De realiteit van de top Rusland-Afrika

De tweede top tussen Rusland en Afrika werd op 27 en 28 juli gehouden in Sint-Petersburg, de geboortestad van het hoofd van het Kremlin. Ondanks druk vanuit het Westen konden delegaties uit landen van over het hele continent deelnemen aan het evenement en aan het eind werd een slotverklaring aangenomen waarin vrijwel alle samenwerkingsgebieden aan bod kwamen.

Het Kremlin omschreef de druk van de Verenigde Staten en hun bondgenoten op de deelnemers aan het evenement als « zeer hard ». De Russische presidentiële woordvoerder Dmitry Peskov zei dat bijna alle Afrikaanse staten onder ongekende druk stonden van de Verenigde Staten en hun bondgenoten, die actief hadden geprobeerd om Afrikaanse vertegenwoordigers te verhinderen de top bij te wonen in de hoop het evenement te verstoren. De druk nam toe nadat Rusland zich een paar dagen voor het evenement in Sint-Petersburg terugtrok uit de graanovereenkomst. De vastberadenheid van sommige staatshoofden werd er wel door geprikkeld, maar ze konden het dekmantelverhaal dat de wereld rondging niet bederven: dat van Vladimir Poetin, gesteund door de steun van het donkere continent.

Aan de vooravond van het forum verwachtten de Afrikaanse landen positieve signalen uit Moskou voor de Russisch-Afrikaanse samenwerking, ondanks de externe moeilijkheden. Het beleidsdocument van president Poetin getiteld ‘Rusland en Afrika: samen werken aan vrede, vooruitgang en een vruchtbare toekomstAan deze verwachting is voldaan door de continuïteit van de samenwerking, met name bij de organisatie van de graan- en meststoffenleveringen, ondanks de sancties en oneerlijke werkpraktijken van de partijen bij de graanovereenkomst. Vladimir Poetin sprak ook de volledige steun van Rusland uit voor de bevordering van Afrika binnen de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties en de G20, zonder te proberen zijn ideeën op te leggen aan Afrikaanse partners. Het artikel van de Russische leider werd breed uitgemeten in de Afrikaanse media.

De voedselkwestie stond centraal tijdens de besprekingen op hoog niveau. Vladimir Poetin maakte gebruik van de vele mogelijkheden die hij kreeg om te spreken om uit te leggen waarom hij had afgezien van het initiatief om Oekraïens graan te winnen en om zijn Afrikaanse gesprekspartners gerust te stellen over de vastberadenheid van Rusland om in hun behoeften te voorzien, met name door graandonaties. In het bijzonder heeft het zich ertoe verbonden om Burkina Faso, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Eritrea, Mali, Somalië en Zimbabwe de komende drie maanden gratis tussen de 25.000 en 50.000 ton graan te leveren en het transport ervan te betalen, terwijl het het cynisme aan de kaak stelt van westerlingen die Russische ladingen bestemd voor de armste landen in hun havens tegenhouden:Het aandeel van Rusland in de wereldtarwemarkt is 20%, dat van Oekraïne minder dan 5%. Dit betekent dat Rusland een belangrijke bijdrage levert aan de wereldwijde voedselzekerheid en een solide en verantwoordelijke internationale leverancier van landbouwproducten is. En degenen die beweren dat dit niet waar is […] verdraaien gewoon de feiten en vertellen onwaarheden. In feite is dit in sommige westerse landen al tientallen jaren, zelfs eeuwen de praktijk.’.

Een ander belangrijk gespreksonderwerp was het Afrikaanse 10-punteninitiatief voor vrede in Oekraïne, waarop Vladimir Poetin uitvoerig inging tijdens zijn ontmoeting met de pers aan het einde van de top. Volgens hem waren bepaalde punten van het initiatief in dit stadium onhaalbaar, zoals het staakt-het-vuren:Het Oekraïense leger rukt op, valt aan en voert een grootschalig strategisch offensief uit. Waarom zouden we een staakt-het-vuren afkondigen? We kunnen niet stoppen met vuren als we aangevallen worden’. Een ander punt in dezelfde trant — de vredesbesprekingen: ‘Ik blijf herhalen dat we nooit hebben geweigerd om over vrede te onderhandelen. Maar [chez les Ukrainiens] er is een decreet dat onderhandelingen verbiedt … […] Om dit proces te beginnen, moet er aan beide kanten overeenstemming zijn…’.

Het programma voor het forum op 27 en 28 juli bestond uit vier grote thematische blokken met betrekking tot de samenwerking tussen Rusland en de landen van het continent: economie, veiligheid en soevereine ontwikkeling, wetenschap en technologie, en de humanitaire en sociale sfeer. Op de eerste dag concentreerden de discussies zich op samenwerking op het gebied van nucleaire technologie, ruimtevaart, voedsel, sport en andere gebieden. Op de tweede dag bespraken de gasten de vooruitzichten voor samenwerking op het gebied van energie, wetenschap, de veiligheid van de informatieruimte en de bevordering van het humanitaire beleid in Afrika. Er waren ook nevenevenementen gepland, waaronder een mediaforum, een congres van universiteitsrectoren en een jeugdprogramma. Tot slot was er een apart blok gewijd aan samenwerking op het gebied van geneeskunde, met het programma ‘gezonde samenleving’.

Tijdens de top was er een rijk cultureel programma, met het festival ‘Seizoenen van Sint-Petersburg’ met bezoeken aan meer dan 25 musea, tentoonstellingen, een balletfestival en een filmfestival, en het gastronomische festival ‘Sterren van Afrika’, met emblematische Afrikaanse gerechten in meer dan 20 restaurants. Er was ook een sportprogramma met onder andere een race, een vriendschapsvoetbalwedstrijd tussen Russische en Afrikaanse diplomaten en een galavoetbalwedstrijd in het stadion van de Gazprom Arena.

Aan het einde van de top werden thematische verklaringen aangenomen, met name over samenwerking op het gebied van internationale informatiebeveiliging, over versterking van de samenwerking in de strijd tegen terrorisme en over het voorkomen van een wapenwedloop in de ruimte, evenals het ambitieuze actieplan van het Rusland-Afrika Partnerschapsforum voor de periode 2023–2026.