Sektarische drift

Heeft een jaar van anti-covid gezondheidspolitiek ons collectief op een sektarische drift gebracht?

Het algemene ziektebeeld van onze leefsituatie in het afgelopen jaar is niet erg verheugend: eindeloze opsluiting, uitgaansverboden, een arsenaal aan vrijheidsberovende en repressieve maatregelen, coma van de rechtsstaat, sluiting van de grenzen, monddood maken, kwelling van de vrijheid van meningsuiting, censuur, verlies van sociale banden, opkomst van het alles-op-afstand, dood van de cultuur, verlies van banen, materiële en morele ondergang, minachting voor het woord van de burger, desinformatie, propaganda, enz. Dit beeld is er een van toenemende drift. Maar wat is de aard ervan? Hoe moet ik het analyseren?

In plaats van een autoritaire of totalitaire drift, lijkt onze situatie alle kenmerken te vertonen van een sektarische drift. Een sektarische drift waarin we ons collectief hebben laten meeslepen. Wat maakt het speciaal? In werkelijkheid bestaat er niet zoiets als een sekte. Onze hele samenleving raakt in een roes, alsof zij bezig is een sekte te worden. ⁽¹⁾

Kloven en polarisatie van de opinie

Het gaat er niet om elke opzettelijke bedoeling om de wereld te manipuleren aan de kaak te stellen die als gevolg van de crisis kan zijn ontstaan, noch enige vorm van voorbedachte rade, ook al weten we dat er meevallers kunnen zijn ontstaan en worden uitgebuit. Het is niet nodig onze ministers en andere virologen ervan te verdenken deel uit te maken van een dubieuze beweging, zoals Moon of Rael, die ons kwaad zou willen doen. Er is geen sekte als zodanig. ⁽²⁾ Maar er is een drift. En naarmate de tijd verstrijkt, krijgt deze drift meer en meer de codes, methoden en kenmerken van een sekte. In deze spiraal die ons allen ondanks onszelf meesleurt, heersers en geregeerden, zijn de rollen steeds meer verdeeld: een structurele scheidslijn tegenover almachtige, autoritaire, dogmatische leiders ⁽³⁾ en machteloze burgers gereduceerd tot een vorm van dienstbaarheid; een morele kloof ook tussen « goede » burgers die aangepast, gehoorzaam en onderdanig zijn enerzijds, en « slechte » burgers die kritiek, standpunten of afwijkende meningen uiten, of zelfs protesteren, anderzijds. Deze kloven, die nog zullen worden versterkt, brengen talrijke gevaren met zich mee: verlies van diversiteit, polarisatie van de opinie, conformisme, terugtrekking op basis van identiteit, eenvormigheid, eenzijdigheid, aanzetten tot veroordeling. Zij zijn een van de symptomen van een sektarisme dat goed op weg is zich te vestigen.

Fysieke, psychologische en sociale opsluiting

We zitten al een jaar opgesloten. Opgesloten in een mentaal universum bijna volledig gericht op covid ⁽⁴⁾, opgesloten door episodes, met gecontroleerde en beperkte uitgangen, onderworpen aan avondklok. Wij zitten opgesloten in maskers, die ons de juiste en volledige luchttoevoer, glimlachen, emotionele uitbarstingen, communicatie, emotionele informatie, empathie en een deel van ons gezichtsveld ontnemen. We zitten opgesloten in waterdichte « luchtbellen », die ons beroven van onze vrienden, ouders, grootouders, broers, zusters, neven en nichten, collega’s op het werk en natuurlijk ook van alle nieuwe ontmoetingen. Wij zijn opgesloten binnen de grenzen van ons land, niet in staat om welke vorm van vrijetijdsbesteding dan ook te overwegen. We zijn gevangenen. Aan dit alles moeten wij toegeven, dat wij hebben toegestemd: wij zijn vrijwillig onze gevangenis binnengegaan. Een situatie die verwijst naar de definitie zelf van de sekte, waarvan de roeping, het doel en de betekenis is zich af te scheiden, te leven en te doen leven « apart », door voor te stellen « te volgen ». Het doorsnijden van bestaande banden, eerdere verwijzingen, het verwerpen van de wereld en het voorstellen van een « betere » wereld. In ons geval is de oude wereld, die vuil, gebrekkig en arm was (in termen van gezondheidsbescherming), voorbij en is de nieuwe wereld, waarin wij « het virus gaan verslaan », aangebroken.

