Julian Assange
617 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
617 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
Bayer, dat ooit deel uitmaakte van IG Farben (het Duitse chemische imperium dat door de nazi’s werd betaald), vat zijn 150-jarig bestaan samen onder de volgende formule: « Bayer: 150 Years of Science for a Better Life ». Deze slogan komt overeen met die van een andere chemische onderneming, de Amerikaanse DuPont-groep, die in 1935 het motto aannam: « Beter leven door chemie ».
De stam der reuzen presenteert zich graag in zijn beste licht, werkend aan de vooruitgang van de mensheid door middel van een groot aantal technologische innovaties die ons naar een betere toekomst moeten leiden. Van de beker tot aan de lippen kan de aangeboden drank echter lijken op een vloeistof van de giftiger. Zo verdedigde de Amerikaanse multinational DuPont, tegelijk met de uitvinding van nylon (een materiaal dat de harten van de vrouwen veroverde en de collectieve verbeelding kleurde met sensualiteit), met hand en tand een dubbel dodelijk gif: loodhoudende benzine (deze laatste was in die tijd perfect bekend om haar extreme giftigheid). Een gif dat DuPont samen met General Motors en Exxon op de markt bracht via een onderneming waarin zij aandeelhouders waren: de Ethyl Corporation.
Hieruit blijkt dat wij de betoverende retoriek van particuliere ondernemingen nooit op de koop toe moeten nemen. Om hen te begrijpen, moeten wij hun interne praktijken en groepsgedrag onder de loep nemen. Want hoewel de reuzen elkaar op de markten beconcurreren, weten zij heel goed hoe zij met elkaar moeten opschieten wanneer zij met gemeenschappelijke belangen worden geconfronteerd. En in een universum dat kapitalisme heet, waar de accumulatie van steeds groter kapitaal de wet is, is de eerste horizon die de reuzen delen, te blijven groeien om invloed te verwerven in hun uiterst hiërarchische « stam ». En om dit te bereiken hebben de reuzen een succesvolle manier gevonden: de politieke wereld overtuigen om het verhaal van de « vrijhandel » te omhelzen (zie blz. 10–11), waardoor zij elkaar kunnen opeten in steeds meer titanische fusies en overnames.
We zouden zestig jaar terug kunnen gaan. Het boek bevindt zich midden in de Koude Oorlog, in de jaren vijftig, en beschrijft in detail de wijze waarop de Amerikaanse geheime diensten en bepaalde made-in-the-USA giganten, de Ford en Rockefeller Foundations bijvoorbeeld, afspraken om verschillende (culturele en politieke) bewegingen te financieren die gunstig waren voor de economische eenwording van de Europese naties. Een strategie gericht op het bouwen van een bolwerk tegen de Sovjet-ogre, maar ook op het wegwerken van het industriële overschot van Uncle Sam.
Laten we teruggaan naar 1983. Op 6 en 7 april om precies te zijn, toen 17 bedrijfsdirecteuren in Parijs bijeenkwamen op initiatief van Pehr Gyllenhammar (hoofd van Volvo), die de directeuren had uitgenodigd van Fiat en Renault, Saint-Gobain (waarvan asbest destijds een van de kernactiviteiten was), Nestlé, Thyssen, Siemens en Philips… Samen vormen deze reuzen een clan die de Ronde Tafel van Industriëlen wordt genoemd. Een Ronde-Tafelconferentie met als hoofddoel de gemeenschappelijke horizon van al deze particuliere ondernemingen te verbreden door de nauwe grenzen van de nationale markten te verlaten om een reusachtige Europese markt te creëren. Een Europese markt gebaseerd op precieze rechtsregels: vrij economisch verkeer, mogelijkheid tot aankoop en fusies van bedrijven, wedloop om het concurrentievermogen… Deze boodschap werd luid en duidelijk ontvangen door de Europese Commissie, waarvan twee vertegenwoordigers (Etienne Davignon en François-Xavier Ortoli, commissarissen voor Handel en Monetaire Zaken) de openingsvergadering van de Ronde Tafel bijwoonden. Bovenal werden de voorstellen van de Ronde Tafel van Industriëlen praktisch gekopieerd en geplakt door Jacques Delors, die in 1985 voorzitter van de Europese Commissie werd en de wensen van de industriëlen omzette in een politiek verdrag: de Europese Akte. Dit Verdrag, dat in 1986 door de toenmalige twaalf lidstaten van Europa werd ondertekend, markeert de geboorte van de Europese interne markt.
