Artivisten Collectief

Het Artivist Collective, dat de « speelse revolutie » wil verspreiden, neemt deel aan de opstand van het bewustzijn om nieuwe economische, politieke en sociale systemen te creëren. Het zijn geen predikers, maar eerder een groep die zich definieert door sympathieke subversieve actie. Zij zijn niet de begeleiders van het systeem, de onwrikbare « positivisten » die de boot vergezellen wanneer deze zinkt en ons vertellen dat hij zal blijven drijven, of dat hun kleine acties in de marge de boot weer boven water zullen brengen. Nee ! Ook al hebben zij, zoals iedereen, hun tegenstrijdigheden, zij willen lachen door onvermoeibaar de absurditeit aan de kaak te stellen van deze wereld die voor ons wordt gemaakt en die in deze onzekere tijden tot het uiterste wordt gedreven. Ontmoet twee leden van het Collectief met een lach!

Kairos: Jullie presenteren jezelf als Artivisten, vinden jullie dat kunst niet langer subversief is en ook volledig gerecupereerd is?

Nicolas: Ja, de kunst is duidelijk gerecupereerd. Wat ons onderscheidt is de activistische kant waaraan wij zeer gehecht zijn, en door deze kant zijn wij moeilijker te herstellen, ook al worden er altijd pogingen ondernomen.

Je zou kunnen zeggen dat kunst vroeger protest was, ik denk aan jazz in de Verenigde Staten als een voertuig om te vechten tegen rassenscheiding.

Pierre: Maar jazz was geen kunst. Ik denk niet dat ze kunst wilden maken. Louis Armstrong, op zijn 18e zat hij in de gevangenis, hij was een schooier uit New Orleans, hij zei niet tegen zichzelf « Ik wil kunst gaan doen ».

Moeten we onszelf dat vertellen?

Pierre: Om je vraag te beantwoorden, voor mij is kunst niet subversief, het kan geweest zijn, maar ik geloof er niet in. Vroeger waren het de koningen, de hoven die de kunstenaars financierden. Frank Lepage legt het goed uit⁽¹⁾, bijvoorbeeld Jack Lang in 81, Frans minister van Cultuur, onderschreef het idee dat cultuur gelijk staat aan kunst: mensen hebben geen cultuur. Kunst gaat over deskundigen die hedendaags spul maken en die absoluut geen politiek discours mogen voeren, die hoogdravende dingen doen maar zonder enige inhoud. Artivisme gaat juist over het herverbinden met de politieke kant van kunst, het herverbinden of vestigen…

Nico las: Kunst is het meest subversief als ze het minst politiek is. Dat wil zeggen dat kunst het meest subversief is wanneer zij het meest natuurlijk is, wanneer zij de mensen in de eenvoud van hun emoties zal duwen.

Pierre: De hedendaagse kunst is ook verbonden met een vorm van hyperexpertise, er is een vorm van onteigening van cultuur die iets gezamenlijks zou moeten zijn, dat van ons allemaal is, in hetzelfde mechanisme als mensen het begrip ontnemen van wat nucleair is of GGO’s.

Je hebt het veel over de speelsheid van artivisten. Maar de consumptiemaatschappij is leuk: Ipads, Playstations, reuzenschermen, …, het is leuk!

Pierre: Precies, de kapitalistische maatschappij is zo verleidelijk dat er volgens mij maar één manier is om ertegenin te gaan, namelijk een ludiek, cultureel alternatief, van de verbeelding. Het is niet de bedoeling zich te verzetten tegen het noodzakelijkerwijs geconstrueerde discours, want daarvan zijn er overal te veel. Het werkt niet meer.

Het is niet « anti », dan.

Nicolas: Het hangt ervan af, soms zijn we in protest, doen we blokkades, enz., en dan zijn er andere momenten waarop we de symbolen van deze maatschappij gaan omleiden zodat de mensen zich vragen stellen over deze absurditeit van het systeem waarin we ons bevinden.

