KLASSE MAKEN IN MOLENBEEK, DE NIEUWE RTBF FICTIE*.

Sinds jongeren uit Brussel naar Syrië zijn gegaan, worden een collega die Frans en menswetenschappen doceert en ik van alle kanten gecontacteerd om onze mening te geven, uit te leggen wat we in de klas doen of deel te nemen aan een debat. Soms ten goede, soms ten kwade… In het begin accepteerden we, vandaag vragen we ons af of het gepast is om ja te blijven zeggen op dit soort verzoeken…

We ontmoeten elkaar in een café in het Karreveld, een wijk van het oude Molenbeek. Een paar stamgasten drinken een pilsje, de eigenaar leest La DH achter de imposante houten bar die de zaak een bijna religieuze sfeer geeft. Ik heb een afspraak met twee journalisten van RTBF.  » We werken niet gehaast. Wij willen Molenbeek grondig onderzoeken naar aanleiding van alles wat er in de periode na de aanslagen is gezegd. We willen een positieve kant van Molenbeek laten zien met lokale acteurs.De eerste legt het me uit. De andere voegt eraan toe dat het Sarah Turine was, de schepen (Ecolo) van Jeugdzaken van Molenbeek, die mijn gegevens heeft doorgegeven.

Een terugblik op de vergadering. De journalisten specificeren het verzoek.  » Wij hebben de afgelopen weken al heel wat mensen in Molenbeek ontmoet. We zijn nog op zoek naar een school, we willen graag leerlingen filmen in de klas in Molenbeek « een van hen zei tegen mij. Dus ik stel me voor dat wat hen zal interesseren het proces is, wat ik doe met mijn studenten in de klas. Heel snel, terwijl ik uitleg geef, realiseer ik me dat het niet zozeer mijn aanpak is die hen interesseert, maar gewoon de mogelijkheid om te filmen in een klas van een school in Molenbeek. Bovendien zijn de twee momenten die zij willen filmen in feite al « gescript » in de « documentaire » die zij van plan zijn te maken. Dit is een echte enscenering, in totale tegenspraak met wat ik dagelijks in de klas doe.  » We dachten aan twee momenten. Op de eerste dag zou u een priester, een imam en een rabbijn uit Molenbeek uitnodigen in uw klas. Het idee zou zijn te laten zien dat interreligieuze dialoog bestaat. dat deze drie sprekers een dialoog kunnen voeren met de studenten. Voor de tweede, dachten we aan twee moeders wiens kind naar Syrië was gegaan.In beide gevallen plaatsen we de apparatuur en dan filmen we, maar we grijpen niet in.

Ik leg dan uit dat het organiseren van het eerste moment moeilijk lijkt omdat ik dit soort dingen nooit doe. Het idee alleen al om deel te nemen aan een pseudo-moment van inter-religieuze gemeenschap irriteert me. Het tweede voorstel ligt meer in de lijn van wat ik momenteel met de studenten doe, behalve dat zij reeds moeders hebben ontmoet en met hen hebben gewerkt. Ik stel dus voor terug te komen op de manier waarop mijn leerlingen dit thema hebben gekozen, de ontmoeting hebben voorbereid, onder schooltijd een afspraak hebben gemaakt in een theesalon, het interview hebben getranscribeerd en een artikel hebben geproduceerd… Er valt wel iets te zeggen over de methodologie, de redenen om dit onderwerp te kiezen, de manier waarop de leerlingen dit werk hebben opgevat, wat ze eraan overhouden… Maar nee, de journalisten van de RTBF zijn formeel:  » Wat ons hier werkelijk interesseert is het moment in de klas tussen deze twee moeders en de leerlingen. We zetten de apparatuur klaar. De uitwisseling vindt plaats en wij filmen, op de achtergrond « leggen ze uit.