Om « het virus te verslaan », hebben wij dus aanvaard om geleidelijk af te glijden in een fysieke, psychologische, emotionele en sociale opsluiting. Deze opsluiting heeft een verarmde, saaie, uniforme, voorspelbare wereld voortgebracht. We zien altijd dezelfde (weinige) mensen. Wij zijn van een open universum, met veelvoudige activiteiten, een veelheid van mogelijke ontmoetingen, een veelheid van mogelijke projecten, naar een gesloten universum gegaan. De meeste vrijetijdsactiviteiten zijn verboden, zelfs eenvoudige vergaderingen. Gebaren van menselijke warmte zijn niet langer toegestaan. Een simpele handdruk wordt als gevaarlijk beschouwd en bestraft met een boete. Het zijn de leiders die zeggen wie je kunt ontmoeten en wanneer. Om een virus te bestrijden, hebben we ermee ingestemd ons leven te steriliseren en onder voogdij te plaatsen.

« Nieuw normaal ».

In dit gefragmenteerde, bewaakte en gecontroleerde universum heerst het « nieuwe normaal ». Een paradoxaal begrip (wat « normaal » is, en dus gebruikelijk en ingeburgerd, kan niet « nieuw » zijn), nooit gedefinieerd, nooit besproken, het « nieuwe normaal » werd in de zomer van 2020 door enkele Europese beleidsmakers uit de hoge hoed getoverd ⁽⁵⁾. Het concept werd onmiddellijk opgepikt door onze Belgische ministers en belandde in de « overwegingen » van het ministerieel besluit van 28 juli 2020. Het « nieuwe normaal », dat als argument wordt gebruikt om de invoering van nieuwe beperkingen te rechtvaardigen, installeert de nieuwe codes, barrièregebaren, nieuwe woordenschat, nieuwe gedragingen en covidiane rituelen als definitief. Het wordt ons ingeprent door de « nieuwe » ertheïsche retoriek (naar behoren vergezeld van het ongerijmde ritueel van het dragen van een masker op de set) die nu spreekt over het respecteren van sanitaire « normen » — zo goed is het geïntegreerd. ⁽⁶⁾ « Nieuwe normaliteit » lijkt te betekenen dat de verplichting om een masker te dragen « normaal » is geworden (en dus niet meer ter discussie staat), dat één meter afstand houden van mensen in elke openbare ruimte « normaal » is geworden, dat telewerken « normaal » is geworden, dat avondklok « normaal » is geworden, enzovoort. Dit uit het niets ontstane concept, dit bizarre oxymoron, dicteert nu de organisatie van ons leven en lijkt voorbestemd om dat nog lange tijd te regelen, zonder dat er ook maar een begin is gemaakt met een parlementair debat om de reikwijdte en de toereikendheid ervan te bepalen.

Hier zijn we weer in het hart van het sektarische mechanisme. Het opleggen van een breuk met alle vroegere codes, gewoonten en gebruikelijke gedragingen, het bijbrengen van het idee dat deze nu schadelijk, slecht zijn, en het dwingen van iedereen om nieuwe aan te nemen om ze te vervangen, is het diepgaand destabiliseren van individuen. Het betekent dat je de waardesystemen van mensen op hun kop zet, dat je ze desoriënteert.

Het stelt je in staat het bewustzijn te beheersen, emotionele barrières te doorbreken, mensen kneedbaar te maken. Wanneer je onderhevig bent aan dit verlies van referentiepunten, is het heel moeilijk om je vrije wil te handhaven. En dan ben je in een situatie van controle. Iemand die zich kwetsbaar voelt, verloren, is bereid zich vast te klampen aan het eerste oriëntatiepunt dat zich aandient om zich te heroriënteren. Het is dan gemakkelijk voor leiders om « oplossingen » voor te stellen die als overlevingsrantsoenen zullen worden opgevat.⁽⁷⁾

