Julian Assange
617 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
617 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
Illustré par :
Wie had er een kopek om kunnen verwedden dat aandacht, die natuurlijke menselijke faculteit, in 2020 het onderwerp zou zijn geweest van een specifiek symposium? Op 1 februari was dit wel het geval in Parijs, waar de eerste « Assises de l’attention » plaatsvonden.
Het waren bezorgdheid en nieuwsgierigheid die de organisatoren, een groep verenigingen, hebben gemotiveerd, zowel ten aanzien van het in beslag nemen van onze aandacht door de digitale reuzen (GAFAM), dat in de geïndustrialiseerde samenlevingen overduidelijk is geworden, als ten aanzien van de gevolgen daarvan voor de gezondheid, het milieu, het onderwijs en de (niet-)democratische samenleving. Er werd gekeken naar de twee kanten van aandacht: concentratievermogen en aandacht voor anderen en voor de wereld in het algemeen. Een van de anekdotes die werden verteld, is deze, omdat hij zo verbazingwekkend is: een kraamverzorgster meldde dat steeds meer vrouwen, net na de bevalling, wanneer hun baby op hun buik wordt gelegd, als eerste reflex hebben om hem niet aan te raken, maar er een foto van te nemen en die foto onmiddellijk op sociale netwerken te plaatsen! Vervolgens legde zij het belang uit van de eerste momenten, van elk gebaar dat aan het kind moet worden gegeven, gedragingen die natuurlijk lijken maar dat steeds minder zijn in een maatschappij die gekenmerkt wordt door de autonomie van de technologie.
Zo’n 300 deelnemers, tijdelijk afgehaakt, kwamen op 1 februari bijeen in La Bellevilloise, een voormalige werkplaats die is omgebouwd tot een cultureel trefpunt in het 20e arrondissement van Parijs, om te luisteren naar specialisten en praktijkmensen, en om te discussiëren over de vraag van de dag: hoe kunnen we onze aandacht beschermen tegen de gevaren van beeldschermen? De dag leverde drie politieke eisen op: een einde aan reclameschermen in openbare ruimten, een verbod op schermen in crèches, kleuterscholen en lagere scholen, en de lancering van een preventiecampagne die losstaat van belangenconflicten. Wordt vervolgd…
s Ochtends was de eerste lezing gewijd aan de problematiek van kinderen en beeldschermen. Voor Sabine Duflo, psychologe en stichtend lid van het CoSE(1), leidt de digitale technologie tot een breuk tussen het kind en zijn natuurlijke omgeving. Aandachts‑, taalverwervings- en gedragsproblemen nemen toe, evenals geestelijke gezondheidsproblemen. De gehechtheidsrelatie tussen ouders en kinderen is verslechterd, terwijl de specifieke behoeften van kinderen vooral bestaan uit existentiële veiligheid en taalbeheersing.
Jean-Philippe Lachaud, directeur neurowetenschappelijk onderzoek bij INSERM, zegt dat aandacht een menselijke troef is. De crisis die het trof was te voorzien, want meer prikkels leiden tot een verdeling van de aandacht en permanent zappen om geen enkele kans te missen, om de angst voor het verlies van informatie te verminderen. Schermen verstoren ook opzettelijke mechanismen. De smartphone is een zintuig geworden en een extra zintuig dat het beloningscircuit en zijn dopaminepomp stimuleert. Het doet het lichaam verdwijnen, al snel gereduceerd tot twee vingers, en atrofieert het gevoel voor ruimte. In de lijn van het hedonisme dat postmodernisten dierbaar is, merkt de onderzoeker op dat « zonder aandacht, ergeen plezier is ».
Docente Karine Mauvilly keerde terug naar haar concept van cyberminimalisme, naar aanleiding van haar laatste boek (Seuil, 2019). In zijn pragmatische benadering gaat het er niet om uit de digitale wereld te stappen, maar om de tijd die voor de schermen wordt doorgebracht zoveel mogelijk te beperken en de minst slechte oplossingen te kiezen die de markt ons biedt, onder meer die welke onze persoonsgegevens het best beschermen.