In feite is er geen interesse in wat ik doe in de klas met mijn studenten. De interesse in deze jongeren als zodanig ook. Net als bij een film, ligt het script al vast voordat we elkaar ontmoeten. De bedoeling van de eerste ontmoeting is op zich niet negatief: zij wil aantonen dat de interreligieuze dialoog in Molenbeek bestaat. Maar is dat zo? Ik betwijfel het. En trouwens, maakt het uit of het antwoord positief of negatief is? Hoe kunnen jongeren door dit soort ontmoetingen actoren worden van wat zij zijn? Maar het RTBF-team houdt vol en, gezien mijn negatieve reactie op dit voorstel, vragen zij mij of een andere leerkracht er niet mee zou instemmen om dit moment in zijn of haar klas te organiseren… « Of een collega van een andere school in Molenbeek? Filmen tegen elke prijs, zoals de andere zei…

En het idee om een bijeenkomst met de moeders te filmen riep al snel vragen op. Wat willen ze precies laten zien? Mijn leerlingen hebben — op hun verzoek, in het kader van het vak waarin zij een vraag moesten kiezen die betrekking had op het thema van de stad (Brussel) en die een religieuze kwestie aan de orde moest stellen die een discussie over de verscheidenheid van het religieuze denken mogelijk maakte — met twee moeders in kleine werkgroepen vergaderd om een artikel voor de schoolkrant op te stellen (zie twee voorbeelden hieronder). Waarom zouden we koste wat het kost een fictieve uitwisseling willen laten zien, terwijl het werk dat dit jaar in de klas is verricht, zou kunnen laten zien hoe leerlingen uit Molenbeek er zelf voor kiezen om de kwestie van het vertrek naar Syrië aan te pakken en eraan te werken.

« We zouden de twee scènes binnen veertien dagen gefilmd moeten hebben, » zegt een van hen, terwijl hij me zijn kaartje geeft. Met nog twee weken te gaan voor de voorjaarsvakantie en gezien de tijd die nodig is om toestemming te krijgen van de organiserende instantie, lijkt mij dit onmogelijk. Veertig minuten na onze aankomst in dit café, glip ik weg om naar school terug te keren, de lessen gaan om 14 uur verder.

Dezelfde dag, na een gedachtewisseling met mijn management over het verzoek, wijs ik de offre af door een e‑mail te sturen. Ik zal nooit meer iets van ze horen…

David D’Hondt,
leraar in Molenbeek

MIJN ZOON VERLIET ME VOOR SYRIË.

« Ik zag mijnzoon niet meer, tot ik hem op TV zag met een Kalashnikov.Sindsdien kan ik geen tv meer kijken », vertelt Véronique Claude, de moeder van Sammy, een jongeman die eind oktober 2012 naar Syrië is vertrokken.Hij werd daar een vechter en is nu getrouwd en heeft twee kinderen.

Het begon allemaal in het voorjaar van 2008 toen Sammy 15 werd en besloot zich tot de Islam te bekeren. Hoe doe je dat?  » Het was via zijn vrienden in de buurt, het waren allemaal Moslims. We waren een van de weinige families die naar de kerk gingen. Mijn zoon was ook katholiek. Ik denk dat mijn zoon achteraf goed is beïnvloed door zijn vrienden.. Sammy was intelligent, had geen problemen met de wet, had een blanco strafblad. Hij had zijn CESS in het algemeen, optie wetenschappen-wiskunde, behaald en wilde rechten gaan studeren, maar was reeds in een periode van radicalisering. Hij vroeg zijn moeder of hij naar Egypte kon gaan naar de Al-Azhar Universiteit,« omdat hij wilde studeren om imam te worden ». Ze aanvaardt, maar vraagt om een project « omdat je niet zomaar naar Egypte gaat ».

Sammy begon toen 5 keer per dag te bidden, de djellaba aan te doen en de Ramadan te doen, wat voor zijn moeder geen probleem was. Ze had echter nooit gedacht dat hij tien jaar later naar Syrië zou gaan.  » Mijn zoon was altijd volledig vrij, hij was al heel volwassen, hij wist wat hij wilde. Op 20-jarige leeftijd besloot hij alleen te gaan wonen en het was daar dat hij sterk radicaliseerde..

