Julian Assange
618 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
618 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
Een aantal recente gebeurtenissen heeft vragen doen rijzen over de vrijheid om oppositie te voeren tegen het politieke systeem in België.
De onderdrukking van sociale bewegingen is uiteraard niet nieuw, en er is geen enkele diepgaande studie verricht waaruit een toename blijkt. Anderzijds kunnen wij met zekerheid stellen dat het wetgevend en politioneel arsenaal van de vrijheidsdaden voortdurend wordt versterkt. De repressieve wetten worden verder ontwikkeld onder verschillende namen: speciale opsporingsmethoden, gemeentelijke administratieve sancties, antiterrorismewet en, zeer recentelijk, de wet op het « aanzetten » tot terrorisme,… De middelen zijn ook belangrijker: videobewaking, traceren van mobiele telefoons, e‑mails, helikopters die over de demonstraties vliegen,… We zien een duidelijke toename van de repressie op de « vooractie ». Misschien omdat we er nog niet waren, en de geschiedenis ons dat niet vertelt, misschien ook omdat technologische en wettelijke middelen het meer mogelijk maken.
Laten we eens kijken naar enkele van de belangrijkste gebeurtenissen in de (voor)geschiedenis van het Waarnemingscentrum voor politiegeweld (ObsPol). De meeste van deze gebeurtenissen zijn nu in handen van een rechtssysteem waarvan de geschiedenis van de sociale bewegingen ons zegt dat we het niet moeten verwachten.
De repressie van activisten kwam volledig aan het licht tijdens het « Geen grenskamp »(1)in september 2010 in Brussel. Deze periode kan worden gebruikt als uitgangspunt voor onze analyse, aangezien zij aan de wieg stond van ObsPol. Tijdens de voorbereiding van het kamp was de aanwezigheid van de politie reeds voelbaar en, tussen intimidatie en ontmoediging, werden sommigen benaderd om de plannen uit te pakken, werden bij anderen de tassen doorzocht… Er heerste duidelijk een klimaat van wijdverspreide achterdocht en bewaking door de politie. Dit was een onheilspellend signaal naar de buitenwereld, waardoor de deelnemers van meet af aan in diskrediet werden gebracht.
Een van de eerste evenementen in het kamp was een bijeenkomst ter nagedachtenis aan Semira Adamu in Steenokkerzeel. Zodra de trein uit Brussel vertrok, viel de politie de rijtuigen binnen en voerde massacontroles in de trein uit. Zij vroegen de « andere » passagiers naar andere wagons te gaan en groepeerden degenen die « eruit zagen » alsof zij naar het gesloten centrum 127bis gingen. Na het sorteren kondigden zij aan dat, aangezien de demonstratie niet was toegestaan, deze alleen kon plaatsvinden als de mensen zich goed genoeg lieten identificeren, fouilleren en fotograferen. Sommigen werden gedwongen, soms manu militari, zich van op 40–50 cm afstand te laten filmen, alvorens te worden toegelaten tot de groep. Voor het centrum was de politie massaal aanwezig, met infanterie, eskadrons en pelotons; middelen die op zijn zachtst gezegd onevenredig waren.
Deze gebeurtenis zette de toon voor een voortdurende repressie en de voortzetting van de tien dagen van bezinning over grenskwesties werd uiterst beperkt. Er waren veel preventieve arrestaties van mensen die zonder duidelijke reden de opvang verlieten. Een belangrijke dag was de Euro-demonstratie van de vakbonden tegen de bezuinigingsplannen. Vanaf 9 uur ‘s morgens werden de metrostations en de boulevards in de omgeving van de site van Tour&Taxis overrompeld door de ordediensten, in burger of in uniform, vergezeld van hun honden en paarden. Een groot aantal arrestaties werd op soortgelijke wijze verricht: twee of drie wandelaars werden bruut gearresteerd, zonder enige verklaring of reden, uitsluitend op grond van hun uiterlijk. Fouilleren, tassen doorzoeken, identiteitsbewijzen controleren, handboeien op de rug… voor vertrek in voertuigen die met loeiende sirenes beginnen. Tijdens de 8 tot 10 uur durende opsluiting werden velen op een uiterst wrede manier behandeld, met beschimpingen en beledigingen. Het resultaat: meer dan 450 zogenaamde preventieve arrestaties.