Een jaar na deze ondertekening, in 1987, richtten vijf Ronde-tafelgiganten een nieuwe clan op, de Association for European Monetary Union (AUME). Het idee van Fiat, Philips, Rhône-Poulenc, Solvay en Total was om de interne markt (waarvan de werkingsregels politiek werden onderhandeld) te voltooien door er een gemeenschappelijke munt aan te geven. Het beginsel werd ingevoerd in 1992, toen tien van de twaalf Europese lidstaten het Verdrag van Maastricht ratificeerden, waarvan een van de belangrijkste besluiten de invoering van de euro was(1).
Natuurlijk interpreteerden de Reuzen hun succes in het behalen van politieke overwinningen als een beroemde stimulans om verder te gaan. Dit is de reden waarom de Ronde Tafel van Industriëlen nog steeds bestaat (met ongeveer 50 leden uit de voedings‑, automobiel‑, chemische, financiële, olie- en telecommunicatie-industrie) en waarom haar projecten vaak succesvol zijn (bij voorbeeld de ontwikkeling van netwerken van hogesnelheidstreinen in heel Europa en de invoering van particuliere evaluatiecriteria in het onderwijs). Maar veel van de reuzen kijken ook naar een bredere horizon, naar een nog grotere markt, naar een transatlantische fusie van de Amerikaanse en de Europese markt.
Onder deze clans is een van de meest actieve en invloedrijke de constellatie van de Amerikaanse Kamers van Koophandel (AmCham). Waar gaat het over? Een uitgebreid wereldwijd netwerk dat op regionale of nationale schaal lokale bedrijven (die handel drijven met Uncle Sam) en Amerikaanse bedrijven samenbrengt. Het doel van dit web is het intensiveren van de handelsbetrekkingen tussen de VS en de talloze landen waar AmCham haar netwerken heeft gevestigd. Op Europees niveau heeft AmCham een gevestigd kantoor in elk land en ook een kantoor dat rechtstreeks op het niveau van de Europese Unie werkt. Terwijl de nationale takken bedrijven van alle groottes verenigen, brengt de Europese relais zo’n 140 reuzen samen, en niet de minste daarvan zijn American Express en MasterCard, Monsanto en Coca-Cola, JP Morgan en Goldman Sachs, IBM en Microsoft, Google en Facebook, British American Tobacco en Philip Morris International, Time Warner en Walt Disney, evenals het trio DuPont/Exxon Mobil/General Motors dat ooit veel geld verdiende met de verkoop van gelode benzine.
Sinds het midden van de jaren negentig proberen ook de Europe-America Business Council en de Transatlantic Business Dialogue de politieke wereld te bekeren tot de transatlantische fabel van de « vrijhandel ». Deze twee lobbygroepen, die ook bestaan uit machtige multinationals, besloten hun krachten te bundelen en fuseerden begin 2013 tot één clan: de Transatlantic Business Council. Deze groep omvat thans Amerikaanse en Europese reuzen zoals Audi, Deutsche Bank, Deutsche Telecom, Ford, Philips, Siemens, Umicore, maar ook een aantal multinationals die reeds lid waren van de vorige clan (AmCham Europe).
Al deze clans van reuzen (lobby’s genaamd) beïnvloeden de politieke wereld op verschillende manieren. Sommigen richten themagroepen op rond alle maatschappelijke thema’s: landbouw en voeding, digitale economie, werkgelegenheid en sociale zaken, milieu, intellectuele eigendom, financiële diensten, gezondheidszorg, veiligheid en defensie, vervoer en energie. Deze onderwerpen worden uiteraard benaderd vanuit het standpunt van de reuzen (de prioriteit is zoveel mogelijk geld in te zamelen), en zij kunnen er op verschillende manieren aan werken: soms stelt een thematische groep een algemeen verslag op (analyse, bevindingen, perspectieven) waarin zij haar adviezen destilleert; soms stelt een thematische groep technische nota’s op, bijvoorbeeld door met behulp van gespecialiseerd juridisch vocabulaire een wetgevende tekst te wijzigen die in officiële instanties wordt opgesteld.
Om succes te hebben bij hun pogingen invloed uit te oefenen, hebben de reuzen natuurlijk relais nodig op alle strategische besluitvormingsniveaus (met inbegrip van de politiek, maar ook internationale instellingen, de diplomatieke wereld, militaire staven, en zelfs obscure ambtenaren die rechtstreeks belast zijn met een politiek dossier). Om dit te bereiken vermenigvuldigen de lobby’s van de reuzen evenementen (conferenties, forums, studiedagen) waar elites uit alle lagen van de bevolking elkaar ontmoeten, en reserveren zij voor hun meest elitaire leden (d.w.z. degenen die de hoogste lidmaatschapsgelden betalen) diners en lunches met besluitvormers op hoog niveau in beperkte comités.