Pierre: Dat is eigenlijk waar artivisme om draait. Er zijn genoeg anderen die dit doen. Het onthullen van absurditeit en het voorstellen van andere denkbeelden is misschien wat het artivisme kenmerkt, of wat het ook is dat we proberen te doen. We willen geen monopolie op artivisme, er zijn andere mensen die dat doen.

Weet je zeker dat je dat had moeten zeggen?

Pierre! We zeiden dat het gezegd moest worden! (lacht)

Over namen gesproken, hoe is het artivisten collectief tot stand gekomen?

Pierre: Het is ontstaan uit de wil van mensen die al aan activisme deden en die iets leukers wilden doen, die drie of vier mensen hebben ontmoet en het collectief hebben gelanceerd.

Maar om terug te komen op wat we eerder zeiden, ik geloof dat dit speelse aspect de essentie is van artivisme. Anders gezegd, ik denk dat kapitalisme erg speels is, erg verleidelijk, en de vraag is altijd « hoe gaan we overtuigen? Wat wij doen kan werken als het zich verspreid, als mensen het overnemen. Mijn overtuiging is dat we ons moeten verzetten tegen een ander, sterker geluk. En dit is wat de verbeelding kan doen. Werelden projecteren die leuk zijn, speels, cool, die uitnodigen tot « ja, ik wil… »…

Die ook collectief zijn, want kapitalisme is individueel verleidelijk, maar…

Pierre: Absoluut. Dit te kunnen laten zien is al prachtig, het opent deuren naar anderen denk ik, en naar zichzelf.

Nicolas: Je hebt ook de vreugde van het leven en de banden die ook een ongelooflijke motor zijn om artivist te blijven en te blijven strijden tegen de wereld waarin wij leven. Ik denk dat als het niet voor deze kant van het protest was, het erg vermoeiend zou zijn.

Je spreekt er een beetje over op de site, bijvoorbeeld over de « liefdesdrums » om een beetje vrolijkheid en levensvreugde in de linkse en vakbondsdemonstraties te brengen…

Nicolas: We hebben het gisteren gedaan voor de Indignados. Het is een waar genoegen om mensen op straat te laten dansen en deze levensvreugde te verspreiden, duidelijk, rechtstreeks, door middel van muziek.

U zei dat het moeilijk was je te verzetten tegen de verleidelijke kracht van het kapitalisme. Ik vraag me af of je soms niet denkt dat dit de laatste lach is voor de grote catastrofe? Of zijn er manieren om andere mogelijkheden te openen?

Nicolas: De grote catastrofe, ik denk dat die er al jaren is. Als je kijkt naar wat we de laatste dertig jaar in de media hebben gezien, hebben we nog nooit zoveel sombere nieuwsberichten en zoveel deprimerende dingen gezien.

Pierre: Ik denk dat het nuttig is, ook al is een ramp voor mij bijna onvermijdelijk. Maar zelfs als het gebeurt, denk ik dat het niet nutteloos zal zijn geweest om van tevoren andere denkbeelden voor te stellen, in plaats van te wachten op de muur en de chaos.

Nicolas: Ik denk ook dat artivisten erg verankerd zijn in het heden. Ik denk dat we geen langetermijnvisie hebben zoals veel andere verenigingen hebben.

Pierre: Het is heel normaal omdat wij omgekeerd te werk gaan: wij gaan uit van acties, voor het grootste deel over onderwerpen die wij niet goed kennen. Wij beginnen niet met een gedachte naar aanleiding van lezingen; wij zeggen tegen onszelf « daar is een conferentie », daar is iemand die het voorstelt, het lijkt grappig, het is best amusant omdat wij het onderwerp nog niet goed kennen, wij documenteren ons en daar leren wij veel. Ik wil weten waarom ik hier ben, en dat is tijdens opgebouwd, dus we zijn in het heden.

Nicolas: En bij veel artivisten heb je na elke actie een gedragsverandering.

Het is een omgekeerde beweging, het is eerder actie die leidt tot theorie. Maar je hebt wel een politieke visie op lange termijn, anders zou je niet naar de autoshow gaan om de mythe van de auto te verdedigen… Kun je verankerd zijn in het heden en deze visie hebben?

