Morgen, morgen, altijd morgen…

Werklozen, als jullie je vakbond gaan bezoeken, ga dan niet zonder enkele voorzorgsmaatregelen te nemen. In het bijzonder: het wegnemen van leesmateriaal. Ons advies… 

Het is te klein om de rij werklozen te bevatten die elke dag over de stoep loopt. 

Vaak is de reden waarom u daar bent al een reden tot bezorgdheid: conflict met een werkgever, oneerlijk ontslag, administratieve problemen met het regionale arbeidsbureau, de plaatselijke overheid, het ziekenfonds of de RVA, enz. Als sommigen je niet zeggen dat je je vastberadenheid moet bewijzen om een baan te krijgen, dringen anderen erop aan dat je terugkomt met dit of dat formulier dat naar behoren is ingevuld en verzegeld door een andere administratie… U zoekt dus steun om beter te begrijpen wat ze van u willen, om deze eindeloze pesterijen het hoofd te bieden en u weer wat trots, strijdlust en menselijkheid terug te geven in dit systeem dat u kwelt, u schuldig laat voelen, u vernedert, u infantiliseert en u niet langer aanduidt als een werkloze werknemer maar als een potentiële fraudeur, of op zijn minst als een profiteur van de sociale zekerheid. 

Deze kamer is je « service center ». Het symboliseert de relatie die je hebt met je vakbond, net als met honderdduizenden andere werkloze betalende leden van deze organisaties die er gelukkig zijn om je rechten te verdedigen in een geest van kameraadschap en solidariteit. Zo kunt u zich thuis voelen, als een van de vele leden van een grote familie, naast jong en oud, vrouwen met kinderwagens, huilende kinderen, mannen die luid mopperen terwijl ze nonchalant alle anderen in de rij proberen te passeren, de slechtwakkeren, de geduldigen en de ongeduldigen, de zenuwachtigen en de gestressten… 

Binnen staan twee loketten tot uw beschikking, vier ochtenden per week gedurende drie uur per dag. De ontvangst is vriendelijk en de service eersteklas, binnen de grenzen van wat mogelijk is natuurlijk… Want hoewel de Belgische vakbonden aanspraak maken op een indrukwekkend ledenaantal, en dat deels te danken is aan het feit dat zij fungeren als een werkloosheidsfonds, kunnen zij het zich niet veroorloven om zoveel tellers te betalen die nodig zouden zijn voor de werklozen die elke dag naar deze centra komen, die te klein zijn om zoveel mensen op te vangen.

In mijn servicecentrum zijn er goede tijden wanneer beide balies tegelijk open zijn. De logica gebiedt dat een van de loketten wordt gereserveerd voor specifieke procedures die slechts een kleine minderheid van de bevolking lijken aan te gaan, aangezien zich daar geen wachtrij vormt, in tegenstelling tot het naburige loket. 

Dus, ook al is het een beetje een tweede thuis, ik ga er liever niet te vaak heen in mijn dienstencentrum. Het is dat, hoewel ik werkloos ben, mijn leven niet beperkt is tot deze toestand en status. Om te voorkomen dat u een halve dag moet wachten op advies of een document, kunt u het beste bij zonsopgang opstaan om als een van de eersten over de stoep te lopen in afwachting dat de loketten opengaan. Wat, toegegeven, best lekker kan zijn in de zomer. En trouwens, waarom zouden werklozen het voorrecht hebben om uit te slapen? Vroeg opstaan en geduld hebben kan u alleen maar helpen om actief te worden en luiheid te bestrijden. 

Tenzij u een vroege vogel bent, kan de eerste rij gemakkelijk twee uur duren en wanneer u de « fast track » bereikt, krijgt u vaak te horen dat het doel van uw bezoek een onderhoud met een van de agenten aan de andere kant van de scheidingswand vereist. Dan begint een nieuwe wachttijd. Maar deze keer zit u comfortabel in een van de metalen stoelen in de wachtkamer met een genummerd kaartje, vergelijkbaar met een loterijbriefje, maar dat garandeert dat uw zaak vandaag zal worden behandeld. 

Een toilet? We zijn niet in een hotel. Er zijn geen voorzieningen om deze natuurlijke behoeften te stimuleren, noch automaten voor warme dranken, noch een glas water. 

