Julian Assange
637 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
637 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
Op 30 september 2016 heeft André Linard, voormalig secretaris-generaal van de Raad voor de Journalistieke Ethiek (CDJ, van 2009 tot 2016), in een gebaar(1) dat onschuldig had kunnen lijken, de naam burgerjournalistiek gegeven, om nog maar eens beter vast te stellen dat die niet bestaat.
Wij reproduceren hieronder het geheel van zijn carte blanche, dat in La Libre is verschenen, niet omdat wij hem opnieuw een platform willen geven, maar omdat wij vinden dat het, naast de diepste gedachten van de auteur, een heel mediasysteem blootlegt waarin geen plaats is voor afwijkende meningen. Dit verklaart het bestaan van vrije, onafhankelijke, burgerlijke media…
Carte blanche van André Linard, gepubliceerd op 30 september 2016 in La Libre
Natuurlijk, de titel is overdreven en moet worden uitgelegd. Het geeft uiting aan een diepe ergernis over een zekere verafgoding van het spreken van de burgers, dat van nature vrij en onafhankelijk is, terwijl journalisten verdrinken in conformisme en onderwerping aan mercantiele belangen die hen overstijgen. In werkelijkheid kan men zich ofwel als burger uitdrukken, ofwel de journalistiek beoefenen, hetgeen een ander niveau van eisen impliceert.
De stem van de burgers is legitiem. Het is zelfs noodzakelijk en te zwak in een samenleving die geen activisme kent, geen meningsuiting, geen acties in naam van waarden en beginselen. Maar dit woord hoeft niet journalistiek genoemd te worden om relevant te zijn. Want journalistiek is niet alleen jezelf uitdrukken, een standpunt innemen, commentaar geven of zelfs vertellen wat er om de hoek gebeurt. Evenmin gaat het om het signaleren of doorgeven van documenten, die alle van belang zijn wanneer zij betrekking hebben op zaken van openbaar belang. Hier is niets corporatistisch aan. Journalisten worden niet geïdentificeerd door een diploma, een perskaart of een contract met een redactiekantoor. Het verschil tussen journalisten en burgers ligt in de aanpak en in de eisen.
« Zoals met de meeste zaken,
Noam Chomsky
ligt het antwoord bij de burgers, bij hun actie. Zonder twijfel zal een stroomsysteem alles doen om dat te voorkomen.(2)
Een burger geeft zijn mening(3)Hij vertelt wat hij om zich heen heeft gezien, houdt een militant discours dat hem niet verplicht de waarheid te respecteren. Hij roept de emoties op die hem na aan het hart liggen en wil acteur zijn in de maatschappij. De journalistiek vervult een andere sociale rol. Het is zijn taak om de tussenpersoon te zijn tussen wat er gebeurt, in de breedste zin van het woord, en het publiek. Geconfronteerd met de massa beschikbare informatie bestaat haar verantwoordelijkheid erin te controleren, te verifiëren, te sorteren, te relativeren, te selecteren, uit te leggen, te verwerpen wat niet steekhoudend is, te helpen begrijpen in plaats van alleen maar door te geven… Journalistiek vereist vaardigheden , net als elke andere activiteit. Ik kook thuis, maar ik ben geen chef-kok. In staat zijn om een medicijn te nemen wanneer dat nodig is, maakt me nog geen dokter. Hoe groter de hoeveelheid beschikbare informatie, hoe meer de wereld behoefte heeft aan mensen die deze specifieke sociale functie vervullen. Het is geen macht, het is een verantwoordelijkheid. Sommige burgers zijn uitstekend in deze activiteit, bijvoorbeeld op hun blogs. Alle journalisten zijn ook, als individu, burgers. Maar in hun werk leggen ze zichzelf strengere regels op dan burgers. Een blogger zei ooit op een conferentie dat ethiek eenvoudig is: je moet gewoon niet liegen. Grote vergissing, natuurlijk: de basis van journalistiek werk is het zoeken naar en respecteren van de waarheid, een actieve aanpak die veel veeleisender is dan de afwezigheid van leugens.
« Ik zag in feite dat de geschiedenis niet werd geschreven op basis van wat er was gebeurd, maar op basis van wat er volgens de verschillende partijlijnen had moeten gebeuren. (.…) Dit soort dingen maakt me bang, omdat het me vaak het gevoel geeft dat het begrip van objectieve waarheid uit onze wereld aan het verdwijnen is. Het risico is immers groot dat deze of soortgelijke leugens uiteindelijk de plaats zullen innemen van de historische waarheid. (…) Als de leider over een gebeurtenis zegt dat die nooit heeft plaatsgevonden — wel, dan is die nooit gebeurd. Als hij zegt dat twee en twee vijf is — wel, twee en twee is vijf.
