Julian Assange
570 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
570 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
Dus, vandaag, La Première, NRJ, DH Radio; Le Soir, La Libre, La Dernière Heure; RTL-TVI, Plug RTL, RTBF? Wat maakt het uit? Onder de illusoire vrijheid om je « media » te kiezen ligt het feit dat alle opties die je kunt maken hetzelfde zijn, ondanks de weinige zichtbare verschillen in vorm en inhoud. Want achter de schijnbare verschillen propageren zij allen dezelfde unieke versie van de wereld, blijven beperkt tot dezelfde mogelijkheden, begrenzen het onmogelijke zodra de stilzwijgende grenzen die niet overschreden worden, overschreden worden.
Als we hen zouden zien, lezen en horen, zou er nooit iets fundamenteel veranderen aan de wereld zoals hij is: de vernietiging van de natuur door onze levensstijl, de overinvestering in productieve arbeid, de ontkenning van het lijden dat daaruit voortvloeit en het ontbreken van reflectie over zingeving, ellende en ongelijkheid, de stigmatisering van de werkloosheid die de werkgelegenheid onvermijdelijk met zich meebrengt, het ontbreken van iedere vraagstelling over de technologie van het moment, enz. « In de ogen van de meeste journalisten is de « moderne » wereld intrinsiek goed (…) niets negatiefs (uitbuiting, onderdrukking, massale werkloosheid, oorlogen, verspilling van menselijke en natuurlijke hulpbronnen, enz.) is werkelijk toe te schrijven aan de essentie van het kapitalisme »(1). Er lijkt een totaal gebrek aan twijfel te bestaan over de religie van de groei en het hyperconsumentisme dat daarvoor nodig is. Het zou genoeg zijn om alleen maar palliatief te zijn — wat komt van het Latijnse « bedekken met een mantel »! — het kwaad dat het systeem creëert.
Waarom bent u, wanneer u besluit La Libre te kopen in plaats van Le Soir, RTBF te kijken in plaats van RTL, in feite niet vrij om te kiezen? In plaats van deze verschillende media te zien als een soort ongedifferentieerde kaste van kwaadwillende journalisten, is het zinvoller te kijken naar de eigendom van deze media(2), de sociologische samenstelling van hun redacties en het reclamemedium dat zij vertegenwoordigen. Vanaf dit punt is in alle redacties dezelfde ideologie terug te vinden: die van de markt als koning en de consumptie als maatschappijmodel.
Waarom zouden deze massamedia ons de instrumenten verschaffen om deze wereld te begrijpen, als het risico voor hen is dat tegelijkertijd hun onterechte voordelen en bevoorrechte positie zullen verdwijnen? Het zou hetzelfde zijn als de tak afsnijden waarop ze zitten. Laten we het dan maar zeggen: deze mediagroepen kunnen de overgang naar een fatsoenlijke samenleving niet verdragen!
De Belgische media — waaronder de drie dagbladen La Libre, Le Soir en La DH — zijn geconcentreerd in verschillende grote groepen die ook radiostations, televisiekanalen, websites, distributeurs en productiebedrijven bezitten en rechtstreeks gelieerd zijn aan banken, persagentschappen, verschillende multinationals en indirect aan ultraliberale denktanks en bedrijfslobby’s. Wij zullen ons beperken tot drie daarvan: IPM, Corelio en Rossel.
1. IPM is voor 100% in handen van de Maja Group (3), die op haar beurt voor 100% in handen is van de Compagnie de Développement des Médias, eigendom van de familie Le Hodey, waarvan Axel Miller, voormalig voorzitter van Dexia en huidig baas van D’Ieteren, voorzitter van de raad van bestuur is. IPM NV is eigenaar van twee kranten, La Libre Belgique en La Dernière Heure/Les Sports, alsook van hun regionale edities en websites. De groep bezit 50% van de aandelen van Libre Match, de overige 50% zijn in handen van de Lagardère-groep via haar dochteronderneming Hachette Livre. IPM bezit nog steeds 29% van Audiopresse, die zelf 34% van de aandelen bezit van RTL Belgium (RTL-TVI, Club TTL, Plug RTL), RTL Belgium zelf is voor 66% in handen van de in Luxemburg gevestigde RTL Group, zelf een Luxemburgs mediaconglomeraat dat in 2000 is ontstaan uit de fusie van CLT-UFA en de Britse productiemaatschappij Pearson TV. Audiopresse is ook een holding die eigendom is van de uitgevers van de Belgische Franstalige dagbladpers en beheert een deelneming in de groep RTL Belgium. De IPM heeft nog steeds 13% van het persagentschap Belgain handen; 99,8% van radio Twizz(DH Radio); 52% van Médiascap, dat indirect deelneemt in SARL Libération, de uitgever van de krant Libération. IPM is ook voor 50% aandeelhouder van Courrier International EBL, die de Belgische Courrier International uitgeeft, die op haar beurt eigendom is van Courrier International France.
