OF HET BREKEN VAN DE KETENEN VAN HET NUTTELOZE

Gérard Manset heeft net een nieuw album uitgebracht(À bord du Blossom). Dit is een gelegenheid om terug te kijken op de vele creaties van deze dichter, die door de critici wordt gewaardeerd maar bij het grote publiek weinig bekend is, zozeer zelfs dat hij de publiciteit, de cultus van het imago en andere verkoop van zichzelf veracht (hij is nauwelijks ooit in een televisieprogramma verschenen).

Geserveerd door vaak fascinerende melodieën en begeleidingen, gaan zijn teksten heel vaak over de natuur, haar vernietiging, de technologische invasie en de nasleep daarvan. Zonder ooit in didactiek te vervallen, voeden deze liederen het ontwaken en de opstand. Zij zijn precies het tegenovergestelde van de vele kitscherige en consensuele producten van de trendsetters op het gebied van duurzaamheid. Het kan gezien worden als de poëtische uitdrukking van een radicale ecologie. Een paar glimpen van enkele van de juweeltjes uit deze schatten.

Manset stelt aan de kaak, maar zonder ooit te vervallen in de lelijkheid van wat hij aan de kaak stelt. Het roept eerst op wat verloren gaat, en het is vooral daardoor dat het de woede voedt die nodig is.  » In de tuinen van de 21e eeuw / Waar gekloonde kinderen onder de bomen spelen / Verdriet, vrolijkheid, hebben de kleur van marmer / En niets is overgebleven van wat eens geliefd was / Herinner je je die lange slokken / Van dat zuivere water, de hemel was geschonken « .

Hij vertelt het zoals het is of wordt, zonder zich druk te maken over ongezonde gevoeligheden (p. Bijvoorbeeld mensen die het goed vinden dat hun kinderen meer dan 4 uur per dag voor hun smartphone zitten — wat al de gemiddelde tijd voor kinderen is. Tenminste, dat is waar Laurent Alexandre, de grote promotor van kunstmatige « intelligentie », prat op gaat (⁽¹⁾). « In deze vervloekte tuin / Waar kwade kinderen spelen onder de takken (…) Om een paar valse mussen die valse kruimels gooien / Bedenk dat waanzin op de loer ligt (…) / In deze tuinen en hun gemuteerde gazons / En wij ze misschien op een dag zullen imiteren « .

In dezelfde tabel wordt ook verwezen naar de illusies van degenen die geloven dat technologie, ook die welke als duurzaam wordt gepresenteerd, voldoende zal zijn om het ergste te voorkomen:  » Herinner je je die oude liedjes / Alleen het straaltje wind / Dat daar de windmolens laat draaien / Wiens lange vingers zich over de vlakte uitstrekken « .⁽²⁾

STILT MET DUIZEND STEMMEN

Manset weet dingen op te roepen zonder ze ooit te zeggen, zodat ze met veel meer kracht raken dan met expliciete woorden. Bijvoorbeeld in zijn lied over de Amazone, op het album Manitoba ne répond plus. Hij beschrijft de streek waar hij heen gereisd is, zonder iets te zeggen over de onuitsprekelijke tragedie die zich daar al zovele jaren afspeelt. Maar deze tragedie is des te meer aanwezig, in al zijn immensiteit. « Oh, Amazonia, hoe ver weg ben je (…) / Met je grote kale bomen (…) / Je glasblauwe poelen (…) / Je onbekende fluit klinkt (…) / Als een halfgelezen bladzijde.  »

Op een even ingetogen als directe manier geeft hij het lot weer van de verdoemden der aarde. Bij voorbeeld de kindsoldaten, die hij ontmoette tijdens zijn talrijke reizen naar Azië en Afrika, ver van de toeristische routes.  » Met geweld ingeschreven / Een paar slagen van een geweerkolf / Op het gezicht van een kind / Het is als een vrucht die barst / In de jungle, nog erger / Maar dat niets zal stoppen / Levend in zijn hol, als een rat / Maar dat niets zal stoppen (…) / Het is dit vuile water dat hij dronk / Honden en zebus lijken (…) / Deze zwarte lippen die naar me glimlachen / Van Lagos tot Conakry « .⁽³⁾

Van een kinderlijk beeld kan Manset een metafoor maken die bijna het hele lot van onze beschaving omvat.  » De huizen, de meren, de continenten / Als een Lego met wind / De zwakte van de almachtige / Als een Lego met bloed / De tienvoudige kracht van de verliezers / Als een Lego met tanden (…) / De hoofdsteden zijn nu allemaal hetzelfde / Facetten van dezelfde spiegel (…) / Als een Lego maar zonder geheugen « ⁽⁴⁾.

In een paar eenvoudige woorden kan deze dichter zo uitgebreide dingen suggereren als de verhouding tussen volkeren, Noord en Zuid, de ijdelheid en de illusie van de bezittingen van de dominerenden.  » Miljoenen levens verborgen in tinnen huisjes / Mieren die de wereld op je schouders dragen / Buigen maar niet breken, zoals de wilg (…) / Huizen, kastelen, muren van zand, muren van wind (…) / Kristalslijpsel zuiverder dan diamant / Wordt, onder onze vingers, gewoon zand « .⁽⁵⁾

De laatste 3 regels van Tuin der Lusten⁽⁶⁾Na een ontnuchterende en aangrijpende evocatie, zeggen zij meer dan 100 waardevolle pleidooien:  » Als de wereld om je heen zo veranderd is / Dat al die dingen waar je vroeger veilig tegenaan streek / Allemaal zo zwaar zijn om te verplaatsen / Allemaal vreemde voorwerpen zullen zijn / Waar is het gebleven / Dat stukje boomgaard? (…) / Met zijn blauweregen / Als een wortel / In de aarde gedoken / Tuin der lusten / Draait als een propeller / In de bodem van de schedel « .

HONDERD FACETTEN, ÉÉN GEEST

Het werk van Manset heeft vele andere gezichten, ook al vormen ze een eenheid. Een groot reiziger op aarde, hij is ook een groot reiziger van binnen. Hij heeft zich in het verleden vooral verdiept in het boeddhisme en roept in zijn teksten andere religies en filosofieën op. Twijfels kunnen hem echter pijnlijk overvallen, hetgeen zijn ziel als zoeker bevestigt. Maar geestigheid en diepgang zijn overal in zijn creaties. « Wanneer je een vriend verliest / Kan het zijn dat hij slaapt / In een ander universum / Van vorst en dood hout / In een andere omgeving / Gewoon verzwakt (…) / Zijn ziel is aan het afbladderen / Als vergeeld papier / School papyrus (…) / Gebalsemde fakir / Doorboord met spikes (…) / Misschien is het niet / Wat ons verteld is / Als het daar koud is / Zoals het hier is? (…) / Wanneer je een vriend verliest / Het licht blijft « .⁽⁷⁾

Hoewel het meeste van zijn werk juweeltjes bevat, denk ik dat Manset’s wereld het best toegankelijk is via zijn vier albums die tussen 1998 en 2008 zijn uitgebracht. Zij zijn het volledigste bewijs van zijn krachten als dichter, die voordien slechts sporadisch — maar ook met kracht — aan het licht kwamen. De laatste twee albums zijn moeilijker toegankelijk. Goed om te weten: Manset is ook schrijver en schilder (en heeft net het verhaal Cupido van de Nacht gepubliceerd).

Laten we hopen dat het ons nog lang zal helpen te stijgen. Zodat de tuin die de wereld was, iets anders blijft dan een herinnering en een kwelling in het achterhoofd.

Daniel Zink