Janine Busson en Jacques Brodeur uit Quebec, pioniers van de
De « schermloze uitdaging » roept op tot een collectieve herovering van de macht over technologie, tot « het temmen van het tijdrovende digitale dier « . Laten we ons er echter van bewust zijn dat de tegenstander een professionele captoloog is die nieuwe symptomen creëert, zoals de angst om iets te missen (FOMO). Zij beschuldigen de school ervan de preventie te negeren om de opmars van de digitalisering niet te hinderen. Zo zijn er gevallen bekend van kleuters die met hun smartphone in bed liggen, achtergelaten door ouderen die « hun ouderlijke functie hebben gedereguleerd « . Tot slot bestreed Brodeur het domme cliché dat « je met je tijd mee moet gaan ». Eindelijk! De ochtend werd afgesloten met een rondetafelgesprek met vertegenwoordigers van de verenigingen Alert(2), Les Chevaliers du Web(3), CoSE, Joue, pense, parle(4) en Lâche ton écran(5).
De middag werd geopend met een rondetafelgesprek met Cédric Biagini, Yves Citton en Célia Zolynski. De eerste(6) gaf ons een politiek geladen presentatie. De vernietiging van de aandacht is de grondslag van een nieuw economisch model dat wordt aangedreven door de GAFAM’s, zowel medeplichtigen als concurrenten. Het ontwerp, de interfaces en de meldingen verbeteren de prestaties van de captologie, de algoritmen vergezellen ons leven zonder dat een onderhuidse chip nodig is, want een smartphone volstaat. GAFAM wil ons leven optimaliseren, rationaliseren en intensiveren door middel van informatie- en communicatietechnologieën (ICT) en stelt daarbij nieuwe manieren voor om in de wereld te staan en nieuwe sociale regelingen in het vooruitzicht, op zoek naar sensaties en ervaringen.
De tweede, een hoogleraar literatuur en media aan de universiteit van Parijs 8, was volgens ons de verrassende gast, gezien zijn dubbelzinnige discours, dat zeker niet los staat van zijn lidmaatschap van de accelerationistische beweging(7). Als hij erkent dat aandacht een gemeenschappelijk goed is, merkt hij onmiddellijk de positieve rol van afleiding op, bijvoorbeeld in het geval van hatelijke politieke propaganda, en verheerlijkt hij de individualisering waarmee in de schoolomgeving rekening moet worden gehouden.
De derde is professor in de rechten aan de Sorbonne. Zij betreurt het dat de GAFAM’s de enige beschermers van onze aandacht zijn geworden. Laten we nog verder gaan: zij mogen op geen enkele manier onze aandacht « vasthouden » omdat zij in een fatsoenlijke en waarlijk democratische wereld eenvoudigweg niet zouden mogen bestaan!
De dag werd afgesloten met een laatste, meer politieke rondetafelconferentie, waaraan de verenigingen deelnamen: D.Connexion(s), Écran total, Lève les yeux(8), Résistance à l’agression publicitaire en Technologos(9). Verschillende maar complementaire benaderingen. Daarop volgde een debat over reformisme of radicalisme, waarbij het laatste het voorrecht is van het collectief Écran total, dat bijvoorbeeld per post communiceert om consistent te zijn met hun analyses. Dit collectief verenigt mensen uit verschillende beroepsgroepen die in hun werk en in hun leven tegen de digitalisering strijden. Zij zijn onderverdeeld in gerichte acties, zoals de oproep van Beauchastel om het gebruik van digitale hulpmiddelen in scholen te weigeren.
De verdienste van deze conferentie was dat zij mensen met verschillende politieke en professionele achtergronden bijeenbracht die ver van elkaar verwijderd waren, maar die zich konden verenigen rond specifieke en concrete doelstellingen. Felicitaties aan de organisatoren voor dit succes.
Robin Delobel en Bernard Legros