In 2008 had IPM een marktaandeel van 26% op televisie en in 2013 een marktaandeel van 21,73% in de pers.
2. Corelio is een persgroep waarvan de aandeelhouders zijn Mediacore, Cecan, Krantenfonds, Van Eik, Vedesta (4). Corelio bezit 62% van Mediahuis (DeStandaard, Het nieuwsblad, Het belang van Limburg), Médiahuis — dat 19,5% bezit van Belga — dat voor 38% in handen is van Concentra. Corelio bezit ook 29,2% van de aandelen van Audiopresse. Corelio bezit ook 100% van CorelioPublishing, die 25% bezit van De vijver media, die zelf eigendom is van Telenet (50%) en Waterman en Waterman… (we stoppen hier voor Corelio Publishing, zie voetnoot 4). Corelio bezit ook 50% van de aandelen in Nostalgie, dat eigendom is van Radio Nostalgie France, dat op zijn beurt voor 100% in handen is van de NRJ-groep, waartoe NRJ France en NRJ Belgium behoren. Nostalgie bezit ook 50% van de aandelen van de Vlaamse Radio Nostalgie, waarvan de andere helft in handen is van de IPM.
De president van Corelio is Thomas Leysen. Deze laatste was voorzitter van het VBO (Verbond van Belgische Ondernemingen, een werkgeverslobby), is thans voorzitter vanUmicore, een groep « gespecialiseerd in materiaaltechnologie », en voorzitter van de KBC. Hij is ook lid van de Europese Ronde Tafel van Industriëlen(5), een machtige lobby van de grootste Europese bedrijven.
In 2008 had Corelio een marktaandeel van 10% in radio en 26% in televisie.
3. De Rossel Groep (6). De voorzitter, Bernard Marchant, is een voormalig belastingadviseur van Arthur Andersen, een Big Five-bedrijf waarvan de reputatie meer verbonden is met het Enron-schandaal, waarvoor het accountantscontroles uitvoerde, dan als krantenuitgever. Hij was vice-president van de Europese IT-groep Olivetti en later algemeen directeur van Beckaert, de wereldleider in metaal. Voor hij Rossel vervoegde, was hij president en algemeen directeur van de Franse groep 9Telecom.
De Rossel Groep (Le Soir, Le Soir Magazine), heeft Sud Presse (100%, dit zijn regionale edities), Éditions Urbaines (99,5%, Vlan), Imprimerie des éditeurs(99,95%), waarbij laatstgenoemde 49% bezit van Mass Transit Media (Métro), waarvan de overige 51% in handen is van Concentra. Rossel bezit nog 24,9% van Radio H, dat eigenaar is van Cobelfra(Radio Contact, Mint) en Inadi(Bel RTL); Radio H is ook (17,54%) in handen van RTL Belgium .Audiopresse, dat 34% van laatstgenoemde bezit, is ook in handen van Rossel (29,34%). Tenslotte bezit Rossel 50% van Mediafin(L’Echo) en 50% van Grenz-Echo (Grenz-Echo), twee structuren waartoe Holding Echos behoort.
In 2008 had Rossel een marktaandeel van 26% op de televisiemarkt en in 2013 een marktaandeel van 21,73% in de pers.
Dan blijft over: — Groupe Roularta(7) , uitgever van Le Vif/L’express, Bizz, Data News, Knack, Sport Foot Magazine, Trends-Tendance, trends.be, le Vlan, RTVM, Canal Z, Télépro;
- De Persgroep: Het Laaste Nieuws, 7sur7.be, De Morgen, De Tijd, L’Echo, Tv familie, Humo, Story, VTM, 2BE, Joe FM, Vacature.com, Regiojobs.be, Autotrack.nl, alle boxen, een telecomoperator (Jim Mobile), enz.
