Onwettige schulden

 » De druk van de markt zou kunnen slagen waar andere benaderingen hebben gefaald. Wanneer de nationale autoriteiten geconfronteerd worden met onhoudbare omstandigheden, maken zij vaak van de gelegenheid gebruik om hervormingen door te voeren die als moeilijk worden beschouwd, zoals blijkt uit de voorbeelden van Griekenland en Spanje « . Dit IMF-document, van november 2010, spreekt boekdelen over de timing van de crisis en de schuld die zij heeft veroorzaakt. Deze gelegenheid is allesbehalve toevallig, want zij is vakkundig georkestreerd door onze neoliberale Europese regeringen — en de andere — die totaal incoherent zijn op het gebied van monetair beleid, maar totaal coherent op het gebied van begrotings- en loonbeleid: bezuinigingen op de sociale uitgaven, verlaging van de salarissen van ambtenaren en hun aantal, aanvallen op de pensioenstelsels, in combinatie met een fiscaal beleid dat de rijksten bevoordeelt (verlaging van de directe belastingen en belastingontduiking). In België is het belastingtarief voor de hoogste inkomensschijf tussen 1986 en 2007 gedaald van 72% tot 50%. Deze besnoeiingen zorgen er op hun beurt voor dat de schuldendienst in verhouding tot het BBP belangrijker wordt, waardoor de door de hedgefondsen en de banken gevraagde rentevoeten stijgen, in een keten met een waarschijnlijk tragisch einde, zoals de econoom Frédéric Lordon opmerkt:  » deze absurde keten van gebeurtenissen waarin de door speculatieve paniekaanvallen veroorzaakte rentestijgingen de begrotingssaldi cumulatief verslechteren (de schuldendienst doet het tekort toenemen, waardoor de financiering stijgt, waardoor de rente stijgt, waardoor de schuldendienst toeneemt…), waarop het economisch beleid reageert met een verdieping van de beperking… en van de schulden  » (Le Monde diplomatique, december 2011).

En dit beproefde mechanisme komt dubbel ten goede aan de meest welgestelden:  » regeringen verlagen de belastingen. Zij lenen van degenen die zij besluiten niet te « belasten ». Rentebetalingen dragen rijkdom over aan de houders van de schuldbewijzen. Het versterkt hun economische macht en politieke invloed « . Het spel is gezegd!

Chesnais’ beknopte beschrijving van het schuldmechanisme is interessant. Het is echter de moeite waard deze lectuur aan te vullen met boeken over datgene wat in een context van snelle groei grotendeels tot schulden heeft geleid: de uitputting van de hulpbronnen en de daaruit voortvloeiende stijging van de prijs ervan, alsmede andere boeken over de wording van de moderne consument.

De auteur besluit met een fundamenteel probleem, bekend bij het anti-productivisme:  » de cruciale vragen — wat wordt geproduceerd, voor welke individuele en collectieve behoeften, waar is de productie gelokaliseerd, met welk energieverbruik en welke opvatting van arbeidsactiviteit wordt georganiseerd — kunnen niet ondergeschikt blijven aan strategieën voor winstmaximalisatie van ondernemingen « .

A.P