Julian Assange
631 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
631 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
Illustré par :
2010, de schuldencrisis is in volle gang en haalt de krantenkoppen in alle media. Zes jaar later hebben uitzonderlijk lage rentevoeten de discussies over « te veel » overheidsschuld en aflossingsproblemen tijdelijk terzijde geschoven. Toch is het refrein van de « te hoge overheidsschuld » een alledaags refrein in ons dagelijks leven, waarbij beslissingen over schulden het lot van de overgrote meerderheid van de bevolking bepalen, of dat nu in Griekenland, België of Argentinië is. Laten we teruggaan in de tijd om de inzet van deze zaak beter te begrijpen.
De chantage van het « schuldenstelsel » is de afgelopen jaren des te zichtbaarder geworden nu reddingsoperaties van banken een bankencrisis in een schuldencrisis hebben veranderd. Deze chantage en overheersing door schuldeisers is echter verre van nieuw. Zonder 5000 jaar terug te gaan, zoals David Graeber doet op(1), kunnen we niet verwijzen naar het oude Griekenland, maar naar het pas onafhankelijk geworden Griekenland van het begin van de 19e eeuw. Iets minder dan 200 jaar geleden hebben de Europese mogendheden, die reeds een trojka vormden (Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Rusland), hun krachten gebundeld om dit land, de wieg van de democratie, te dwingen nieuwe schulden aan te gaan om de oude terug te betalen. Hoewel de opschorting van de Griekse schuld in 1826 gewoonlijk wordt verklaard door de hoge kosten van de onafhankelijkheidsoorlog tegen het Ottomaanse Rijk, speelden internationale factoren, waarop de Griekse autoriteiten geen vat hadden, een zeer belangrijke rol. Ook hier moeten de oorzaken gezocht worden in de financiële crisis die zich een jaar eerder voordeed, met« in december 1825, de eerste grote wereldwijde crisis van het kapitalisme na het uiteenspatten van de speculatieve zeepbel ».(2)
Dezelfde periode, maar dan aan de andere kant van de wereld, in Haïti, waar de opstand van een volk sommigen ontstemd heeft die schulden als dwangmiddel gebruikten. Na drie eeuwen slavernij verpletterde de Haïtiaanse opstand het Franse leger, met de onafhankelijkheidsverklaring die de slavernij in 1804 afschafte. De Fransen eisten reeds in 1825 de betaling van een bedrag dat overeenkomt met 21 miljard dollar vandaag om de onafhankelijkheid van het land te erkennen en af te zien van een nieuwe invasie.
De schuldenlast, die vele zuidelijke landen uit het koloniale tijdperk hebben meegekregen, heeft hen onder de voogdij van de noordelijke mogendheden gehouden. Na de tweede wereldoorlog hadden landen in Latijns-Amerika, Azië en Afrika kapitaal nodig om hun ontwikkeling te financieren.
De leningen, die door drie grote actoren (particuliere banken, de landen van het Noorden en de Wereldbank) worden beheerd, zijn verre van belangeloos en worden op grote schaal gebruikt om de strategische bondgenoten van de Verenigde Staten te steunen en, omgekeerd, om hinderpalen op te werpen voor beleid dat economische onafhankelijkheid nastreeft (Nasser in Egypte met de nationalisatie van het Suezkanaal, N’Krumah in Ghana, Manley in Jamaica, Soekarno in Indonesië, enz.) In 1979 besloot Paul Volcker, het hoofd van de Amerikaanse Federal Reserve, tot een sterke verhoging van de Amerikaanse rentevoeten. De daling van de grondstoffenprijzen en de verhoging van de rentevoeten waartoe de Verenigde Staten hebben besloten, hebben voor vele landen tot een schuldencrisis geleid. De rentevoeten op leningen aan de zuidelijke staten waren inderdaad laag, maar variabel en gekoppeld aan de rentevoeten in de VS. In augustus 1982 brak de schuldencrisis uit en Mexico werd het eerste van vele landen dat zichzelf in gebreke stelde. Het IMF kwam tussenbeide en legde een reeks remedies op die de patiënt alleen maar zouden verdoven, de Structurele Aanpassingsplannen (SAP’s): besnoeiingen op de overheidsuitgaven, exportgerichte landbouwproductie, totale openstelling van de markten door opheffing van de douanebarrières, verhoging van de BTW, privatisering van overheidsbedrijven (niet-exhaustieve lijst)…
Het bezuinigingsbeleid dat Europa sinds de banken- en financiële crisis, die later uitmondde in de schuldencrisis, heeft gevoerd, is van hetzelfde type als het structurele aanpassingsbeleid dat gedurende 30 jaar in de landen van het Zuiden is toegepast en dat heeft geleid tot wijdverbreide armoede en toegenomen ongelijkheid. Om terug te komen op de Griekse situatie, die een perfecte illustratie vormt van de mondiale situatie, zijn de conclusies van de Commissie voor de waarheid over de Griekse overheidsschuld, voorgezeten door de voorzitter van het Parlement, Zoe Konstantopoulou, en gecoördineerd door Eric Toussaint, niet mis te verstaan: het overgrote deel van de Griekse schuld is illegaal, verfoeilijk, onwettig en onhoudbaar(3). Dit weerhield Alexis Tsipras er niet van om in september 2015 een derde memorandum te ondertekenen (net zo illegaal als de twee vorige).
Diezelfde chantage, die al in de 19e eeuw aanwezig was, is de laatste weken zichtbaar en sommigen, zoals Alexis Tsipras, aarzelen niet om te spreken van herstructurering(4) met een air van overwinning, waarbij de hele reeks antisociale maatregelen die nog steeds aan de Griekse bevolking worden opgelegd (verlaging van de pensioenen, vermindering van het aantal werknemers in de administratie, verhoging van de belasting op huishoudens en bedrijven…) worden weggewuifd, terwijl de aanhoudende humanitaire crisis, die grotendeels wordt veroorzaakt door de « oplossingen » die de trojka sinds 2009 heeft gebracht, blijft voortduren.
De schulden « crisis » is een apparaat voor de inname en herverdeling van sociale rijkdom(5), een strategie. Het is geen neutraal of « technisch » overheidsapparaat, maar een bij uitstek politieke uitdrukking van machtsverhoudingen.
Robin Delobel