Concentratie in de « vrije » media: zie daar geen particulier belang in!
Het bestaan van drie groepen wekt de illusie van een scheiding die de onderlinge banden verbergt, waarbij IPM via La Libre Match (Paris Match Belgium) banden heeft met de Franse groep Lagardère, maar ook, via Audiopresse, een bloedverwantschap onderhoudt met de Rossel-groep (die met name Le Soir uitgeeft), die ook gedeeltelijk eigenaar is van RTL Belgium. Een vreemde nabijheid tot het Luxemburgse belastingparadijs (zetel van de RTL Group), waarop Corélio ook kan bogen. De drie groepen bezitten 34% van RTL Belgium (RTL-TVI, Club RTL en Plug RTL), d.w.z. meer dan een derde, via hun deelneming in Audiopresse (29% voor IPM, 29,2% voor Corelio, 29,34% voor Rossel, d.w.z. meer dan 87% in totaal). Het zou dus niet te veel gevraagd zijn van journalisten van de DH, Le Soir of La Libre in het bijzonder, om iets slechts te zeggen over de private zender: cross-interests oblige! Evenmin is het waarschijnlijk dat zij voor hun lezers gaan verduidelijken tot welke structuren zij behoren. Deze kruisparticipaties zijn ook een gelegenheid om elkaar te ontmoeten en de investeringen in de toekomst te verhogen.
De mediasector is dus perfect opgenomen in het ruimere economische veld waarvan de voornaamste regel die van de winstgroei is, de enige en echte godsdienst. Het is in dit geval onmogelijk om zichzelf de tijd te geven die nodig is om de informatie objectief te verwerken. De referentieaandeelhouders hebben duidelijk belang bij de status quo vanwege hun rijkdom en hun strategische positie in belangrijke instellingen van de samenleving » (8).
Hoe kunnen de dominante media, gezien hun structuur en werking, vermijden de stem van de machtigen te bevoordelen ten nadele van de volksmassa’s? Het spreekt voor zich dat als Bernard Marchant, de grote baas van Rossel, die eigenaar is van Le Soir in het bijzonder, vindt dat « de voorbereiding voor het management in de opleiding van journalisten onvoldoende is », zal hij, net als de andere persbazen, niet koste wat het kost proberen journalisten in dienst te nemen die echt hun best doen om hun lezers zo objectief mogelijk te informeren(9). Voor Marchant en de logica van het management, in de configuratie van een medium, is de lezer/luisteraar/kijker een product dat ter beschikking moet worden gesteld/verkocht aan zijn klant, de adverteerder, zodat hij consumeert wat in de advertentie wordt aangeprezen. De krant/TV/radio dient als presentatiemedium voor de advertenties, en brengt het onderwerp dus in contact met de advertentie.
Maar de selectie van journalisten is subtieler dan dat en behoeft geen gezichtscontrole bij de ingang van de interviewkantoren. Het vindt reeds plaats in de opleidingsplaatsen, aangezien de school ook haar sociale sortering heeft gedaan tijdens de eerste 15 jaar van het onderwijs. François Ruffin, student aan het gerenommeerde Franse opleidingscentrum voor journalistiek, legt uit: « Onder ons waren geen kinderen van arbeiders, spoorwegarbeiders of kassiers. Noch Black noch Beur uit de « no-go areas »…) Een sociale segregatie die nog wordt versterkt door opsluiting: we leven onder elkaar. We zijn in gesprek met de perschefs en andere leidinggevenden ».(10)die vaak aanleiding geeft tot « banaal klassenracisme » bij de behandeling van verslagen (11),« Onder onze veren wordt de gevestigde orde niet in vraag gesteld — op het gebied van onderwijs, financiën, rechtspraak,… -die ons, het is waar, tot nu toe goed gediend heeft. »(12)