Tientallen getuigenissen en klachten bereikten het juridische team(2) en de Ligue des droits de l’Homme. Alle gruwelen van de fysieke en morele wreedheden die door de politiediensten werden begaan, kwamen op ontstellende wijze aan het licht: permanente beledigingen, mensen die op de grond werden geslagen, jonge meisjes die naakt werden uitgekleed en met verkrachting werden bedreigd, klopjachten in de stad, voorbijgangers die werden gearresteerd omdat ze zich zorgen maakten over wat ze zagen, diefstal van de beelden van de gefilmde gebeurtenissen, in de cel worden bedreigd met sodomie met wapenstokken door de commissaris, enz…(3). Het heeft, geconcentreerd, alle misbruiken aan het licht gebracht die gewoonlijk plaatsvinden maar niet worden onderkend(4). Dit leed moest een plaats krijgen om het te uiten en geleidelijk ontstond het idee om een organisatie op te richten waar slachtoffers van geweld hun verhalen konden insturen, die zouden worden verrijkt door een publicatie en zouden bijdragen tot een beeld van de werkelijkheid.
De vraag blijft: waren deze massale preventieve arrestaties legaal? Deze aanhoudingen zijn niet altijd onrechtmatig — in de zin van de wet — maar in principe is het enkele feit van samenkomst geen voldoende reden. Als de betrokkene de openbare orde verstoort of op het punt staat een strafbaar feit te plegen, kan de politie de betrokkene arresteren. De inhoud van de bepalingen laat veel ruimte voor interpretatie, maar men kan in ieder geval alleen stoppen als dit de enig en laatst mogelijke weg is. Alleen naar een demonstratie gaan, zelfs een demonstratie waarvoor geen toestemming is gegeven, is niet voldoende omdat, afgezien van het belang van de vrijheid van meningsuiting en demonstratie, de voorwaarden om iemand in hechtenis te nemen strikt zijn geregeld en het recht om zich te verplaatsen wordt beschermd door artikel 5 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens. Van de 450 arrestaties waren er weinig wettig; er werd één klacht ingediend bij de rechtbank betreffende 5 personen die preventief waren gearresteerd wegens het ontbreken van « absolute noodzaak ». De proef zal naar verwachting in oktober 2014 plaatsvinden.
Eind 2010 is het sociale klimaat enigszins tot rust gekomen, maar het repressieve geheugen blijft gevoelig. In juni 2011 ontstond de « Beweging van Verontwaardiging », gebeurtenissen waar we niet uitgebreid op in zullen gaan. Ondanks een sterke politie-aanwezigheid waren er weinig preventieve arrestaties, waarschijnlijk omdat er nog minder politieke ideeën waren, misschien ook omdat sommige leden van de beweging opriepen tot aangifte in geval van protestacties.
Geleidelijk beginnen de getuigenissen binnen te komen (zie volgend artikel), en de ObsPol website maakt zich op voor een lancering in maart 2013. Een nieuw hoogtepunt was 22 oktober. Het « Collectif des Afghans », gemobiliseerd tegen de deportatie naar hun door oorlog verscheurde land, roept op tot een manifestatie op het kruispunt Kunst-Wet. Zeer snel arresteerde de politie de deelnemers, met honden en traangas in de hand. Resultaat: 158 Afghanen ter beschikking gesteld van de DVZ, 10 personen administratief gearresteerd. De handboeien zitten strak, het geweld is alomtegenwoordig en een bloedende man ligt op de stoep. Ook hier werd iedereen systematisch gearresteerd, enkel en alleen omdat hij gedemonstreerd had op(5).