In de covidische sekte, waar een kus niet langer een gebaar van tederheid is maar een « gevaar voor het leven » en waar een handdruk wordt gezien als een « besmettingsvector », worden mantra’s geïnjecteerd. « In strikte overeenstemming met de gezondheidsvoorschriften » parasiteert je hersenen effectiever dan Chinese propaganda. « Blijf veilig. « Laten we voor onze dierbaren zorgen door afstand te houden. « Als je van je dierbaren houdt, kom je niet te dichtbij. Dank u voor het vloeiend spreken van covid novlanguage en voor het beheersen van case-contact, quarantine-which-is-niet-hetzelfde-als-isolatie, clustering, face-to-face-distani, hybridisatie, PCR, PLF, lockdown en andere RNA of recombinante vaccins. Vergeet alles wat er is geweest. Welkom in het leven-covid, een leven dat ultragebalanceerd is, gereguleerd, uitgestippeld, omgeven, waar de dagelijkse rituelen naar hydroalcoholische gel ruiken, waar je aan al je vrienden onderaan je e‑mails « ik kus je » schrijft zonder ze ooit nog te kunnen kussen, waar de regels voortdurend veranderen, als ze niet onsamenhangend of absurd zijn, waar de angst voor besmetting voortdurend in stand wordt gehouden en opnieuw wordt gelanceerd, waar schuldgevoel verslindt.

Toezicht en zelfcontrole

De hersenspoeling werkt zo goed dat controle is veranderd in zelfcontrole. Wij hebben de codes, de barrièregebaren, die wij onszelf nu gehoorzaam toedienen, geïntegreerd. We onderdrukken allemaal onze impulsen. We controleren wel honderd keer of het masker goed op ons gezicht zit. We zorgen ervoor dat we een veilige afstand houden van mensen, dat we ze niet aanraken. We wassen onze handen tot aan de elleboog bij elke gelegenheid. En deze zelfcensuur vreet energie, zelfvertrouwen, vertrouwen in anderen, vertrouwen in het leven, en levensvreugde, elke minuut van de dag. Dit is de echte onderwerping. Wanneer het dominante discours geïntegreerd is in het gedomineerde. Als je je eigen toezichthouder wordt, je eigen onderdrukker, je eigen « Big Brother ». Wanneer individualiteit wordt overwonnen, wanneer de kritische zin wordt gesmoord, wanneer het hart en het denken worden binnengedrongen, gefagocytiseerd, door bevelen. Dan dreigt de persoonlijkheid te veranderen, dreigt het contact met de werkelijkheid verloren te gaan, omdat de sektarische ideologie daarvoor in de plaats komt. ⁽⁸⁾ De covid context is momenteel onze ‘wereld’. We eten covid, we ademen covid, we werken covid, we slapen covid. Afgesneden zijn van familie en vrienden maakt je kwetsbaarder, en isolement versterkt je angsten: het is alsof je ondergedompeld bent.

Opofferingsdynamiek

Een ander kenmerk van sektarisch functioneren is dat er een offerdynamiek op gang wordt gebracht. ⁽⁹⁾ In het begin gaat het om kleine offers, die onbeduidend kunnen lijken. Geen handen schudden meer, ofwel… Dan komen de iets belangrijkere offers. Draag een masker, ga ‘s avonds niet uit, doe niet aan sport, ga niet uit eten met vrienden, enz. De offers tellen op

Uiteindelijk is het ons hele leven dat wordt opgeofferd. In naam van de biologische strijd tegen het virus — de enige die nu lijkt te zegevieren — is de essentie van wat wij waarderen geofferd op het altaar van de covid. En we blijven geloven dat we op de goede weg zijn, en dat alles uiteindelijk goed zal komen, omdat we geloven dat we « voor de goede zaak handelen » — een krachtige hefboom die in sektes wordt gebruikt om de twijfels van volgelingen te neutraliseren en een blijvende psychische transformatie te bewerkstelligen. ⁽¹⁰⁾ Toch kunnen we voelen dat « er iets mis is ». Maar we stellen het altijd uit om nee te zeggen. We willen ‘weer volhouden’, ‘het opnieuw proberen’. Er is ons zo’n virale apocalyps voorspeld in geval van « verslapping » dat we bereid zijn alles te doen om die te voorkomen. Een dergelijke zaak is volgens ons de opoffering en de inspanning van « burgerzin » waard. Wij willen trouw blijven aan de groep en aan de leiders, de anderen ten koste van alles steunen, hen beschermen; hen vooral niet verraden, hen vooral niet in gevaar brengen. We willen « voor onze geliefden zorgen ». We willen gul en ondersteunend zijn.

In dit opzicht is de slogan « één team van 11 miljoen » die door de regering is bedacht, bijzonder slinks. Pervers zelfs. Een concentratie van sektarische codes.