Journalisten staan dus heel ver van de arbeidswereld af en zij begrijpen snel dat in hun carrièreperspectief een te grote betrokkenheid bij de werkelijkheid voorbode is van toekomstige problemen en dus niet bevorderlijk is in termen van een « carrièreplan ». Degenen die « slagen » zijn dus degenen die de toestand van de wereld onderschrijven, door de neoliberale doxa door te geven onder het mom van een neutrale en objectieve behandeling — zonder ooit toe te geven dat zij aan deze doxa deelnemen. Er is geen gebrek aan voorbeelden. Op 20 oktober 2015 schreef Béatrice Delvaux in haar hoofdartikel « Un pari dangereux » (Een gevaarlijke weddenschap), waarin ze de vakbondsacties in Luik en op de spoorwegen interpreteerde:« De vakbondsleiders (…) Zij spreken van « geïsoleerde acties », gevoed door de groeiende ontevredenheid van de werknemers over de opeenstapeling van « asociale » maatregelen van de regering. Marc Goblet [NDLR secrétaire général de la FGTB] weigerde gisteren deze acties te veroordelen en gaf het beleid van de federale regering de schuld van het ontstaan van de brand. Dit is duidelijk een gevoel ».. De reacties van de werknemers op de regeringsmaatregelen zijn niet meer dan een « gevoel », een subjectieve toestand waarvoor geen echte objectieve basis bestaat; verwende kindereisen, aldus de media. Vakbondsleden zouden zich dus alleen rustig mogen uiten tijdens geplande en toegestane demonstraties. Of tijdens « sociaal overleg », een term die de illusie van eerlijkheid wekt bij de hoofdrolspelers die « partners » zijn geworden, een fata morgana van niet-bestaande gelijkheid die alle symbolische en materiële macht van het kapitalisme (en dus ook de positie die de media in deze structuur innemen) ontloopt. Als de demonstranten te ver gaan, spelen zij degenen die zij tegenwerken in de kaart, want de journalist heeft nooit in de gaten dat hij of zij degene is die willekeurig de grenzen bepaalt die niet mogen worden overschreden. En dit spel, waarvoor hij de regels maakt, lijkt hem goed te liggen.
Dit doet ons denken aan het interview van Xavier Mathieu, vakbondsafgevaardigde bij de CGT-Continentale, door David Pujadas op het France 2 journaal. De journalist stelt hem vragen nadat de werknemers hun woede hebben geuit over de beslissing van de rechtbank om hun verzoek om de sluiting van hun bedrijf te annuleren, af te wijzen:
David Pujadas: « Goedenavond Xavier Mathieu, jij bent de CGT afgevaardigde bij Continental in Clairoix. Natuurlijk begrijpen wij uw ongerustheid, maar is dit te ver gegaan? Heb je spijt van dit geweld? »
Xavier Mathieu: « Je maakt zeker een grapje? We hebben er geen spijt van… »
David Pujadas: « Ik stel je de vraag. »
Xavier Mathieu: « … Nee, nee, wacht. Wat wil je dat ons spijt? Wat? Een paar kapotte ramen, een paar computers naast duizenden gebroken levens? Wat stelt dat voor? We moeten hier stoppen, we moeten stoppen. »
David Pujadas: « Voor jou heiligt het doel de middelen. »
Xavier Mathieu: « Wacht, ‘het einde’… We zijn 28 dagen verwijderd van het einde, meneer. Ons wordt verteld dat over 28 dagen [images de saccage reprises en parallèle] het sociaal plan klaar zal zijn en we op straat zullen staan. Ja, ja, ik heb nergens spijt van. Niemand heeft spijt van iets hier, want je zag, je zag geen relschoppers, je zag boze mensen, vastberaden mensen, mensen die niet willen gaan en ontmanteld worden, om te sterven. We willen niet sterven. We zullen tot het einde van onze strijd gaan. We hielden het vijf weken vol. Vijf weken lang slaagde ik erin, we behielden, we slaagden erin om mensen te behouden. Het is voorbij, mensen willen het niet meer. De regering heeft ons beloftes gedaan. Hij verbond zich ertoe van meet af aan, binnen drie dagen, een tripartiete vergadering bijeen te roepen. Het is al een week aan de gang. Sindsdien hebben we ons gerealiseerd… »
« Xavier Mathieu, we horen je woede, maar roep je op tot kalmte vanavond? »
Xavier Mathieu: « Ik roep nergens toe op. Ik doe geen beroep op kalmte. Mensen zijn boos en die boosheid moet geuit worden. Er is een gezegde uit de laatste demonstraties dat zegt: « Wie ellende zaait, zal woede oogsten ». Dit is wat ze vandaag hebben. Er zijn meer dan 1.000 gezinnen die op straat zullen komen te staan, die over 23 maanden zullen sterven met niets meer over, die gedwongen zullen worden hun huizen te verkopen. Jullie moeten dat allemaal begrijpen. We willen niet sterven… »(13).
