Een terugkeer naar collectieve waarden in de virale New Age?

De Nieuwe Virale (Donkere) Tijd brengt een hoop bizarre, onzinnige of naïeve voorstellingen met zich mee. Vanaf het moment van de insluiting is er veel gesproken over hoe de « naoorlogse wereld » eruit zou (moeten) zien ⁽³⁾, aangezien algemeen wordt aangenomen dat deze gezondheidspolitieke gebeurtenis het einde van een tijdperk en het begin van een ander tijdperk markeert. Een van deze clichés, die optimistisch is, is dat het een « terugkeer naar collectieve waarden » zou betekenen na decennia van individualisme. Natuurlijk is het niet moeilijk om te zeggen dat we, uitgaande van zo’n lage basis, vooruitgang hebben geboekt! Want tot het afgelopen voorjaar was het waar dat onze westerse samenlevingen op ideologische en systematische wijze waren verworden tot gedissocieerde⁽⁴⁾, een type samenleving dat voorrang geeft aan het individu boven het collectief. De individualisering die de filosofie van de Verlichting voorstond, was sinds de neoliberale contrarevolutie van de jaren tachtig en de provocerende verklaring van Margaret Thatcher: « De maatschappij bestaat niet « , veranderd in hyper-individualisme. De individuele vrijheid werd voorgesteld als de hoogste waarde die de staat moet behouden en zelfs bevorderen⁽⁵⁾. Sommigen, waaronder ikzelf, wensten dat « iets » er een eind aan zou maken, zozeer zelfs dat dit pad geen andere uitweg leek te hebben dan de oorlog van allen tegen allen en allen tegen de natuur. Aangezien dit niet kon komen van politieke vertegenwoordigers die zich te veel zorgen maakten over hun herverkiezing, bleef de mogelijkheid over van een soort plaag, reëel en min of meer gecontroleerd⁽⁶⁾. De gebarsten reactoren van Doel 3 en Tihange 2 hadden tot dusver stand gehouden. In het tijdperk van transnationale plutocratie.

DUBBELE INSNOERING

Maart 2020. Zodra het insluitingsbevel in Frankrijk en België was gegeven, keerde een discours van zekerheid(pen) terug in de mainstream media na jaren van onbeduidendheid. De deskundigen op het podium gaven toe, of deden alsof zij toegaven, dat zij niet op de hoogte waren van de diepgaande aard en de gevolgen op lange termijn van dit nieuwe coronavirus versie 2019, maar presenteerden aan de andere kant de maatregel van inperking als onmisbaar en onbetwistbaar tegenover een zeer besmettende, dodelijke en onvoorspelbare ziekteverwekker. Om de pil te doen slinken, werd in de politieke en mediale roes de nadruk gelegd op de « solidariteitsdimensie » van de maatregel, weddend dat er in het geweten van de mensen nog een grammetje van over moest zijn. Echt? « Het is meelijwekkend de politieke en ethische autoriteiten een beroep te horen doen op de verantwoordelijkheid van de burgers, nadat zij hen jarenlang hebben ingeënt met een individualistische cultuur⁽⁷⁾ », verzucht Roland Gori, waarbij hij tijdelijk vergeet dat incoherentie en ommezwaai gebruikelijk zijn onder politici. Heeft Emmanuel Macron eind oktober niet onbeschaamd verklaard:  » We zijn bezig opnieuw te leren hoe we een volwaardige natie kunnen zijn. Dat wil zeggen, we waren er geleidelijk aan gewend geraakt een maatschappij van vrije individuen te zijn. Wij zijn een natie van solidaire burgers « . Wij zouden hen willen antwoorden dat, ten eerste, het erg laat is om deze kwestie aan te pakken, misschien zelfs te laat; ten tweede, dat mededogen alleen niet het cement van een samenleving kan vormen. Maar hoe kun je dingen forceren? Door de collectivisering van een nieuwe betekenis. Thuisblijven betekende ‘levens redden’ elders, want iedereen was een potentiële drager van het virus. Het is een vreemde opvatting van solidariteit om zich (on)vrijwillig af te sluiten van fysiek contact met medemensen, om zich af te zonderen, om zich te atomiseren. Tot dan toe zou ik gezegd hebben dat altruïsme — door anderen zorg genoemd — de ontmoeting van lichamen impliceerde, die nu onwaarschijnlijk en ingewikkeld wordt gemaakt door deze maatregel en door dit paradoxale bevel: blijf thuis, maar help de « kwetsbare »⁽⁸⁾. Hoe kan iemand zowel hier (opgesloten) als daar (op een reddingsmissie) zijn? Als zij kwetsbaar zijn, mogen zij niet worden benaderd, om hen te beschermen; worden zij benaderd voor hulp, dan wordt hun gezondheid, misschien zelfs hun leven, bedreigd. Hoe doe je dat? Helpen via schermen? Het paradoxale gebod maakt mensen gek. Perversiteit van biopower in de late moderniteit.

