5G IN HET HART VAN EEN CHINA-US KOUDE OORLOG?

De tegenstelling tussen de Verenigde Staten en China, die wordt voorgesteld als een juridische en commerciële strijd, verhult in werkelijkheid een conflict om politiek en technologisch leiderschap dat economische groei aandrijft. Naarmate alle gebieden van het leven geautomatiseerd worden⁽¹⁾, belooft de 5G-technologie deze digitale overname tot onevenredige proporties te versnellen. « Meer dan het grote publiek gaat het om fabrieken, havens, ziekenhuizen, snelwegen… 5G wil een revolutie in ons leven teweegbrengen « , aldus de zakenmedia Les Echos. Een technologie die van cruciaal belang is voor de economie van de toekomst en waarvoor de propaganda in volle gang is. Talrijke persartikelen berichten over de verschillende toepassingsmethoden, de vertragingen in Europa, de economische spin-offs… De potentiële impact « voor de economie » zou volgens de Europese Commissie neerkomen op 113 tot 225 miljard euro aan voordelen per jaar in 2025; voor de Europese Unie zou meer dan een derde betrekking hebben op de automobielsector (met de nieuwe markt voor autonome auto’s). « 5G bevindt zich nog maar in de testfase, Europa loopt achter… in 2020 moet alles in een stroomversnelling komen, de doelstelling van de Europese Commissie is om in elk Europees land een stad op 5G aangesloten te hebben⁽²⁾ Er zijn twee soorten propaganda: technologische TINA(There is no alternative) en westerse propaganda over China, de nieuwe aangewezen vijandvan de Verenigde Staten.

« Huawei is niet zo voorzichtig als wij met gegevensbescherming « , zegt een journalist in een Arte-rapport, dat zich met name richt op de door de Amerikaanse regering gevreesde « digitale achterdeurtjes « , die deze handelsoorlog zouden verklaren. De journalist rectificeerde later echter dat de Verenigde Staten de eersten waren die deze surveillancetechnologie gebruikten, zoals aan de kaak gesteld door Edward Snowden. Ironisch genoeg wordt in mediaberichten in Europa regelmatig het idee geopperd dat de Chinezen weinig oog hebben voor gegevensbeveiliging, terwijl het schandaal dat leidde tot de Europese RGDP-richtlijn zijn oorsprong vond in de Verenigde Staten.

De kwesties rond 5G, gepersonaliseerd door het Huawei-conflict, worden als cruciaal voorgesteld, aangezien het de eerste plaats inneemt in de economie van de toekomst, met zijn partij goederen om te produceren en te consumeren. Een economie die al een paar jaar in de maak is, maar alleen nog maar wacht op de uitrol van 5G, en dus  » toepassingen mogelijk maken die voorheen beperkt of zelfs onmogelijk waren: meer robotisering in de industrie, massale inzet van wagenparken van autonome auto’s, ontwikkeling van « slimme steden » die hun energie- en vervoersnetwerken zullen optimaliseren, enz. Om nog maar te zwijgen van producten en diensten die nog onbekend zijn « Volgens de krant La Croix⁽³⁾… 5G is niet zomaar een nieuwe generatie telefoonnetwerken, maar impliceert in feite een massale inzet van nieuwe apparatuur, van de antenne tot de smartphone van de consument, enorme nieuwe mogelijkheden in termen van potentiële economische opbrengsten.

CHINA’S OPKOMST ALS DIGITALE MACHT

China’s economische opkomst is sinds de openstelling voor de wereldeconomie in de jaren tachtig al bliksemsnel geweest, maar de opkomst van het land als een belangrijke technologische macht is misschien nog indrukwekkender. Twintig jaar geleden had China op technologisch gebied nog een grote achterstand op de zogenaamde « ontwikkelde » landen, en met name de Verenigde Staten. Het internet kwam pas in 1994 in het land, en de eerste Chinese digitale bedrijven werden pas aan het eind van dat decennium opgericht.