Ook al is deze onvoorwaardelijke verdediging van de werkgelegenheid, een leitmotiv dat door het hele politieke spectrum loopt, volledig in tegenspraak met een project voor een globale verandering van de maatschappij die ook de sociale en ecologische dimensies zou omvatten, toch moeten wij het politieke en mediageweld aan de kaak stellen en laten zien wie het dient. En het is tijdens rellen en ongewone massale woede dat de klasseverachting van journalisten zich des te heviger manifesteert, ongetwijfeld omdat zij de instemming hebben van een deel van de bevolking dat zij het hele jaar door tegen het andere uitspelen. Deze klassenreflex is des te gemakkelijker voor journalisten omdat zij meestal uit de middenklasse komen, verscheurd tussen de hogere en lagere klasse, altijd in een ambivalentie, een tussenin, « in die zin dat zowel de hogere klasse als de arbeidersklasse het voorwerp zijn van zowel een vorm van fascinatie als van een vorm van afstoting ».(14). Gevangen in deze tussenpositie stigmatiseren zij vaak de sociale bewegingen en geven zij de oproepen tot kalmte van de werkgevers door.
Prolos, hou je mond! Kijk naar The Voice en zet je stem uit!
Dus natuurlijk, « Als we met de baraki’s moeten praten, zullen we met de baraki’s praten.« Het is veel beter voor de adverteerders en hun klanten als de baraki’s hun sociaal-economische positie behouden (zodat de adverteerders en hun klanten die van hen ook behouden…), of met andere woorden, als onwetendheid en armoede blijven bestaan: dat zorgt voor betere kopers! Deze woorden van RTBF nieuwsdirecteur Jean-Pierre Jacqmin spreken boekdelen over de primaire rol die hij toekent aan de publieke media. Sommige journalisten hebben dit begrepen:« Er wordt ons duidelijk gevraagd het niveau te verlagen omwille van de kijkcijfers »(15). Adverteerders zullen programma’s die te ingewikkeld of controversieel zijn en die de « beschikbare hersentijd » van het publiek kunnen verminderen, eerder vermijden.(16). Zij zijn op zoek naar licht amusement, dat overeenstemt met de primaire functie van de programma’s: de boodschap van de verkopers verspreiden(17) ». Wanneer komt het volgende seizoen van Plus belle la vieuit? Snel genoeg, zodat het niet bij de barakken opkomt om het leven voor zichzelf mooier te maken… Intussen heeft Béatrice haar pen geslepen en geleerd de fataliteit te aanvaarden (slagen van december 2011: « Stakingen, die begrijpelijk zijn, zullen de realiteit en de wreedheid van deze crisis niet veranderen »), het tegen elkaar uitspelen van de een tegen de ander in het grotere belang van de werkgevers (« « Het land ligt stil tot Kerstmis.« De hel van de reizigers is begonnen »), het spectaculaire creëren dat verdeelt (« La grève provoque la deuxième heure de pointe la plus embouteillée de 2015 », Le soir, 20/10/2015, 1e artikel op de pagina van de site in de namiddag alsook op de site van La Libre dezelfde dag: « Spoorwegstaking: het op één na drukste spitsuur van 2015 »), en de nadruk leggen op wat de strijd kan verdelen in plaats van op wat de strijd moet verenigen: Deze maandagochtend was deze zoveelste verstoring van het treinverkeer genoeg om de pendelaars, wier treinreis vaak op een hindernissenparcours lijkt, te irriteren. Als je daarbij de wisselende stakingen optelt — die betekenen dat je niet één dag, maar meerdere dagen krijgt, gezien de geringe omvang en de onderlinge verbondenheid van het grondgebied(Le Soir, redactioneel van 20/10/2015).