UITNODIGING VOOR BUBBELS, GEMASKERD

Na de opsluiting kwam het dragen van maskers⁽⁹⁾, aanvankelijk alleen aanbevolen en vervolgens geleidelijk verplicht gesteld, eerst in winkels en besloten ruimtes, vervolgens in drukke straten en op pleinen, en uiteindelijk in de hele openbare ruimte, dag en nacht, bijvoorbeeld in Brussel. In oktober hebben de autoriteiten de mensen ook gevraagd om het thuis te dragen wanneer zij mensen van buiten hun « bubbel » ontvangen. Herkende u de traditionele kikker-in-de-pot strategie? Hebben we iets gewonnen nu de ene beperking de andere heeft vervangen? Was het masker een nog betere maatregel dan inperking, in afwachting van het vaccin, de allerbeste maatregel? De media-experts legden ons uit dat dit accessoire ons niet tegen onszelf beschermde, maar anderen tegen onszelf. Wat de waarheid van deze bewering ook moge zijn, het is ook manipulatieve retoriek die weerklank vond bij politici en coronavirus-fobische consumenten-kiezers (een meerderheid, zo lijkt het). Met andere woorden: iedereen is nu persoonlijk verantwoordelijk voor de gezondheid van alle mensen die hij/zij ontmoet of waarmee hij/zij gewoonweg het pad kruist, niet alleen de « zwakke ». Om het nog preciezer te zeggen: iedereen is verantwoordelijk voor het mogelijk falen van elkaars immuunsysteem⁽¹⁰⁾. Er zal niet langer sprake zijn van toeval of willekeur, voor elk geval van besmetting zal noodzakelijkerwijs een schuldige worden gevonden. Fragiele mensen » worden geïnstrumentaliseerd om de hele samenleving te disciplineren, hun zal worden gevraagd de collectieve regels te bepalen⁽¹¹⁾. Een dergelijke uitbreiding van het verantwoordelijkheidsregime — bovendien onder digitaal toezicht — is ongekend en doet vrezen voor een ongekende versterking van de individualistische onderwerping⁽¹²⁾: « Ik gehoorzaam en verwacht van anderen dat zij gehoorzamen in mijn persoonlijk belang « . Het zal zijn deel van aanklachten, conflicten, geweld, depressies, waanzin en zelfmoorden met zich meebrengen. In naam van het recht op gezondheid en leven stevenen wij af op een wereld die onleefbaar is omdat zij enerzijds agonistisch en anderzijds iatrogeen is: de zogenaamde remedies (indamming, maskers, vaccins) die met de digitaliseringsgolf gepaard gaan, zullen een hoeveelheid andere fysiologische en psychische pathologieën doen ontstaan, die de politieke autoriteiten zullen afschrijven, als zij ze al niet eenvoudigweg negeren, net zoals zij vroeger de door tabak en asbest veroorzaakte schade negeerden. Over onze verhouding tot de dood wordt natuurlijk niet nagedacht⁽¹³⁾. In het Westen is de dood sinds de moderniteit verdrongen, een reden geworden tot verontwaardiging, zelfs tot metafysische opstand. Niet meer sterven, zelfs niet op oudere leeftijd, niet door covid of iets anders! Laat de wetenschap zijn werk doen, en dank u politici voor uw aandacht! Dus dit is wat humanisme is geworden in de 21e eeuw?