START

 » Ik ging op vakantie en hij kwam afscheid van me nemen voor ik vertrok, maar ik wist niet dat hij de volgende dag naar Turkije zou vertrekken. Toen ik hem probeerde te bellen om te zeggen dat ik op mijn bestemming was aangekomen, had ik geen nieuws.. Hij belde zijn moeder nooit terug, ze wachtte enkele dagen voor ze te weten kwam dat hij haar flat verlaten had. « Toen mijn man naar zijn flat ging kijken, was hij leeg. Ze kwam net zo snel terug van vakantie als ze vertrokken was. Wat Sammy betreft, hij vertrok met enkele vrienden van hier, maar één van hen bleef in België.  » Hij wilde me niet vertellen waar mijn zoon was. Pas na drie weken kookte ik met hem en op een dag kwam hij naar mijn huis, gaf een mobiele telefoon af en zei « vanmiddag belt uw zoon u ».. Op die zaterdag, drie weken na zijn vertrek, hoorde Véronique eindelijk iets van haar zoon. « Hij vertelde me dat de reis erg zwaar was, dat ze er twee en een halve dag over deden om er te komen omdat hij niet vloog; ze gingen eerst met de auto naar Keulen, toen naar Turkije, en toen met de bus naar de grens met Syrië. Tijdens haar gesprekken vernam Veronique vervolgens dat haar zoon met een Syrische vrouw was getrouwd en dat zij twee kinderen van 1 en 2 jaar hadden. Zij hielden contact via Skype, totdat Sammy zei dat zij moesten ophouden contact met elkaar op te nemen omdat hij bang was het doelwit van drones te worden.

DE AFWEZIGHEID VAN SAMMY

 » Ik leef slecht, ik stel mezelf elke dag de vraag, wat gebeurt er met hem? Ik probeer niet meer naar het nieuws op TV te kijken, zo weinig mogelijk op het internet te gaan, ook al word ik zelf geïnterviewd in kranten, maar ik geef toe dat het best moeilijk is « . Sammy wordt 27, ze heeft hem al 4 jaar niet gezien. Zij aanvaardt dat hij zijn leven leidt, maar niet dat hij naar een land is gegaan dat in oorlog is, dat gewelddadig is. Zij denkt dat hij niet terug zal komen, omdat « de regering duidelijk heeft gemaakt dat voor sommige mensen, zoals mijnzoon, die op video’s te zien zijn met een wapen, we ze geen cadeaus gaan geven als ze terugkomen .

ISLAM VOOR VERONIQUE

 » Ik denk niet dat de Islam gewelddadig is. Ik kende deze religie toen hij 15 jaar oud was, want daarvoor kende ik hem niet. Voor mij is religie iets persoonlijks. Ik sta ‘s morgens niet op met mijn godsdienst, het is iets dat van mij is, dus dat is een verschil met de Islam zou ik zeggen. In de katholieke godsdienst grijpt zij niet in in ons dagelijks leven, zij grijpt in in onze overtuigingen, maar zij beheerst ons leven niet. Het enige wat ik tegen hem zei, en ik denk dat hij het niet leuk vond, maar ik kon mijn religie niet veranderen, hij wilde dat ik me bekeerde tot de Islam. Het is jammer voor hem, maar ik denk dat we dezelfde God hebben en ik kan dat niet veranderen « .

Hoe dit verhaal zal eindigen baart hem zorgen:  » Het zal geen 10 jaar meer duren, op een dag zullen ze het moeten opgeven en wat zullen onze kinderen doen? Wat zal er met hen gebeuren? « .

Een artikel door Soheib, Sara en Abdel

VOOR VERTREK…

Sabri, die zeer aflectueus en gevoelig was, vertrok toen hij bijna 19 was. Drie maanden voor zijn vertrek was hij een goedlachse, leergierige jongeman die op hoog niveau sport beoefende. Zijn grootste probleem was zijn plaats te vinden. Hij was op een leeftijd dat hij veel vragen had over zijn toekomst en zijn vrienden. Hij voelde zich slecht over zichzelf omdat hij dacht dat hij was afgewezen vanwege zijn achtergrond. Hij stopte kort daarna met school.
Net voor hij vertrok, zei hij dat hij op zijn 18e het recht had om zelf te beslissen. Hij had een baan gevonden, maar hij noemde het« slaven » werk. Hij dacht dat hij afgewezen was vanwege zijn achtergrond. Hij probeerde bij het leger te gaan maar werd geweigerd wegens gezondheidsproblemen, hij probeerde ook bij de brandweer te gaan maar die zeiden hem dat hij zijn zesde middelbaar moest afmaken. Dus eindigde hij als vuilnisman. In tegenstelling tot zijn gewoonten, hing hij ‘s nachts in de buurt rond en had slecht gezelschap. Saliha nam toen het initiatief om naar een imam te gaan om hem vragen te stellen en hem te vertellen dat haar zoon de Islam op de verkeerde manier opvatte. Toen antwoordde de imam: « Wat heb je liever? Of je zoon nu een goede moslim is of een
dader? »