Daarnaast is ook het gebruik van « halsbanden » (plastic handboeien) strikt gereglementeerd. De politie kan geweld gebruiken, maar dat moet noodzakelijk en evenredig zijn, bijvoorbeeld als er verzet of geweld is tijdens een arrestatie, of als er vluchtgevaar bestaat, maar we kunnen ons passief of defensief tegen een arrestatie verzetten. Zo oordeelde de Gentse rechtbank dat een dronken man die met een wandelstok naar drie politieagenten zwaaide, geen voldoende gevaar vormde om in de boeien te slaan(6). Volgens de rechtbank had de kennelijk absurde confrontatie tussen drie politieagenten en een naakte man met een wandelstok met geduld en overredingskracht moeten worden opgelost. Het lijdt geen twijfel dat de politie de wettelijke voorschriften aan haar laars lapt en van een legitiem gebruik van geweld volgens de wet afglijdt naar een onrechtmatig gebruik van geweld, waarbij zij stelselmatig handboeien omdoet en de « halsbanden » te strak aantrekt wanneer zij meent te maken te hebben met « vuile linksen » (wij citeren).
Ter afsluiting vermelden wij de gebeurtenissen van 19 december 2013 in Brussel. Op oproep van de ‘D19-20’ (een platform van verenigingen en vakbonden) verzamelden mensen zich om de belangrijkste kruispunten te blokkeren, tegen het Transatlantisch Handels- en Investeringspact (TTIP, TAFTA,…). Aan het eind van de demonstratie, in het Jubelpark, was de politie massaal aanwezig: sommigen overuitgerust en herkenbaar, anderen in burgerkleding. Plotseling besloten zij de demonstranten aan te vallen die zich vreedzaam verspreidden. Politieagenten, in burger en met capuchon, doen hun armbanden af, worden onherkenbaar en blokkeren de ingangen van het park om te voorkomen dat mensen het terrein verlaten. Onvermijdelijk stijgt de toon en worden er arrestaties verricht met geweld en knuppels. De plastic handboeien zitten erg strak, en sommigen zullen er littekens en hevige pijn aan overhouden. Opnieuw rechtvaardigt de politie zich door de arrestanten te stigmatiseren als behorend tot de « anarchistische beweging », een rechtvaardiging die door de meerderheid van de mainstream media wordt overgenomen. De term « anarchist » wordt dus opzettelijk en systematisch gebruikt als synoniem voor wanorde en/of gevaar om arrestaties van demonstranten te rechtvaardigen.
Ook hier worden vraagtekens gezet bij de wettigheid van deze arrestaties. De absolute noodzaak die door het wettelijk kader wordt voorgeschreven, ontbreekt. De gebruikte middelen zijn onevenredig en mensen worden, zonder dat zij een daad hebben begaan, massaal gearresteerd en in de boeien geslagen. In de meeste gevallen volgden de deelnemers de bevelen van de politie op, wat gemakkelijk voor te stellen is gezien de massale aanwezigheid van de politie en hun verontrustende kledij. Voorts is detentie volgens de wetgeving alleen gerechtvaardigd wanneer er geen andere middelen zijn om de « openbare orde » te herstellen. Voor de politieagent komt de suggestie « je gaat weg of we arresteren je » niet bij me op. Arrestaties worden gebagatelliseerd, ze zijn het spel van de demonstratie geworden. Deze gerichte repressies kunnen worden gezien als een weigering om welke vorm van oppositie dan ook te laten ontstaan. De vrijheid van meningsuiting wordt ook beperkt — of zelfs onderdrukt — door de autoriteiten wanneer zij weigeren journalisten of voorbijgangers toe te staan de gebeurtenissen te filmen. De politie neemt vaak de vrijheid om beelden te vernietigen die zijn gemaakt door journalisten of door omstanders die het politiegeweld gadeslaan, hetgeen volkomen illegaal is.