EEN BEPAALDE OPGELEGDE ETHIEK

Geconfronteerd met deze « gezondheidscrisis » is de ethiek verdeeld in twee kampen: de deontologie en het utilitarisme. De eerste gaat ervan uit dat de menselijke waardigheid geen enkele uitzondering toelaat, dat elk bijzonder leven heilig is en dat als zodanig het onmogelijke moet worden gedaan om het te behouden, zelfs als dit betekent dat de gemeenschap in het nauw moet worden gedreven of zelfs bedreigd, zoals het onredelijke idee om enkele jaren geleden twee ebolapatiënten uit Afrika naar Europa te repatriëren, zodat zij effectieve zorg konden krijgen, maar met het risico dat dit een epidemie op het continent zou veroorzaken (gelukkig is dit niet gebeurd). De laatste, die afkomstig is van Jeremy Bentham en John Stuart Mill, stelt dat het grootste goed voor het grootste aantal moet prevaleren, wat impliceert dat sommige individuen misschien moeten worden opgeofferd. In het bovenstaande geval hadden deze patiënten moeten blijven waar ze waren — en natuurlijk behandeld moeten worden — om duizenden potentiële slachtoffers in Europa te voorkomen⁽¹⁴⁾. Met covid hebben onze regeringen — althans op het eerste gezicht — gekozen voor ethiek, die daardoor een onbetwistbare achtergrond is geworden, als het water in een vissenkom. De idealistische humanist Francis Wolff juichte deze keuze toe, terwijl de pragmatische utilitarist André Comte-Sponville er kritiek op had. Maar was het de absoluut voor de hand liggende keuze? Dat is betwistbaar! Bij nader inzien wordt de ethiek gekenmerkt door egoïsme: « Ik verdedig het absolute recht van elke zieke om goed verzorgd te worden… omdat die persoon ik zou kunnen zijn « ; of « Alle leven is heilig… ook het mijne! Omgekeerd is het utilitarisme altruïstisch: « Ik neem het risico om de ziekte op te lopen en er zelfs aan te sterven, omdat ik in de eerste plaats streef naar het grootste goed voor het grootste aantal (mede in aanmerking nemend dat ik hoop te ontsnappen en deel uit te maken van dat grootste aantal) . Maar wie wil in 2020 nog het woord « offer » horen? Niemand, zelfs niet als miljoenen jongeren — scholieren, studenten, arbeiders of werklozen — die verstoken zijn van onderwijs en/of inkomen, letterlijk worden geofferd op het altaar van het pan-medicalisme⁽¹⁵⁾. Natuurlijk wordt utilitarisme geassocieerd met liberalisme, rechts, reactie en zelfs fascisme, vaak retorisch. Door voor deontologie te kiezen, moedigt links ongewild egoïsme aan en neemt het het risico het goede voor de velen te ondermijnen. Is het niet tijd om de oude links/rechts dualiteit te herzien? De covid nodigt ons uit om dat te doen.

VERVUILDE SOLIDARITEIT

Het moet duidelijk zijn dat de hier voorgestelde solidariteit er een vertekende versie van is. Vergelijk het met de situatie tijdens de Tweede Wereldoorlog, waar de ene test niet gelijk is aan de andere. Een oorlog tegen een zichtbare en duidelijk geïdentificeerde vijand — de nazi’s — had niets te maken met een « oorlog » tegen een voor het blote oog onzichtbare vijand — het sars-coronavirus -, die alomtegenwoordig is in het milieu en in/op de lichamen van onze medemensen. We waren bang voor de Nazi’s, we zijn bang voor het virus. Aan de frontlinie gaven de geallieerde soldaten blijk van echte en betekenisvolle solidariteit, evenals de verzetsstrijders in het maquis. Toen Macron het over een oorlog had, gebruikte hij een bedrieglijke analogie die de meeste van zijn landgenoten, wier neiging tot hygiënisme, die al lang duidelijk was, plotseling sterker is geworden, in vervoering bracht. Sinds enige tijd begint het woord « ecologie », dit mooie woord dat ik al tijden verdedig, mij te ergeren vanwege de herovering ervan door de technocratie, die alle gevaren, alle barbaarsheden aankondigt. Zal hetzelfde gelden voor het woord « gezondheid »? Laten we vrezen van wel. Als een voorwaarde voor de volksgezondheid, laten we blij transhumanisme invoeren, zullen we? Maar laten we, om het te zien, eens in de richting gaan van deze laatste Nietzscheaanse mannen die bereid zijn alles te doen om hun leven « naakt » te houden, d.w.z. strikt biologisch, zonder acht te slaan op alle waarden die een bestaan voeden dat die naam waardig is: moed, edelmoedigheid, vriendelijkheid, kracht, matigheid, vriendschap, liefde, vrijheid, enz. Daarom eis ik dat mijn medeburgers onmiddellijk de volgende maatregelen nemen om mijn gezondheid en mijn leven te beschermen:

• Stop met vliegen;
• hun auto zo weinig mogelijk, liefst helemaal niet, te gebruiken en ten minste hun gevaarlijke of agressieve gedrag op de weg te laten varen;
• voor sommigen van hen om te stoppen met rijden op hun Harley-Davidsons voor hun eigen plezier en de ondergang van mijn bronchiën en oren;
• stoppen met roken bij mij in de buurt;
• Weiger alle plastic verpakkingen in winkels;
• hun dagelijkse junk food opgeven, industrieel junk food en zijn pesticiden;
• stoppen met het gebruik van hun heggenscharen, boren, zagen en andere scharen, allemaal geëlektrificeerd natuurlijk, in mijn buurt;
• en vooral hun telefoons, tablets, PlayStation en sociale netwerken uitzetten.

Wat denk je hiervan?

Bernard Legros