Er zijn enkele brochures beschikbaar om u vertrouwd te maken met een bepaald professioneel centrum, terwijl twee schermen aan de muren doorlopend informatie verstrekken. Een ervan, ongetwijfeld bedoeld om de angstige werkloze in u te kalmeren, geeft uw geest de kans om uit te rusten terwijl u het beroemde Windows-behang met zijn grote groene weide en blauwe hemel overdenkt. De andere, meer informatieve en veeleisende, rolt achtereenvolgens de data van vakbondsvergaderingen en een oproep om deel te nemen aan een grote demonstratie ten gunste van de koopkracht… informatie die alleen in het Vlaams beschikbaar is en helaas enigszins gedateerd, aangezien de data soms al enkele maanden of jaren geleden zijn verstreken. 

Wie gaat er jagen… 

Wachten is een kunst waarvoor je enkele trucs moet kennen. Als u dus nog in de wachtkamer zit wanneer de loketten sluiten, waag u dan niet buiten uw dienstencentrum om een frisse neus te halen op de stoep, een sigaret te roken, een telefoontje te plegen, profiteer van deze verloren uren om een boodschap te doen, iets te lezen te zoeken in de boekhandel, een koffie te drinken, iets te eten, met de kinderen te gaan wandelen, geld terug te stoppen in de parkeermeter, enz. Want als je de deadline mist, vind je de deur gesloten als je terugkomt en niemand om hem te openen. Het doet er niet toe dat u lang op uw ticket hebt gewacht en dat uw wachttijd nog steeds op minstens een uur wordt geschat.

De enige manier om terug in de wachtkamer te komen is via een achterdeur. Maar pas op, dit stelt je bloot aan de toorn van collega-vakbondsleden die geen andere keuze zullen hebben dan je uit het gebouw manu militari te verwijderen. De regels zijn de regels. In dat geval hoeft u pas de volgende dag terug te komen. 

Om dit te voorkomen, kunt u het beste rustig blijven zitten en op uw beurt wachten. En als u niet tevreden bent met de ontvangstvoorwaarden, staat het u vrij uw eigen toast, thermosfles, kussentje, walkman, kruiswoordraadsel of ander leesmateriaal van uw keuze mee te brengen… 

Hier, bij mijn laatste bezoek aan mijn service centrum, comfortabel zittend op mijn kleine pad, las ik « Choming Out »⁽¹⁾. Dit essay van drie Luikse « Cybermandaïs » is evenzeer gebaseerd op de politieke analyses van de auteurs als op hun militante en vrijwillige loopbaan, hun ervaringen met tewerkstelling en werkloosheid in de privé-sector, de overheid en het verenigingsleven. Met mijn koptelefoon op kon niets mij afleiden van deze tekst die de uitholling van de sociale verworvenheden van de laatste 30 jaar aan de kaak stelt in naam van de « werkgelegenheid » en het « economisch herstel », en die de lezer op zijn beurt uitnodigt om uit vaste posities te breken, om « de waarde van werk » niet langer te zien als de enige en unieke vector van socialisatie, Hij nodigt de lezer op zijn beurt uit om vaste posities te verlaten, om « de waarde van werk » niet langer te zien als de enige en unieke vector van socialisatie, om bevelen tot inzetbaarheid te weigeren, om het vraagstuk van werk te verbinden met dat van de ecologie, om het begrip « fatsoenlijk » werk te herdefiniëren, om het machtsevenwicht om te keren, om de herschikking te eisen van openbare diensten die voor iedereen toegankelijk zijn of om de invoering te eisen van een « gesocialiseerd, veralgemeend en onvoorwaardelijk inkomen »… Het is zeldzaam een tekst te lezen die voorstelt onze kijk op werkloosheid te veranderen en ons uitnodigt werklozen te beschouwen als producenten van betekenis en kennis, van niet-marktgebonden waarden… 

Ik voelde me licht in het hoofd toen ik dit boek sloot. Schuldvrij, gemobiliseerd. Terwijl ik mijn vakbond innerlijk bedankte dat ik de tijd mocht nemen om te lezen, keek ik op om te zien dat mijn nummer al gepasseerd was. Ik had mijn beurt gemist. Je hoefde niet aan te dringen, ik kende de regels. Vervolgens legde ik het boek midden tussen de vakbondsliteratuur, in de hoop dat iemand anders het zou meenemen, en verliet mijn dienstencentrum. 

Ik kom morgen terug. 

Gwenaël Breës