SABRI IS GONE

Vier dagen na zijn vertrek nam Sabri op Facebook contact op met zijn broer Mehdi onder de schuilnaam « Abou Tourab » om hem te zeggen dat hij met zijn moeder wilde spreken. Saliha kende de naam niet, maar toen Mehdi haar vertelde dat het Sabri was, nam zij het toetsenbord en vroeg hem wel honderd keer waar hij was. Na een poosje antwoordde hij dat hij in Syrië was om het volk te redden en voegde eraan toe: « Zo niet, wie dan wel? Saliha besefte toen dat Sabri elk moment kon sterven. Ze communiceerden voornamelijk via Facebook en enkele telefoongesprekken. De politie was op de hoogte van hun communicatie omdat ze werden afgeluisterd.

DE AANKONDIGING VAN ZIJN DOOD

Na een korte aarzeling hebben we het gevoelige onderwerp van Sabri’s dood aangesneden en gevraagd wie hen had verteld over de dood van hun zoon. Saliha keek even naar haar glas thee en antwoordde toen: « We hoorden twee maanden niets van hem en op een dag was mijn man op de zondagochtendmarkt op 8 december en ging zijn telefoon. Het was een preix uit Syrië, had mijn man sinds zijn vertrek nooit meer telefonisch contact gehad met zijn zoon omdat hij niet met zijn vader wilde praten. Hij zei dat als zijn vader een goede moslim was, hij al op het pad van Allah zou zijn. Dan ziet mijn man zijn telefoon, hij neemt op en het was een Syriër die hem vroeg of hij inderdaad Abu Tourab’s vader was. Mijn man antwoordde dat hij Sabri’s vader was en de man zei: « Gefeliciteerd, uw zoon is op het pad van Allah gekomen » en hing toen op. We probeerden terug te bellen om uit te zoeken waar hij stierf, hoe hij stierf, wanneer hij stierf, maar we kregen geen antwoord ».

Sprekend over de gevoelens in de stem en intonatie van de Syrische toen zij hoorde over de dood van haar zoon, legde Saliha uit:  » Deze kerel zei het, denk ik, met een glimlach op zijn gezicht. Toen hij tegen mijn man zei « Gefeliciteerd » dacht hij dat zijn zoon getrouwd was, maar het was om aan te kondigen dat zijn zoon getrouwd was.ze dood waren, dus zei hij het ironisch.  »

HET LEVEN GAAT DOOR

 » Elke dag is een nieuwe strijd… » legde ze uit. « Door deze strijd, leeft Sabri nog en daarvoor zal ik nooit stoppen. Zij stelt dit alles publiekelijk aan de kaak en spreekt erover met politici om hun ogen te openen voor de problemen van radicalisering hier in België. « Ik heb een vereniging opgericht, want als je door politici gehoord wilt worden en subsidies wilt krijgen, moet je er een zijn, anders ben je gewoon een moeder die een beetje komt praten. Maar als je een vereniging bent, is het zinvoller, het is professioneler.  »

Aan alle jongeren die naar Syrië willen gaan, vraagt Saliha dat zij zich nuttig maken, hier, in het land waar zij wonen. Als zij echt willen helpen, kunnen zij zich gewoon aansluiten bij een humanitaire hulpgroep die levens kan redden in plaats van ze te nemen. De ouders van de jongeren zullen getraumatiseerd zijn en het gezin zal vernietigd worden als zij gaan vechten. Saliha’s boodschap is duidelijk: « Als je in de problemen zit, doe het dan niet. »

Redouan, Taoufk en Yassin

Deze twee interviews werden afgenomen in het kader van een klasproject met de leraar
David D’Hondt

*Artikel gepubliceerd in Kairos Special 3, januari 2017