Hoe kun je zeggen dat je niet « in het team » wilt? Iedereen wil in het team. Iedereen wil nuttig zijn, meedoen, erkend worden, een plaats in de groep hebben. Wie wil de verschoppeling, de marginaal, de onbeschaafde zijn? Maar hoe kun je je deel van een « team » voelen als je het niet kunt kiezen? Hoe kunnen wij ons geïntegreerd voelen als alle voorwaarden voor lidmaatschap worden opgelegd, afgedwongen, zonder dat wij inspraak hebben? Een lidmaatschap dat op angst en dwang is gebaseerd, kan geen echt, volwaardig en constructief lidmaatschap zijn. Deze slogan is ook een manier om op slinkse wijze te suggereren dat we niet genoeg doen. Nooit genoeg. We spelen het niet collectief genoeg. We moeten inspanningen in die richting leveren. Altijd meer moeite. En als het niet werkt, als de epidemie weer de kop opsteekt, dan zijn onze inspanningen natuurlijk niet voldoende geweest. Dat het « team » een gebrek aan inzet zal hebben. Maar hoe durven onze ministers een beroep te doen op onze « teamgeest » als zij ons tegelijkertijd radicaal beletten om met elkaar samen te werken? Als zij ons dwingen ons af te zonderen in « eenheidsbellen », ons afsnijden van onze familie, onze vrienden, onze professionele banden? Als zij ons een « contactverbod » opleggen dat een volledige ontmanteling van ons sociale leven betekent? Hoe kon dit mogelijk zijn? Wij bevinden ons in een situatie van paradoxaal gebod (elkaar steunen door afstand te nemen van elkaar), een situatie van « double bind » die ieder van ons tot machteloosheid terugbrengt en waarvan het destructieve potentieel goed is gedocumenteerd door deskundigen op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg. ⁽¹¹⁾

Logica van dienstbaarheid en afhankelijkheid

Bovendien mag niet uit het oog worden verloren dat « het virus verslaan » geen haalbaar doel is. Het is een afleiding. Een fata morgana die voortdurend voor onze hongerige ogen wordt uitgewuifd. Je hoeft geen raketgeleerde te zijn om te beseffen dat het onrealistisch is om te proberen een virus onder controle te krijgen dat steeds muteert. En zelfs als we ons voorstellen dat Sars-Cov2 en zijn vele varianten moe worden en gaan slapen, weten we dat er andere virussen zullen opduiken, zoals dat al eeuwenlang elk jaar het geval is. Het aankondigen van de doelstelling « verslaan » leidt ons dus, in de woorden van François Gémenne en Olivier Servais, naar de « destructieve hersenschim » die « de tirannie van het nulrisico » is. ⁽¹²⁾ Op deze manier volharden, door te blijven beweren dat het vaccin « de enige oplossing is » en dat dit vaccin ons in staat zal stellen « het virus te verslaan », zoals onze ministers keer op keer herhalen, is volharden in een leugen die ons gevangen houdt in een logica van slavernij en afhankelijkheid.

We hebben de neiging om ons neer te leggen bij de covid sekte. Onze vrijheden worden zozeer uitgehold dat wij het ons niet eens meer permitteren na te denken over wat voor ons « essentieel » of « niet-essentieel » is en dat te zeggen. Moe, depressief, overweldigd, uiteindelijk accepteren we dat iemand anders het voor ons denkt en zegt. Wij aanvaarden dogma’s, zoals de « enige uitweg »-vaccinstrategie ⁽¹³⁾. En we verliezen onze vrijheid van denken. De artsen zelf ontvangen instructies van de Raad van de Orde en worden met sancties bedreigd als zij twijfels uiten. ⁽¹⁴⁾ Alsof hun gewetensvrijheid niet meer bestaat. Alsof hun kunst niet langer gevoed moet worden door geweten, maar door voorschriften. Hippocrates zou er zeker iets over te zeggen hebben. Sommigen zijn al bestraft omdat ze zich op een andere manier uitten. ⁽¹⁵⁾ Hoewel er verschillende andere serieuze wegen zijn die kunnen worden bewandeld bij de beheersing van de epidemie, worden deze a priori verworpen. Geen enkele andere optie is hoorbaarder, zichtbaarder, twijfelachtiger — of zelfs maar denkbaar. Voor de goeroe-heersers is het gemakkelijk zich voor te doen als de « grote-vaccineerder-redder » wanneer zij een hele bevolking in gevaar hebben gebracht. Het was makkelijk om het kritisch denken, dat nog springlevend was, te doven met een schuldgevoel. Met welke gevolgen? In deze wereld die sektarisch is geworden, kunnen we het vaccin niet langer onze keuze geven, in de vorm van vrije en geïnformeerde toestemming. De naam die de regering aan de « informatie »-site over vaccins heeft gegeven, spreekt voor zich: « jemevaccine.be »! Als « informatie » niet langer objectief is, als het « gericht bewustzijn » wordt, wordt het desinformatie en indoctrinatie.

