Lobby’s in Brussel

« […] tussen de 20.000 en 30.000 lobbyisten vertegenwoordigen nu alleen al de belangen van het bedrijfsleven in Brussel, een kracht waartegen de overheid en de georganiseerde civiele samenleving over het algemeen niet in staat zijn doeltreffend op te treden […] »

Corporate Europe Observatory is een onderzoeks- en pleitbezorgingsorganisatie die in 1997 in Amsterdam is opgericht en sinds 2009 in Brussel is gevestigd. Zij bestudeert lobbyen door bedrijven op Europees niveau en de impact ervan op EU-besluiten en wetgeving. Het doel van deze column is u in het Frans een overzicht te geven van onze belangrijkste activiteiten, waarvan wij hopen dat het bijdraagt tot uw bezinning op de door Kaïros voorgestelde thema’s.

Hervorming van de financiële markten, hervorming van het EU-verdrag, internationale handelsovereenkomsten, energie- en klimaatbeleid, landbouw en biotechnologie, voedsel… Zoveel Europese beleidsterreinen zijn waarschijnlijk het doelwit van lobbying door het bedrijfsleven, zoveel onderwerpen waar commerciële argumenten worden aangevoerd onder de dekmantel van technische argumenten waarvan de politieke betekenis moeilijk te meten is. Inzicht in de algemene kwesties achter de specifieke argumenten, de bedrijfsstrategieën achter de slogans van gezond verstand: het bestuderen van en publiceren over bedrijfslobby’s vereist dat het onderliggende beleid en de zakelijke kwesties worden vertaald en gevolgd in termen die voor iedereen toegankelijk zijn. Dit is een taak waarvoor de pers en de media vaak niet meer de tijd hebben, of soms niet meer willen, doen.
We begonnen in 1997 met het boek Europe Inc. waarin werd verteld hoe de huidige EU-structuren het resultaat zijn van industriële druk⁽¹⁾ Maar dit werk heeft nog niets aan belang ingeboet: alleen al in Brussel vertegenwoordigen nu 20 à 30.000 lobbyisten commerciële belangen, een slagkracht waartegen de overheid en de georganiseerde civiele samenleving (vakbonden, verenigingen, enz.) over het algemeen niet doeltreffend kunnen optreden, omdat de verhouding tussen de middelen te groot is.

Het is ook een taak die de capaciteit van een organisatie van een tiental mensen ver te boven gaat. Daarom beperken wij ons bij OCE tot een beperkt aantal van alle mogelijke onderwerpen. Maar wij lobbyen ook om de regulering van het lobbyen op Europees niveau te versterken, om de transparantie ervan te vergroten en de uitoefening ervan in een regelgevend kader te plaatsen dat in verhouding staat tot het probleem en dat belangenconflicten, « regulatory capture » en meer in het algemeen het misbruik van Europese regels ten voordele van uitsluitend economische belangen kan voorkomen. Zo zijn wij momenteel bezig met het opsporen van gevallen van « draaideuren », een uitdrukking die wordt gebruikt om Europese ambtenaren aan te duiden die van werkgever veranderen om te lobbyen voor kwesties waarbij zij eerder betrokken waren, een tactiek die op grote schaal wordt toegepast⁽²⁾.

Gezien de actualiteit en het belang van de vraagstukken waar het om gaat, is een belangrijk thema van onze recente publicaties het beheer van de economische crisis door de EU geweest. Verrassende aanwezigheid van bankiers op topontmoetingen van staatshoofden en regeringsleiders⁽³⁾verdragen waarbij een bezuinigingsbeleid wordt ingesteld dat een democratische en economische ramp is, maar waardoor de belangrijkste begunstigden van het beleid dat de crisis heeft veroorzaakt, de kosten van de crisis niet hoeven te betalen⁽⁴⁾versterking van de coördinatie op Europees niveau van het economisch beleid van de lidstaten, maar dan wel op basis van indicatoren die uitsluitend gebaseerd zijn op financiële kosten, en niet op levenskwaliteit of natuurbehoud⁽⁵⁾… Al deze reacties op de crisis weerspiegelen de huidige invloed van economische belangen, en de overheersing van politieke krachten die hen gunstig gezind zijn, op het Europese besluitvormingsapparaat. Welke antwoorden kunnen worden gegeven op wat een halve eeuw lang een ongekende aantasting van de politieke, economische en sociale rechten van de Europeanen lijkt te zijn, en op een dramatisch kortzichtig beleid op korte termijn? Welke analyses moeten er worden gemaakt, welk verzet moet er worden geboden, welke alternatieven moeten er worden voorgesteld ten aanzien van deze ontwikkelingen? Dit is de inhoud van de discussies die wij hopen te voeren tijdens de conferentie die wij mede-organiseren op 5 en 6 mei⁽⁶⁾.