Nicolas: Dat hangt af van elke artivist, want we hebben geen gemeenschappelijke langetermijnlijn. Wij gaan actie ondernemen tegen het lobbyen, tegen Coca-Cola, maar wij gaan niet zeggen wat er op lange termijn moet worden gedaan tegen het lobbyen, tegen Coca-Cola. Het is gewoon dat we denken dat het niet zou moeten bestaan.

Pierre: Dat is het, dat is onze eerste veroordeling. Dat is waarom we zelden alleen werken. Met CEO (Corporate Europe Observatory), bijvoorbeeld, hebben we acties ondernomen op het gebied van lobby’s. We hadden een toespraak nodig, maar we wisten dat we geen tijd hadden om die te produceren.

Pierre: Onder artivisten zijn er verschillende persoonlijkheden, verschillende leeftijden, wat bijzonder is omdat groepen gewoonlijk eenvormiger zijn. Het resultaat is dat er zeker jongens zijn die in verenigingen werken en die heel goed weten waar ze zijn, en naast hen heb je 17-jarige kinderen die komen om plezier te maken en die betrokken zijn bij thema’s, maar die niet in dezelfde realiteiten verkeren. Maar het is nog steeds de actie die verbindt.

Nicolas: De noodzaak van actie. Het is een mooie reis, er zijn ook veel verschillende verlangens en het leidde tot het project van het droogtoilet, een concrete actie in een netwerk met Worms; je hebt ook de Ritmes van het Verzet, een samba in Brussel, de clownsbrigade, …

Je zei dat je met veel verenigingen verbonden was, wat is de externe kijk op artivisten: zijn het veilige clowns of verontrustende demonstranten?

Pierre: We zitten de hele tijd op het randje om te proberen de ene kant op te gaan en niet de andere.

Hebt u concrete gevallen waarin u hebt gestoord en andere waarin u dacht « we dachten dat het zou storen », maar waarin het niet het verwachte resultaat had?

Pierre: Ja, ik heb een zeer recente, het is de rechtse demonstratie. Groot succes tussen aanhalingstekens, waarbij de media zelfs luisterden naar onze instructies om niet op voorhand « de bonen te morsen ». Kortom, een geweldig resultaat! En een paar dagen later, viel het me op, was er een persconferentie hier in het « Huis van de Vrede » over landroof en het hele boerenlandbouwproject, en er was absoluut niemand aanwezig.

Nicolas: …dus als je de media belt over een serieus onderwerp dat miljoenen mensen in de wereld aangaat, is er niemand, en als je iets leuks voorstelt, komen alle media, allemaal omdat het voor hen een show is.

En paradoxaal genoeg verkoopt het?

Pierre: Ja, het verkoopt.

Nicolas: Ik denk dat deze actie ons ook in staat stelt iets te doen wat wij graag doen: mensen destabiliseren en hen misschien op een andere manier doen denken, buiten alle kaders die wij hen momenteel voorhouden. Het is niet alleen de clown uithangen, het is niet alleen de wens om een eikel te zijn op straat, het is ook een benadering die er is om voor bezinning te zorgen.

Ik zou willen ingaan op deze wens om de manier waarop we naar een sociaal probleem kijken te veranderen. Wanneer zal er een parodie op een linkse demonstratie worden gehouden om hun driften, met name die van het productivisme, aan de kaak te stellen?

Nicolas: (lacht) Je hebt zeer rijke ideeën. Je moet naar het artivisten collectief komen.

Ja, dat zou kunnen. Het doet me denken aan de rechtse demonstratie, waar de eerste kritiek is dat het een beetje een links/rechts karikatuur is. We hadden erover nagedacht, we wilden dat ook vermijden en we zijn er niet slecht in geslaagd denk ik, maar het is super ingewikkeld, dit zijn super fijne boodschappen om over te brengen. De media is niet onder controle. Trouwens, ik ben nog steeds bezig met deze kwestie van de media, want dat is eerlijk gezegd ons werk, dat proberen we te doen, we denken er veel over na. Dat is de kern van wat we willen doen, is de media zelf ontmantelen.