Deze reeks gebeurtenissen is zeker niet volledig, en wij zijn getuige van een banalisering, in de loop van de tijd, van dit middel om elke uiting tegen de door de machthebbers gesuggereerde (en zelfs opgelegde) stroom in te kanaliseren. De politieautoriteiten denken dat zij zo vrij kunnen optreden en geen vragen meer kunnen stellen, maar ook, en dat lijkt ons zorgwekkender, de activisten. Zij zijn zo gepest dat er een verschuiving plaatsvindt in de richting van aanvaarding, bewust of onbewust « aangezien wij protesteren, moeten wij het spel aanvaarden ». We hebben een lange weg afgelegd in de richting van instemming in het aangezicht van onderdrukking .…Catherine en Geneviève (Obspol)
« (…) omdat mijn vriend Frans is, besluiten de controleurs contact op te nemen met de politie. De politie arriveert en ze besluiten mijn vriend naar het politiebureau te brengen. Op dat moment vraag ik de agente: « Mevrouw, alstublieft, naar welk politiebureau brengt u hem? » Ze antwoordt heel zenuwachtig en schreeuwend: « U achteruit en niet praten! » Ik probeer uit te leggen dat mijn vriend uit Frankrijk komt, dat hij niet weet waar ik woon en dat hij geen telefoon heeft, zodat ik hem kan bereiken… Ik had niet eens tijd om ja te zeggen toen de politieman op me sprong, me bij de keel greep en me tegen de glazen muur wurgde, eerst met zijn handen en daarna met zijn wapenstok, en toen begon te schreeuwen: « Ga zitten, ga zitten », maar met de manier waarop hij me vasthield, was het onmogelijk om te gaan zitten. De twee veiligheidsagenten van de busmaatschappij bemoeiden zich ermee en duwden me omver en sleepten me naar de bank. Toen ik eenmaal zat, keek ik niet meer op, de agenten gingen terug naar mijn vriend en één agent sloeg me met zijn wapenstok en haalde mijn wenkbrauw open. Ik bloedde zo erg dat ze besloten me in de boeien te slaan en naar het ziekenhuis te brengen. Ik dacht dat dit het einde van mijn nachtmerrie was, maar nee! Ze tilden me op aan de handboeien tot ik op mijn knieën viel en vroegen me dan op te staan. Ze deden dit 4 keer achter elkaar, ik kon er niet meer tegen. Ze lachten en bespotten me en zeiden dat ik gewoon ‘een dief was, zoals alle Arabieren’. Ik schreeuwde naar het ziekenhuis, ik vroeg om hulp maar niets, niemand reageerde. De medische secretaresse zag hoe ze me behandelden, maar ze reageerde niet. Toen brachten ze me naar de cel.
« Toen ik op het politiebureau aankwam, werd ik naar een kamer gebracht waar ik, na een paar klappen op mijn ribben en buik om te voorkomen dat ik vragen zou stellen, werd gevraagd mijn zakken leeg te maken, wat ik deed. Met de inhoud van mijn zakken op de grond werd ik ervan beschuldigd hen voor « honden » te hebben aangezien en ik werd gedwongen mijn bezittingen op te rapen door mij met versterkte handschoenen te slaan. Uiteindelijk, vrezend voor mijn tanden, besloot ik te accepteren. Toen werd ik gevraagd me uit te kleden. Omdat ik weigerde, werd ik met geweld op de grond getackeld, aan mijn haren meegesleurd. Gedwongen om te strippen, vond ik mezelf in mijn broek. Toen werd mij gevraagd het af te doen, ik weigerde weer, ik werd weer geslagen. Opnieuw bang voor mijn edele delen, besloot ik te gehoorzamen. Toen ik helemaal naakt was, werd me gevraagd me om te draaien en tegen de muur te buigen en te strekken. Nadat ik de eerste had gedaan, werd er tegen me geroepen dat ik hardop moest tellen. Ik weigerde, maar na een klap op mijn ribben, stemde ik toe om hardop te tellen. Ik mocht mijn korte broek weer aantrekken, ze deden me in de boeien, (…) »