Intussen moeten we blijven doen alsof we — met de hulp van een communicatiebureau — een « vrije media » zijn, los van elk commercieel belang(18) en dat als ik het lees« ik het goed zie » (Een prachtig oxymoron! Clair le Soir…). Maar als je doet wat je niet zegt — de belangen van de rijken verdedigen — moet je doen alsof je doet wat je niet doet — de lezer objectieve informatie bieden — en de illusie verkopen in de vorm waaraan je het meest gewend bent: de reclameslogan. Zo voert Le Soir, via het reclamebureau Air, een « campagne »:« Le Soir, je lis donc j’agis! Didier Hamann, redactiedirecteur van Le Soir, legt uit: « Wij willen dat Le Soir evolueert naar een meer burgerlijke positie. We willen niet alleen (Sic) informeer . We willen mensen ook de sleutels geven om actie te ondernemen. (…) Wij zijn ervan overtuigd dat onze lezers niet langer passief willen zijn en wij hopen dat zij door ons te lezen tot actie zullen willen overgaan.Het klinkt bijna als het manifest van een nieuwe revolutionaire partij. De redactrice keert echter snel terug naar de basis: « Wanneer mensen vandaag consumeren, zijn ze op zoek naar merken die sterke waarden uitstralen die in overeenstemming zijn met wie ze zijn en waarin ze geloven. Waarden, ok, maar als het kan « bij het consumeren ».(…bij voorkeur de producten die in Le Soir worden aangeprezen). De mis wordt opgedragen. In een poging om vakbondsleden strategisch advies te geven, komen zij er in feite op neer dat zij de grenzen die door de media worden gedefinieerd, vastgesteld en gerespecteerd, niet mogen overschrijden: « Het is begrijpelijk en legitiem dat werknemers maatregelen afwijzen die zij als ongelijk en dus onaanvaardbaar beschouwen, maar de vakbonden moeten ervoor waken het tegendeel te creëren van wat zij nastreven. (…) « deze — voorlopig onaangekondigde — snelwegblokkade is niet iets wat de populariteit van de vakbeweging consolideert ». (Le Soir, 20/10/2015). Het zijn de vakbondsmensen die de oorzaak zijn van hun eigen impopulariteit, nooit de media… U kunt dus handelen, maar niet te veel, want de waakhonden denken dat het beter is « uw sterke waarden te tonen » aan de kassa van de supermarkt, maar vergeet niet de kaart uit te nemen. In de gelederen kameraden! « Iedere burger heeft het recht zijn afkeuring over politieke besluiten uit te spreken. De manier waarop de protesten op maandag werden « georganiseerd » is echter werkelijk schandalig. » (Redactioneel van La Libre, 20/10/2015). Niet allemaal worden ze op dezelfde manier veroordeeld, zoals de Nationale Loterij, die via alle media wordt verkocht, en die ons uitnodigt om « schandalig rijk » te worden…
Verwacht in dit verband geen pagina’s die de woede van het volk zouden verklaren en legitimeren. Zoals door Acrimed (Frans kritisch observatorium van de media) wordt verklaard, « deze vooringenomenheid van de media ten gunste van de bezittende klassen en de door hen gedomineerde instellingen wordt bereikt door de strijd zelf te verdoezelen en door de arbeidersklasse expliciet te stigmatiseren wanneer zij de slechte smaak heeft om in opstand te komen(19).Dit gebrek aan perspectief voedt onbegrip en haat jegens de ander — wat op zijn beurt de krantenkoppen voedt!
Zolang Bernard Marchant en anderen « bewustmaking van het belang van de rol van reclame in onze samenleving en in het bijzonder voor onze respectieve beroepen« De lezer wordt beschouwd als een product dat de krant in contact brengt met de adverteerder, die haar klant is, waarbij de informatie en de zorg voor de kwaliteit ervan van weinig belang zijn ten opzichte van deze hoofddoelstelling(20).
