SCHULD EN GEZONDHEIDSCRISIS

Maart 2020 crisis uitbraak, welke crisis? De sociale, ecologische, economische en beschavingscrisis… die al heel zichtbaar was? Of eerder de gezondheidscrisis na de wereldwijde coronavirus pandemie? Naast deze talrijke crisissen, die wij niet meer weten te benoemen of te definiëren, is de economie stilgevallen ten gevolge van de pandemie van het coronavirus, die een economische en schuldencrisis heeft teweeggebracht die al jaren aan het broeien was.

In openbare debatten, op de zogenoemde sociale netwerken, wordt steeds vaker gediscussieerd over de « post-crisis ». De meeste toespraken suggereren een crisis in de vorm van een parenthese, waarin we ons konden bezinnen op de periode na de afronding van de onderhandelingen, om de woorden van Macron in ons op te nemen, die opriep tot een verandering van de verbeelding. Enkele denkers (de mannelijke vorm wordt uitdrukkelijk gebruikt) zouden een plan hebben bedacht voor een betere wereld, een overgang die op alle sauzen wordt toegepast. Maar, zoals Romaric Godin, journalist bij Médiapart, uitlegt, was de economische en financiële situatie sinds de wereldwijde crisis van het vorige decennium verre van verbeterd.

 » De huidige crisis kan zwaarder zijn dan verwacht. Het is heftiger dan dat van 2008 en, in tegenstelling tot dat laatste, lijkt de Chinese economie, die het herstel grotendeels had ondersteund door zeer agressieve en ecologisch desastreuze stimuleringsplannen (door overproductie van cement of staal, bijvoorbeeld), niet langer in staat om dezelfde rol te spelen. De financialisering blijft ook het effect van het beleid op de reële economie beperken door veel van de voordelen van de reële economie naar zich toe te trekken. « ⁽¹⁾

ROEPT OP TOT KWIJTSCHELDING VAN SCHULDEN

Onder de vele elementen die in de wereldeconomie verweven zijn, speelt schuld een sleutelrol. De scherpe daling van de economische activiteit gedurende verscheidene maanden als gevolg van de gezondheidscrisis in verband met het coronavirus heeft de pijnlijke kwestie van de schuldenlast opnieuw in het publieke debat gebracht. Maar hoewel gebaseerd op een zeer complex systeem, zijn beslissingen over schulden en aflossingen in de eerste plaats van politieke aard. Honderden collectieven, en zelfs gekozen functionarissen, hebben de afgelopen weken opgeroepen tot de volledige en onvoorwaardelijke kwijtschelding van de schulden van Latijns-Amerikaanse, Aziatische en Afrikaanse landen. In Europa wordt gediscussieerd over het poolen van schulden en in de financiële media wordt beweerd dat schulden geen probleem zijn omdat de rente laag is (beleid dat door de Europese en Amerikaanse centrale banken wordt aangemoedigd).

Op 13 mei stuurde een initiatief onder leiding van Bernie Sanders en gesteund door 300 parlementsleden uit de hele wereld een brief naar het IMF en de Wereldbank waarin alle grote internationale financiële instellingen (IFI’s) opriepen tot volledige schuldkwijtschelding voor de landen van de Internationale Ontwikkelingsassociatie (IDA). De Verenigde Naties voorspellen dat de crisis als gevolg van het coronavirus de armoede in de wereld met een half miljard mensen, of 8% van de wereldbevolking, zou kunnen doen toenemen. Het Wereldvoedselprogramma (WVP) schat dat het aantal mensen dat als gevolg van de wereldwijde economische crisis op de rand van de hongerdood staat, als gevolg van de pandemie kan verdubbelen van 135 miljoen tot 265 miljoen. 64 landen betalen momenteel meer voor schuldendienst dan voor gezondheidszorg.

