In de schaduw van de kolenmijnen

De 19e Conferentie van de Partijen (COP19) van de internationale onderhandelingen over klimaatverandering eindigde op 22 november in Warschau, in een land dat voor zijn energievoorziening afhankelijk is van steenkool en bekend staat om zijn verzet tegen een ambitieuzer Europees klimaatbeleid. Er zijn geen echte, juridisch bindende maatregelen of doelstellingen vastgesteld om de opwarming van de aarde te beperken. Slechts enkele vrijwillige initiatieven hebben ertoe geleid dat bedrijven kunnen blijven vervuilen alsof er niets is gebeurd⁽¹⁾. De enige vooruitgang die wordt geboekt is die van de invloed van bedrijven en hun lobbyisten.

De vrijhandels- en investeringsovereenkomst tussen de EU en de VS, die in het geheim is voorbereid, belooft vooral particuliere handelsbelangen te dienen 

De lidstaten van de VN, die elk jaar bijeenkomen, worden vergezeld door « belanghebbende » organisaties, die in negen groepen zijn ingedeeld, zoals milieuorganisaties, jongerenorganisaties en het bedrijfsleven. Dit laatste krijgt nog steeds de meeste aandacht, waarbij Polen dit jaar alle records voor medeplichtigheid heeft gebroken: voor het eerst werd COP19 gesponsord door 13 grote bedrijven (o.a. Alstom, ArcelorMittal, BMW, Emirates, General Motors, Leroy Merlin, IKEA). Zij hebben allemaal economische activiteiten met een groot milieu-impact en maakten van de gelegenheid gebruik om hun imago te verbeteren door een deel van de organisatiekosten voor hun rekening te nemen (ArcelorMittal dat de structuren ter beschikking stelde waar de internationale bijeenkomst plaatsvond, BMW-auto’s, Emirates-vliegkortingen, …). 

De Poolse regering nodigde de multinationals de maand voordien ongegeneerd uit op een voorbereidende vergadering. Op de conferentie was hij medeorganisator van twee parallelle evenementen voor de fossiele-brandstofindustrie en andere klimaatvrienden om « business as usual »-technieken zoals « schone steenkool » te promoten. Deze besprekingen, die zouden moeten worden ingegeven door de dringende noodzaak om de klimaatverandering een halt toe te roepen, beginnen steeds meer op handelsbeurzen te lijken. Anderzijds is het een goed jachtterrein voor allerlei oplichters die valse oplossingen aanbieden waarmee zij hun zakken kunnen blijven vullen. 

De inbezitneming van openbare instellingen en democratische processen door het grootkapitaal en zijn lobby’s is helaas geen exclusief Poolse realiteit. De bevoorrechte toegang en de oververtegenwoordiging van grote ondernemingen in de wetgevingsmechanismen hebben ook de Europese instellingen lang verontrust. Voorafgaand aan de opening van de officiële TTIP (of TAFTA vrijhandels- en investeringsovereenkomst tussen de EU en de VS) onderhandelingen afgelopen zomer, heeft de Europese Commissie (EC) 130 bijeenkomsten gehad met « belanghebbenden », waarvan 93% alleen met het bedrijfsleven. 

Deze overeenkomst, die in het geheim is opgesteld, belooft vooral particuliere commerciële belangen te dienen. Dankzij een voorbereidend document dat eind dit jaar is uitgelekt, komen we te weten dat de EG een systeem van « convergentie van de regelgeving » wil opzetten om bedrijven meer macht te geven om: een lopend wetgevingsproject dat hun belangen schaadt te stoppen of te wijzigen; opnieuw te onderhandelen over bestaande wetten; de Europese en Amerikaanse wetgeving « compatibel » te maken, en dit door de participatie van « belanghebbenden » vanaf het allereerste begin van het wetgevingsproces te institutionaliseren (d.w.z. nog voordat de wet aan parlementsleden wordt voorgelegd). Deze belanghebbenden zouden zitting hebben in een samenwerkingsraad voor regelgeving, die hun niet alleen geprivilegieerde toegang tot het besluitvormingsproces zou verlenen, maar hen ook in staat zou stellen gebruik te maken van een waarschuwingsmechanisme en « dialoog »-structuren om de EG zo spoedig mogelijk te waarschuwen voor eventuele problemen met een wetsontwerp dat in voorbereiding is. 

Er is ook verplichte samenwerking tussen regelgevende instanties aan beide zijden van de oceaan om het mogelijk te maken dat producten in beide regio’s van de wereld tegelijkertijd op de markt worden gebracht. Helaas zijn deze bureaus er ook berucht om dat zij permanent onder de invloed van diezelfde bedrijven staan (belangenconflicten, lage wetenschappelijke normen, onvoldoende interne middelen, enz.) 

Dit soort mechanisme bestaat reeds in sommige vrijhandelsovereenkomsten (VS-Australië is het verst gevorderd) en stelt lobby’s in staat de wetten in beide landen mede te schrijven! Zelfs indien deze Raad open zou staan voor alle « belanghebbenden », dus niet alleen grote ondernemingen maar ook KMO’s, consumentenverenigingen, vakbonden en andere, dan nog blijkt uit de ervaring van de EG-deskundigengroepen dat dit systeem alleen die organisaties bevoordeelt die over de financiële middelen beschikken om de vele kosten te dekken die met deze activiteiten gepaard gaan, zoals personeel dat de vergaderingen in Brussel bijwoont, goede deskundigen, een dienst voor toezicht op de wetgeving, enz. Dit mechanisme is des te strategischer omdat het het mogelijk zou kunnen maken alle tot dusver vastgestelde verordeningen ter discussie te stellen, een einde te maken aan bepaalde normen zoals het voorzorgsbeginsel en een einde te maken aan de onderhandelingen over handelsverdragen ten gunste van permanente maar ondoorzichtige institutionele processen die ver afstaan van elke electorale verantwoordelijkheid. 

Bovendien zou dit bovenop een ander veelbelovend kenmerk van TTIP komen: « bescherming van investeerders », waardoor bedrijven staten voor internationale arbitragehoven zouden kunnen aanklagen wegens elk wetsvoorstel dat de huidige en toekomstige winstgevendheid van hun investeringen in gevaar brengt… 

Bij dergelijke plannen zou het enthousiasme van het publiek waarschijnlijk ontbreken en daarom besloot de EG een communicatiestrategie rond het TTIP op te zetten in een poging eventuele betwistingen onder controle te krijgen. Helaas voor haar is ook dit document uitgelekt en een ramp voor de public relations gebleken: zo werd erin opgeschept dat zij erin was geslaagd het verhaal van de onderhandelingen in de mainstream media naar haar hand te zetten. De EG, die verontwaardigd was, viel ons in een persbericht heftig aan en beweerde zonder vrees voor spot dat wij tegen de handel zouden zijn. Dit is een gelegenheid om hen te vertellen over het nieuwe « Mandaat voor een alternatief handelsbeleid » dat verschillende NGO’s in Europa en de VS, waaronder CEO, enkele weken geleden hebben aangenomen en waarin wordt beschreven wat een handels- en investeringsbeleid zou kunnen zijn dat ten dienste staat van het milieu en de mens; waarover in het openbaar wordt onderhandeld tussen gekozen parlementen in plaats van in het geheim tussen onverantwoordelijke technocraten. Revolutionair, toch? 

Bruno Nicostrate