Terzelfder tijd zijn wij ons gaan interesseren voor een onderwerp dat misschien meer alledaags is, maar op het kruispunt van even belangrijke kwesties ligt: voeding. Het is de taak van een Europese instelling in Parma, Italië, om dit te reguleren: de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA). Deze administratie houdt zich bezig met levensmiddelen, maar ook, en dit is zeer strategisch voor de levensmiddelenindustrie, met de verschillende stoffen die ermee in contact komen: bestrijdingsmiddelen, levensmiddelenadditieven, enz. Wij hebben de resultaten van 8 maanden onderzoek samengevat in een onlangs gepubliceerd rapport⁽⁷⁾Het rapport documenteert de verschillende methoden waarmee de industrie erin slaagt de besluiten van deze administratie te beïnvloeden, met name door wetenschappers in bepaalde deskundigenpanels te laten benoemen die ook economische belangen in de sector hebben, of door via denktanks zoals het International Life Sciences Institute (ILSI) te bevorderen dat bepaalde methodologieën in plaats van andere worden gebruikt om de toxiciteit van de bestudeerde producten (met inbegrip van GGO’s) te beoordelen.

De belangstelling van de industrie voor het onderzoeksbeleid komt tot uiting in het huidige gemarchandeer rond het volgende EU-kaderprogramma voor onderzoek, Horizon 2020⁽⁸⁾maar wij zijn meer in het algemeen geïnteresseerd in het gebruik van deskundigen als vehikel voor de belangen van de industrie: de overheersing door de particuliere sector (banken, verzekeringsmaatschappijen, pensioenfondsen, enz.) van de deskundigengroepen die de Commissie adviseren over de hervorming van de financiële markten, bijvoorbeeld, is een bijzonder acuut voorbeeld van dit probleem⁽⁹⁾. Het is belangrijk in te zien dat de Europese instellingen (met name de Commissie en het Parlement) maar al te vaak niet over de nodige interne deskundigheid beschikken om over een probleem te beslissen, en dat het aanbieden van « gratis » deskundigheid aan deze besluitvormers in deze context een bevoorrechte manier is om bepaalde prioriteiten er eerder door te krijgen dan andere in een wetgevingstekst of een beleidsstrategiedocument⁽¹⁰⁾. Is dit de reden waarom de EU, een jaar na Fukushima, kernenergie nog steeds beschouwt als een optie die moet worden gesteund⁽¹¹⁾?

Op een iets andere, en misschien positievere, manier onderzoeken wij soms ook alternatieven voor commercieel beheer. Dit was bijvoorbeeld het geval voor water, een onderwerp waartoe wij zijn gekomen door kritiek op het lobbyen van bedrijven in de sector; wij hebben zojuist, na twee jaar werk, een boek gepubliceerd⁽¹²⁾ over de huidige wereldwijde trend om gemeentelijke waterdiensten weer in handen van de overheid te geven, de zogenaamde « hergemeentelijkisering ». De verschillende ervaringen die wij in dit boek hebben bestudeerd, belichten alle de mogelijkheden, maar ook de beperkingen van onze huidige denkwijzen toegepast op het beheer van een van de kostbaarste gemeenschappelijke goederen van allemaal. Veel plezier bij het lezen.

Martin Pigeon, voor Corporate Europe Observatory