MACRON EN ZIJN AFRIKAANSE BELANGEN

President Emmanuel Macron, die in zijn eerste crisistoespraak de kleren van een krijger had aangetrokken, heeft in een andere presidentiële toespraak zijn kostuum veranderd om een massale kwijtschelding van de Afrikaanse schulden aan te kondigen. De aankondiging veroorzaakte opschudding en werd dag na dag herhaald in de internationale media.

Op 13 april kondigde Macron aan dat hij de schulden van de Afrikaanse landen « massaal wilde kwijtschelden « . De G20-landen, waaronder Frankrijk, hebben echter onlangs enkele aflossingen opgeschort. Terwijl 200 organisaties uit de hele wereld oproepen tot een echte kwijtschelding van de schuld om de landen van het Zuiden in staat te stellen de crisis het hoofd te bieden, is er in het slotcommuniqué van de ministers van Financiën en de presidenten van de centrale banken van de G20 van 15 april geen spoor te bekennen van een  » De Franse president had onlangs een« massale kwijtschelding van Afrikaanse schulden  » afgekondigd. De schorsing waartoe besloten is, is slechts gedeeltelijk en zeer tijdelijk. Gedeeltelijk omdat het slechts 12,8 miljard euro dekt op een totaal van ongeveer 30 miljard euro aan vergoedingen die in 2020 worden verwacht. Tijdelijk, omdat deze opschorting alleen betrekking heeft op de voor dit jaar geplande terugbetalingen. En deze worden niet geannuleerd maar slechts opgeschort: zij moeten in 2022 worden betaald, gespreid over 3 jaar en er kan een hogere rente worden aangerekend.

De grote aankondiging is dus geen annulering. Dit zal waarschijnlijk gepaard gaan met een stijging van de schuldenlast op middellange termijn. Door hun weigering de schulden van de arme landen geheel of gedeeltelijk kwijt te schelden, smeden de internationale financiële instellingen en de rijke landen een toekomst van schulden en verergerde structurele aanpassingsplannen.

ARSONISTEN

Tussen 2010 en 2018 is de gemiddelde overheidsschuld op het Afrikaanse continent gestegen van 35% van het bbp tot 60%. Het aantal staten dat volgens het IMF in « schuldennood » verkeert of een groot risico loopt om in schuldennood te geraken, bedraagt nu 33, twee keer zoveel als in 2018. Dit is met name het geval in Soedan, de Democratische Republiek Congo en Kameroen.

Een stijging van de schuldenlast die grotendeels wordt aangewakkerd door de stijgende grondstoffenprijzen en door het aanbod van Chinese leningen, waardoor veel landen in het Zuiden de afgelopen tien jaar een enorme schuld hebben opgebouwd.

Het IMF treedt op als brandweerman terwijl het al tientallen jaren de sintels van de verzwakking van zovele landen in het Zuiden aanwakkert door middel van privatisering, deregulering en primarisering van hun economieën (om deviezen te verkrijgen voor de terugbetaling van verfoeilijke en koloniale schulden). Medio maart schatte hij dat « de huidige crisis, gezien haar gezondheidskarakter, ‘korter’ zou moeten zijn dan die van 2009 « . Het IMF, dat ook al enkele jaren verontrust is over de toename van de schulden en de dreiging van een financiële crisis, stelt zich nu gerust, om dit ondeugdelijke systeem in stand te houden en te ondersteunen. Wanneer de instelling beweert dat het dringend noodzakelijk is « de zwakste economieën die van de mondiale groei afhankelijk zijn , te beschermen »⁽²⁾, dan zal het helaas niet gaan om een bescherming in de vorm van kwijtschelding van onwettige schulden en bescherming van lokale economieën.

Naarmate het aantal oproepen tot kwijtschelding van schulden toeneemt, heerst er verwarring in de meeste media, die kwijtscheldingen als een dreigement brandmerken en tegelijkertijd schuldherstructureringen kwijtscheldingen noemen. De meeste herstructureringen hebben echter tot doel de belangen van de schuldeisers te beschermen. Anderzijds zou een unilaterale breuk- en opschortingsaanpak met de schuldeisers het machtsevenwicht laten zegevieren.

Robin Delobel