George Orwell(4)
Op een bepaald moment was het in de mode om het monopolie op goede informatie, dat journalisten zouden hebben, aan te vechten. Laten we aanvaarden dat de kritiek soms terecht was. Technologische vooruitgang maakte het mogelijk multilateraal te communiceren. Vandaag de dag dwingt de verspreiding van informatie overal, door iedereen en in alle richtingen de journalisten tot meer nauwgezetheid, confronteert hen met talrijke geruchten die moeten worden geverifieerd en onderwerpt hen op grotere schaal aan kritiek. Aan de oprichting van reactieruimten voor internetgebruikers op mediasites lag een goed idee ten grondslag: de reeds door journalisten verspreide informatie aanvullen, ter discussie stellen of verbeteren met bijdragen van het publiek. De deuren van de pseudo-burgerjournalistiek werden geopend voor een nieuwe manier van meningsuiting. We kunnen zien hoe dit werkt. Op enkele uitzonderingen na, zijn deze forums zinloos. De inhoud ervan roept vaak op tot haat, racisme en geweld, en sommige media scheppen er genoegen in om dit door te geven. Iedereen heeft het recht zich uit te drukken, maar niet iedereen is een journalist.
André Linard
Ons antwoord op de carte de blanche van André Linard, verzonden op vrijdag 7 oktober 2016, en geweigerd door La Libre
Geconfronteerd met dit vertoon van onwaarheden, die een vastgeroeste ideologie onthullen, deze stroom van drogredenen die een vaagheid verbergen die erop gericht is de lezer af te leiden van het fundamentele probleem — wat is journalistiek in de ogen van de dominante media en, van daaruit, waarom besluiten burgers vrije media te maken? ‑We vroegen La Libre om een recht van antwoord, dat we collectief moesten ondertekenen namens verschillende onafhankelijke media.
Onze brief werd geweigerd door de debatafdeling van La Libre. Wij geven het hieronder in extenso weer.
Om de positie van een beroepsjournalist te verdedigen tegenover de opkomst van de burgerjournalistiek, moet men zoals gewoonlijk de onafhankelijkheid en de vrijheid van de dominante media veinzen, een oefening waarbij het gebruik van sluipwegen een reflex wordt.
Zo heeft André Linard, voormalig directeur van de CDJ, in zijn carte blanche verklaard dat burgerjournalistiek niet bestaat en een manicheïsme aan de kaak gesteld dat hij in feite uit het niets heeft gecreëerd.een zekere verafgoding van het betoog van de burgers, dat van nature vrij en onafhankelijk is, terwijl journalisten verdrinken in conformisme en onderwerping aan mercantiele belangen die hen overstijgen « . Maar wie heeft dit primaire Manicheïsme uitgevonden, behalve degene die het citeert? De eerste is een ultra-zionistische blogger die allesbehalve « vrij en onafhankelijk » is, terwijl de tweede iemand is die eerlijk en in dienst van nauwkeurige informatie werkt.
Maar dit soort retoriek is welbekend: het gaat erom een probleem — conformisme en onderwerping — te benoemen om het beter te kunnen afwijzen en er niet over na te denken, zoals Laurent Joffrin, directeur publicatie van Libération, die ontkende dat kranten niet meer vrij kunnen zijn als ze in handen zijn van eigenaars: » Ik geloof niet dat de Figaro niet vrij is omdat hij in handen is van een kanonnenhandelaar. »
« Overbodig zijn ook de reclame en de sponsoring die de mediabeheerders overhalen of sanctioneren; die dwingen een krant twee keer te verkopen, eerst aan de adverteerder, dan aan de lezer; die onophoudelijk de band tussen geluk en koopwaar overbrengen; die weldra de inhoud van elk tijdschrift en de geografie van zijn verboden zones zullen bepalen..
Serge Halimi, De nieuwe waakhonden, p.99
De mainstream media zijn echter eigendom van grote groepen met gevestigde belangen, en deze eigendomsstructuur heeft duidelijke gevolgen voor de redactionele lijn. In België is het grootste deel van de media in handen van zeven families die tot de grootste Belgische fortuinen behoren. In Frankrijk is Libération bijvoorbeeld eigendom van Patrick Drahi, een zakenman die actief is in de telecommunicatie en een geschat vermogen heeft van 14 miljard euro — en die betrokken was bij de Panama Papers. Deze getuigde op 27 mei 2015 voor de Nationale Assemblee: « De Chinezen werken 24 uur per dag en de Amerikanen nemen maar twee weken vakantie… dat is het probleem voor ons… ». Het is moeilijk te geloven dat hij of een andere mediabaas het recht van de arbeider zal verdedigen, de noodzaak om minder en beter te produceren, de strijd tegen internationale verdragen zoals TTIP of CETA… geen masochist de Commie.
