven ontwikkelen voor het volledig digitale(6).
Robin Delobel