De eventuele invoering van een vaccinpaspoort dat de deuren van theaters en restaurants voor ons zou openen, betekent niet alleen de ondergang van de vaccinatievrijheid, maar ook, voor ons en voor alle komende generaties, een permanente voorwaardelijke vrijheid. Ons sociale leven geconditioneerd zien aan een QR-code, zoals in China, waar « gevaccineerd » (groene code) « goede burger » betekent, met onbeperkt sociaal leven en geautoriseerde toegang, en waar « ongevaccineerd » (rode code) « slechte burger » betekent, met beperkt sociaal leven en ontzegging van toegang, komt erop neer dat iedereen (« goed » en « slecht ») onder een elektronische armband moet leven. Zonder echte vrijheid van vaccinatie, zonder openheid voor andere manieren om de epidemie te beheersen, zonder debat met de burger, zullen we niet uit de sektarische afhankelijkheid geraken waarin het anti-vaccin gezondheidsbeleid ons nu heeft geplaatst.

« Eten met collega’s is gevaarlijk

In het ongebreidelde covidianistische fundamentalisme dat in opmars is, worden de boodschappen met de dag radicaler. Alle culturele leven is afgeschaft. In Brussel is het verboden om alleen op straat te lopen, zelfs als het een verlaten straat is, met een onbedekt gezicht. « Eten met collega’s is gevaarlijk » staat er in grote letters op de informatieschermen van een Brussels ziekenhuis. Moet dit worden gelezen als een onvoorwaardelijke en definitieve veroordeling van het hele sociale leven? Natuurlijk kan lunchen met collega’s een bron zijn van verschillende soorten besmetting. Dit is altijd al zo geweest. Dit is niets nieuws. En waakzaamheid en voorzichtigheid zijn deugden die niemand durft te ontkennen. Maar gaat eten met collega’s niet in de eerste plaats over delen, ontspanning, nabijheid, uitwisseling, anderen ontdekken, plezier, gezelligheid en verrijking? Is het niet noodzakelijk en essentieel om menselijke, empathische, aangename en lonende professionele relaties te ontwikkelen? Is dit niet een manier om burgerzin en steun te tonen? Helaas is het duidelijk dat in de covid-ideologie dit alles eenvoudig wordt omgedraaid en ontkend.

De controle terugnemen

Een onheilspellend teken is dat, net als de held Winston in « 1984 », sommige van onze burgers aan dubbeldenken beginnen te doen. Uiterlijk zien zij er glad uit en gedragen zij zich als de perfecte covidiane burger « met strikte inachtneming van de hygiënische voorschriften ». Naar binnen is het heel anders. Misschien voelen ook zij, net als Winston die boos « down with Big Brother » in zijn dagboek krabbelt terwijl hij zich verbergt voor de telecomexploitanten, de behoefte om in het geheim al het slechte te zeggen of te schrijven wat zij van dit gezondheidsbeleid vinden. Gaan we zo door, tot we ons later, zoals Winston, blootstellen aan repressie door de Dunkpolitie? Als wij uit de sektarische machinerie willen geraken, is het noodzakelijk dat al onze beschouwingen over deze kwesties, al onze kritiek, luid en duidelijk tot uitdrukking worden gebracht. Het is noodzakelijk dat eventuele twijfels in aanmerking worden genomen, kenbaar worden gemaakt en worden erkend. Het is noodzakelijk dat elk debat in de openbaarheid kan plaatsvinden. En dat iedereen kan zeggen, zonder angst, wat hij te zeggen heeft. Dat kunnen we met recht zeggen. We kunnen de controle terugnemen. Wij kunnen eisen dat wij onze grondrechten, onze waardigheid, onze macht als vrije en actieve burgers in een vrij land terugkrijgen.

Laten we niet toestaan dat onze democratie nog verder wankelt. Laten we haar steunen. Laten we het herstellen.

Laten we uit de sekte stappen.⁽¹⁶⁾