Wanneer u bij onze publieke zender klaagt dat op het avondnieuws van zaterdag 17 september, toen honderdduizenden demonstranten in Duitsland de straat opgingen om CETA en TTIP aan de kaak te stellen, daar niets over werd gezegd, antwoorden wij: « Omdat het nieuws vaak erg druk is, moeten nieuwsredacteuren voortdurend keuzes maken. Het is onmogelijk om over alles te praten in dertig minuten nieuws. Daarom hanteert de redactie een zogenaamde 360°-informatie, d.w.z. informatie die over de verschillende media wordt verspreid. Een onderwerp kan dus wel op radio en internet worden behandeld, maar niet op televisie, of omgekeerd.. Grappig… Maar het is « normaal », want de publieke zender is verstrikt in de stoomwals van concurrentie en kijkcijfers, die naar Amerikaans voorbeeld wordt geleid door academici van de Solvay business school. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er veel mediahype is en een giftig klimaat binnen de instelling heerst wanneer winstbejag op de eerste plaats komt.
Het is dan ook fundamenteel deze eigendom van de media die veel burgers van de nieuwsshow heeft afgekeerd en hen ertoe heeft gebracht hun eigen media te creëren. Dit betekent niet dat zij van mindere kwaliteit zijn dan de « professionele » informatie. Integendeel, deze nieuwe « burger »-media vervullen in feite een functie die de « professionals » niet meer vervullen. En zij doen dit uit overtuiging, uit bezorgdheid om de burger, en in menselijk en materieel moeilijke omstandigheden (zij moeten daarnaast een betaalde baan hebben en buiten deze uren aan de media werken). Maar deze zwakte is tegelijkertijd hun kracht, de garantie van hun eigen vrijheid: hun salaris en de eventuele terugbetaling van hun krediet hangen niet af van wat zij zeggen of schrijven.
Het is op dit niveau niet duidelijk wat een journalist definieert. Als we André Linard volgen in deze binaire voorstelling van zaken:« Of je drukt je uit als burger of je beoefent de journalistiek, wat een ander eisenniveau impliceert « ; « Het verschil zit in de aanpak en in de eisen ». ⁃ Een burger spreekt zijn mening uit, (…) houdt een strijdbaar discours dat geen enkele eis van eerbied voor de waarheid stelt. Iedereen heeft het recht zich uit te drukken, maar niet iedereen is een journalist . De journalist zou dus een soort etherisch wezen zijn, boven de grond, verantwoordelijk, met strenge eisen van eerbied voor de waarheid. André Linard vertelt ons niet wanneer men een « echte » journalist is, maar men wordt het waarschijnlijk pas echt wanneer men door zijn gelijken is geëerd en erkend als lid van de grote familie, degene die zich het vaakst conformeert aan de waarheid die het instituut verwacht. Zij die uiteindelijk ook activiste wordt, maar ongewild, ten dienste van belangen waarvan zij zich vaak niet bewust is, hetzij uit vrije wil, hetzij uit naïviteit.
We hebben geen behoefte aan titels, corporatisme of buddy shows; we definiëren onszelf door wat we doen, niet door wie we zijn. Wij, vrije en onafhankelijke pers, nemen de rol van woordvoerder op ons, wij zijn geen houders van de vrijheid van meningsuiting. Zoals Jean-Paul Sartre zei: « Oe vrijheid van informatie, het recht op persvrijheid, is een recht van een journalist. Helemaal niet. Het is een recht van de lezer van de krant. Dat wil zeggen, het zijn de mensen, de mensen in de straat, de mensen die de krant kopen, die het recht hebben om geïnformeerd te worden. (…) Dus eigenlijk moeten de mensen met de mensen praten.« Wij willen een band van nabijheid tot stand brengen, een stem geven aan hen die door de traditionele media onzichtbaar en verwaarloosd worden, interessant maken wat belangrijk is, in plaats van belangrijk te maken wat geen belang heeft, zoals de scheiding van twee multimiljonaire sterren. Vrijheid van informatie gaat niet over het verdedigen van informatie die nuttig is voor de status quo van de meest welgestelden.
Uiteindelijk is dit waarschijnlijk wat de verdedigers van de « echte » journalistiek voorkómen, ondanks zichzelf voor sommigen: dat het volk wordt geïnformeerd. En voor verandering om eindelijk plaats te vinden…
Beste mijnheer Linard, als alle journalisten hun werk echt goed zouden doen, zouden er geen klokkenluiders zijn, geen WikiLeaks, geen Kairos, geen Zin TV, geen Sans Papiers TV… of zelfs het Krasnyi collectief, geen Radio Panik… er zou geen burgerjournalistiek zijn!
Vrijdag 7 oktober 2016.
Ondertekenaars: Kairos krant, ZIN TV, Sans Papiers TV, Krasnyi collectief, radio Panik