20 jaar later is China nu de belangrijkste rivaal van de VS in een aantal van de meest geavanceerde technologische en economische sectoren, vaak ver voor de EU⁽⁴⁾. Er zijn verschillende redenen voor dit succes. Ze beginnen bekend te worden, maar kunnen snel worden samengevat. Ten eerste het bestaan van een gigantische interne markt met het Mandarijn als gemeenschappelijke taal. Ten tweede zijn er de protectionistische maatregelen waardoor sommige Chinese bedrijven (vooral in de digitale sector) beschermd tegen buitenlandse concurrentie konden groeien. Ten slotte een proactief industriebeleid dat erop gericht is de mondiale waardeketens te doen opklimmen via gerichte steun voor strategische sectoren of via technologieoverdracht die wordt opgelegd aan buitenlandse bedrijven die in het land actief willen worden.

HET BEGIN VAN DE JAREN 2010

Deze verschillende elementen zijn reeds lang aanwezig, maar zullen in de nasleep van de economische crisis van 2008 een beslissende heroriëntering en versnelling ondergaan. Dit heeft geleid tot een daling van de wereldwijde vraag, met name van de westerse landen, wat China ertoe aanzet nog sneller uit zijn rol als « werkplaats van de wereld » te stappen en zich tegelijkertijd opnieuw te doen gelden als een leidende economische en politieke macht. Kort nadat hij in 2013 aan de macht kwam, lanceerde de huidige president van de Republiek, Xi Jinping, twee grootschalige plannen die deze ambitie zowel in eigen land als internationaal zouden vertalen: het plan « Made in China 2025 » en de « Nieuwe Zijderoutes⁽⁵⁾ « .

De eerste is erop gericht van China een wereldleider te maken in een twaalftal strategische industriële sectoren voor de economie van de toekomst (informatietechnologie, robotica, lucht- en ruimtevaart, enz.), met name door grote investeringen in onderzoek en ontwikkeling. Het tweede is een gigantisch infrastructuurplan dat de Chinese economie nog beter moet verbinden met de verschillende winnings‑, productie- en consumptiegebieden in de wereld, waarbij een op China gerichte mondialisering wordt verdedigd die meer rekening houdt met de belangen van de ontwikkelingslanden. In beide gevallen spelen digitale technologieën een sleutelrol in de gesteunde projecten, en Chinese technologiebedrijven maken hiervan gebruik om hun innovatievermogen en hun economische en commerciële kracht verder te versterken⁽⁶⁾.

« DE HUAWEI AFFAIRE » EN DE CHINEES-AMERIKAANSE « HANDELSOORLOG »

Tot deze bedrijven behoort Huawei, dat de meesten van ons kennen van zijn smartphones (de op een na best verkochte smartphones ter wereld, vóór de iPhone van Apple en achter het Koreaanse Samsung), maar dat ook de leider is geworden op het gebied van 5G-netwerken. Huawei is namelijk niet alleen het bedrijf met de meeste octrooien op dit gebied op dit moment, maar het biedt zijn producten en diensten ook nog eens aan tegen een betere prijs dan de meeste van zijn concurrenten. Daardoor loopt het voorop in de race voor de wereldwijde uitrol van 5G. Deze situatie is om verschillende redenen onduldbaar voor de Verenigde Staten.

Commercieel en veiligheid voorop. Voor de Amerikanen is het succes van Huawei inderdaad emblematisch voor de manier waarop China door « oneerlijke  » economische en handelspraktijken de top van de wereldeconomie heeft weten te bereiken. Officieel werd het Amerikaanse besluit om Huawei te weren van overheidsopdrachten en van alle transacties met Amerikaanse bedrijven dus gerechtvaardigd door de vermeende spionagepraktijken van het bedrijf, die ook de Amerikaanse nationale veiligheid in gevaar zouden brengen. Zo is ook de Chinese « ontrouw » aan de kaak gesteld om de handelsoorlog te rechtvaardigen die de VS na de verkiezing van Donald Trump tegen China heeft ontketend. Maar hoewel deze argumenten gedeeltelijk waar zijn, verzuimen zij zorgvuldig te vermelden dat de Verenigde Staten niet zijn achtergebleven op het gebied van oneerlijke praktijken en spionage, en dat vele Amerikaanse multinationals tot de voornaamste winnaars van de Chinese ontwikkelingsstrategie hebben behoord…