In dit spel van bruggen bouwen tussen de stam der reuzen en de wereld der besluitvormers verdient het Transatlantic Governance Network zeker een onderscheiding. Het Transatlantic Governance Network, dat in het begin van de jaren negentig werd opgericht, is een bijzonder soort clan. Evenals de zojuist genoemde lobby’s verenigt zij machtige multinationals als Allianz, BASF, Boeing, Citigroup, Coca-Cola, Deutsche Bank, Dow Chemical, IBM, Michelin, Microsoft, Nestlé, Time Warner, Walt-Disney… Maar de echte kracht van deze organisatie ligt in het feit dat zij leden uit de politieke wereld omvat, zowel Amerikaanse (5 senatoren en 32 verkozen leden van het Huis van Afgevaardigden) als Europese (60 leden van het Europees Parlement, d.w.z. bijna 8% van alle huidige verkozen politici). Noch de aangesloten multinationals, noch de aangesloten politici zijn willekeurig gekozen. Allen zijn zij uiteraard voorstander van een toenadering op handelsgebied tussen Europa en de Verenigde Staten, maar allen hebben zij ook het vermogen invloed uit te oefenen op hun respectieve sectoren (of politieke groeperingen). Van de 22 thematische commissies in het Europees Parlement wordt bijvoorbeeld een derde momenteel voorgezeten door een verkozen politiek lid van het Transatlantic Governance Network. Een van deze commissies die onder invloed staan, is uiteraard de commissie die rechtstreeks verantwoordelijk is voor de parlementaire werkzaamheden in verband met de transatlantische onderhandelingen: de Commissie internationale handel, voorgezeten door Vital Moreira van Portugal. In feite is het Transatlantic Governance Network het directe kanaal van multinationals naar de parlementaire instellingen van de VS en Europa. Het is dan ook geen toeval dat het huidige politieke traject van het project een script volgt dat al in… oktober 2011 door het Transatlantic Governance Network is uitgestippeld.
Zo is het nu eenmaal: het verhaal van de transatlantische « vrijhandel » is geen politiek initiatief, maar een verhaal geschreven door machtige lobby’s van reuzen die ervan dromen steeds groter te worden. Om ervoor te zorgen dat zij hun zin krijgen, hebben zij onlangs een superclan opgericht, een federatie van zeven pro-transatlantische lobby’s, genaamd de Merchant Alliance for a Transatlantic Trade and Investment Partnership. Naast de verschillende reeds genoemde transatlantische clans, biedt dit verbond ook onderdak aan Business Europe, waarin 41 werkgeversfederaties (zoals het Verbond van Belgische Ondernemingen) uit 35 verschillende landen zijn verenigd. Het doel van deze alliantie van reuzen is steeds hetzelfde : van de politieke wereld een versterking van het internationale concurrentievermogen verkrijgen. Een concurrentievermogen dat zij vervolgens zullen misbruiken om te zeggen dat bedrijven moeten worden geholpen om te overleven in een meedogenloze concurrentie, waardoor zij een oogje dichtknijpen voor alle verachtelijke praktijken waartoe de reuzen in staat zijn. Bijna straffeloos gaat nu zoveel aandacht uit naar de nieuwe incarnatie van het kwaad: de terroristische oger.
B.P.
« Aangezien onze economieën thans onderling verbonden zijn, kunnen wij geen transatlantische markt zonder belemmeringen tot stand brengen zonder de stroom van reizigers en werknemers uit te breiden en te versterken. De Transatlantic Business Dialogue is van mening dat de bestaande technologieën moeten worden gebruikt om alle reizigers in staat te stellen zich zo snel mogelijk en zonder belemmeringen door de luchthavens te bewegen. [Het vermogen om zaken te doen, om concurrerend en innovatief te blijven, hangt af van de mogelijkheid om de beste en slimste koppen aan te trekken, werknemers over te plaatsen ongeacht hun nationaliteit, en zakelijke en investeringsrelaties (met klanten, leveranciers en partners) over de nationale grenzen heen te ontwikkelen. Het internationale verkeer van mensen vergroot het vermogen om innovatief te zijn.
Trans-Atlantische zakendialoog — november 2011
« Bij de beoordeling van de effecten van een chemische stof op de regelgeving mag niets leiden tot de bekendmaking van vertrouwelijke informatie, met inbegrip van informatie die bij ontdekking de commerciële en financiële belangen in gevaar zou kunnen brengen […] ».
American Chemical Council (ACC) & Europese Raad van de bonden van de chemische nijverheid (CEFIC) — oktober 2012