Nicolas: Om nog eens over de linkse partijen te spreken, er zijn twee dingen in de demonstratie die me schokten. We spraken eens over degrowth met een kerel die links was, een kleine kerel van een partij, en hij gaf me precies dezelfde neoliberale argumenten die we horen om ons af te breken, d.w.z. hij zei tegen me « je wilt de degrowth van derde wereld landen ». Dus het is waar dat ze ook karikaturaal moeten zijn. En de tweede keer werd ik tijdens een bijeenkomst van verontwaardigden voor fascist uitgemaakt omdat ik hem verzocht zijn vlag te verwijderen, aangezien wij daar als burgers waren en niet als politieke partijen.

Maar ik denk dat we op dit niveau ook verdeeld zullen zijn binnen het collectief voor dit soort acties die erop gericht zijn linkse acties, linkse demonstraties of linkse partijen te karikaturiseren. Ik denk dat we het er binnen het collectief duidelijk allemaal over eens zijn dat de PS, mainstream links, helemaal geen links is…

Pierre! Of Ecolo!

Nicolas: …daar is iedereen het over eens…

Minder mensen zijn het er dan over eens dat de « radicale » linkse partijen productivistisch zijn.

Pierre: Het is misschien minder duidelijk.

Nicolas: En het is waar dat achteraf de keuze tussen het karikaturaal maken van links en het voeren van een actie daartegen, het voeren van een actie ter ondersteuning van mensen zonder papieren, die het op dit moment hard nodig hebben, of het richten op rechtse partijen, ik denk niet dat er een foto is. Als we wat meer tijd hadden, zouden we het misschien doen, maar nu…

Het is interessant omdat u mijn vragen vaak beantwoordt door te zeggen dat iedereen een andere mening heeft, maar tegelijkertijd bent u een collectief dat erin slaagt te overleven met verschillende standpunten van zijn leden.

Pierre: Er wordt niet gezocht naar een gemeenschappelijk discours. Er is nooit een vergadering waar we zeggen « nu moeten we zeggen dat we afnemen ».

Heb je zin om jezelf een vraag te stellen, zomaar?

Nicolas: (Lacht). Dat is jouw werk.…

Pierre: … kom op, ik heb er een: « denk je dat we nog nooit een tastbaar resultaat hebben gehad van een actie die we hebben ondernomen »?

Nou, zie je, het werkt!

Nicolas: Dat is een individualistische vraag die je jezelf stelt (lacht)!

Trouwens, hij wil dat je hem geruststelt. (lacht)

Nicolas: Ik herinner me dat Coca-Cola op de groene week zijn nieuwe plastic fles kwam tonen, prachtig, aartsbiologisch afbreekbaar, voor een totaal verbijsterd publiek, maar het deed het niet en veranderde totaal zijn toespraak bij de voorstelling van zijn conferentie. We hadden onze toespraak voor.…

Pierre: Hij durfde dat ding niet naar buiten te brengen en hij zei: « Ik ga niet zeggen dat we groen2 zijn ».

Het is makkelijk om in een schuldgevoel verzeild te raken. Probeer je dit te vermijden in je acties?

Nicolas: Onze acties zijn niet rechtstreeks op de mensen gericht, in het collectief proberen we niet om mensen een schuldgevoel aan te praten omdat we dan zouden moeten zien waar het probleem vandaan komt.

Pierre: Ik zou willen zeggen dat ik er geen moeite mee heb Gabola, de directeur van Coca, een schuldgevoel aan te praten, met deze mensen moet je gaan. Ik vind het geweldig dat deze mensen, die altijd op rode lopers staan, die hun hele leven handen schudden, die in restaurants zitten, die bedwelmd worden door de maatschappij, in hun gezicht te horen krijgen « je bent shit ». Ik vind het geweldig.

Nicolas: Het is een groot plezier om de kleine smeervlek te zijn op dit mooie neoliberale blauw.

Interview door A.P.