EEN OORLOG VAN HEGEMONIE

Deze argumenten dienen dus vooral om de belangrijkste reden voor het economische offensief van de VS tegen China in het algemeen, en Huawei in het bijzonder, te verhullen: de geopolitieke angst van de VS om zijn status van supermacht bedreigd te zien. De « handelsoorlog » tussen de twee landen maakt dus deel uit van een ruimere hegemonieoorlog, waarin de Amerikanen niet zozeer trachten oneerlijke praktijken een halt toe te roepen, maar veeleer de opkomst van een steeds machtiger rivaal trachten af te remmen. Het is geen toeval dat de belangrijkste Amerikaanse klachten over de

China ging over het « Made in China 2025 »-plan, noch of Huawei het onderwerp was van het meest virulente offensief. In beide gevallen gaat het om de beheersing van technologieën die van doorslaggevend belang zijn voor de economie en het leger van morgen. 5G wordt bijvoorbeeld gezien als de belangrijkste infrastructuur voor toekomstige digitale ontwikkelingen, niet in het minst omdat hiermee enorme hoeveelheden gegevens met ongekende snelheden kunnen worden uitgewisseld. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, ligt het belang ervan vooral in de industriële toepassingen (commercieel, maar ook militair) en niet zozeer in de voordelen ervan voor de gewone consument. Zozeer zelfs dat in een recent document van de Amerikaanse Nationale Veiligheidsraad werd gesteld dat indien China de telecommunicatienetwerkindustrie zou domineren, « het de politieke, economische en militaire winnaar zou worden « ⁽⁷⁾.

EEN « KOUDE OORLOG » DIE ONS HERINNERT AAN EEN ANDERE

In deze context is het moeilijk om geen parallellen te trekken tussen de huidige debatten over 5G en oudere debatten over kernenergie. In beide gevallen gaat het om technologieën waarvan de voorstanders prat gaan op hun onbegrensde beloften, terwijl zij de gezondheids- en milieurisico’s, maar ook de geopolitieke belangen tot een minimum beperken. De nucleaire ontwikkelingen stonden dus centraal in de Koude Oorlog tussen de VS en de USSR (zowel als oorzaak als gevolg) met dramatische gevolgen voor de wereldbevolking. Vandaag ontpopt 5G zich als een van de centrale thema’s in de nieuwe (digitale) koude oorlog tussen de VS en China, opnieuw met mogelijk catastrofale gevolgen voor de rest van de wereld. Deze situatie zou op zijn minst zoveel mogelijk nationale en internationale actoren ertoe moeten aanzetten een logica van « digitale ongebondenheid » te verdedigen (⁽⁸⁾ ), waarbij de aandacht met name moet uitgaan naar de totstandbrenging van mechanismen en instellingen voor de democratische controle van grote digitale infrastructuren. Idealiter zou het moeten bijdragen tot het in vraag stellen van de relevantie zelf van technologieën zoals 5G, waarvoor het steeds duidelijker wordt, zoals voor kernenergie, dat de risico’s veel groter kunnen zijn dan de voordelen…

De verscherpte economische concurrentie tussen China en de Verenigde Staten leidt tot een door beide partijen gestimuleerde technologische opleving, geactualiseerd door pogingen om de groei te stimuleren en alle daarmee gepaard gaande ongemakken. De algemene pers, die een belangrijke rol speelt in de technologische TINA, lijkt dit goed te vinden. In een tijd van wereldwijde crisis, waarin economische, financiële, sociale en gezondheidscrises worden toegevoegd aan de ecologische crisis die zoveel jongeren ertoe aanzet de straat op te gaan, gaan de politieke en mediaperspectieven op 5G zelden in de richting van een afwijzing van een technologie die wordt voorgesteld als een oplossing voor ecologische problemen. Het internet van de dingen, slimme steden en « autonome » auto’s worden over het algemeen voorgesteld als instrumenten om de « klimaatnoodsituatie » aan te pakken, terwijl deze technologieën in werkelijkheid extractivisme en onevenredige vervuiling veroorzaken, naast tal van andere ongemakken. Zonder te wachten op een verandering in de standpunten van de politiek en de media, zijn op het niveau van de burger andere perspectieven mogelijk, zoals Matthieu Amiech⁽⁹⁾ in een interview met de website Reporterre opmerkte. « Een belangrijke kwestie is de weigering van toezicht door drones, smartphones, gezichtsherkenning, die wordt uitgevoerd in deze periode van insluiting waartoe door de overheid is besloten .

Robin Delobel en Cédric Leterme (onderzoeker bij GRESEA en CETRI)