Dit is een marketingprincipe dat het Belgische mediabedrijf dat « ruimte commercialiseert op RTBF 1 en 2 (in het bijzonder) » goed kent en ijverig de methoden van neuromarketing toepast: « Ga voor de kleine. Bereid je doelwit voor. Markeer het zo snel mogelijk op het voorhoofd. Alleen het kind leert goed (…) Fabrikanten van sigaretten en frisdranken weten dat hoe vroeger het kind proeft, hoe meer het verslaafd zal zijn. De neurowetenschap heeft bedrijven de ideale leeftijden geleerd waarop een bepaalde leerervaring het meest waarschijnlijk zal plaatsvinden..(21)
Men zou verwachten dat de Conseil Supérieur de l’Audiovisuel (CSA), die geacht wordt de media in de Federatie Wallonië-Brussel te reguleren, zich tegen dit alles zou verzetten. Afkomstig uit politieke partijen of zelfs de reclamewereld, roept de samenstelling van de leden enige twijfel op over haar mogelijke onpartijdigheid. Zo is Sandrine Sepul, lid van de Raad voor Vergunningen en Controles van de CSA, niemand minder dan de directeur van de Conseil de la Publicité,« samengesteld en gefinancierd door de beroepsverenigingen van de drie partners in de reclamecommunicatie, d.w.z. de adverteerders, de communicatiebureaus en de verschillende reclamemedia »(22). Belangenverstrengeling? Maar nee… zou je een samenzweringstheoreticus zijn om zo te denken?
Het speciale geval van RTBF: in de arena van de concurrentie gegooid
Hoe zit het dan met de RTBF, tot nu toe — nog steeds — een publieke zender(23)? Gevangen in een concurrentiële omgeving, geleid door managers, geïnstrumentaliseerd door politieke partijen, onderworpen aan het dictaat van de cijfers en de kijkcijfers, gekoloniseerd door de reclame-ideeën van de RMB (Belgisch mediabedrijf), blijft er voor de RTBF niets anders over dan te doen wat de anderen doen.
Het is dan ook moeilijk om het niet in verband te brengen met dezelfde cijfermatige logica, aangezien het zijn programma’s op RTL-TVI formuleert — nog afgezien van de concurrentie met de Franse zenders(24) — en heeft zijn ogen gericht op de ratings resultaten, een ware religie, van zijn particuliere buurman. En het moet gezegd dat onze toenmalige regering van de Franse Gemeenschap in dit opzicht RTL-TVI een grote dienst heeft bewezen, en aldus de openbare zender die ze geacht werd te beschermen ernstig heeft benadeeld. RTL Group, gevestigd in het belastingparadijs Luxemburg, is eigenaar van RTL-TVI, waarvan de lokalen zich fysiek in Brussel bevinden. Het eerste kanaal van de Federatie Wallonië-Brussel, maar een Luxemburgs kanaal! Dankzij een wettelijke regeling die werd aanvaard door de toenmalige minister van Cultuur Fadila Laanan, die een samenwerkingsprotocol met Luxemburg had ondertekend. Wat verandert dit? Wel, het is dat Luxemburg, hoe zal ik het zeggen? een beetje zoals zijn fiscaal beleid, minder voorzichtig is met reclame. De zender hoeft zich dus niet te houden aan de Belgische reclamevoorschriften, ondanks zijn nationale omroep(25)…
De RMB, een « multimediaal » reclamebureau, klaagt hier niet over, aangezien zij de advertentieruimte van de RTBF op de markt brengt, maar hetzelfde doet voor NRJ, La Première, Pure, Be TV, AB3, de websites van My Tf1, de DH, de Libre… conformisme in de illusie van pluraliteit. En de CSA, die geacht wordt ons te beschermen door de kwaliteit van de media te controleren, bespeelt deze pluraliteit op bewonderenswaardige wijze. Een grote groepering waarvan de leden afkomstig zijn uit de verschillende hierboven beschreven instanties, de pagina’s van hun website die de verschillende mediagroepen voorstellen (IPM, Rossel, Corelio, enz.) worden niet vermeld onder de misleidende rubriek« Het media-aanbod en het pluralisme in de Franse Gemeenschap ». Aangezien particuliere organisaties hetzelfde lidmaatschap hebben, zien wij geen pluraliteit, tenzij zij het definiëren als een diversificatie van lichamen die onafhankelijk zijn van hun eigenaars en die zich vermengen en dezelfde belangen en ideologie delen. Zoals Alain Accardo zegt, « Het bestaan van een basisconsensus sluit integendeel een zeker pluralisme van meningen niet uit (die door de pers in scène worden gezet, waardoor ze meer realiteitszin krijgen dan ze(…)Deze verscheidenheid belet niet dat de bourgeoisie, klein en groot, nieuw en traditioneel — waarbinnen journalisten tegenwoordig als beroepsgroep een sterke positie innemen — een gemeenschappelijke wensdelen om de bestaande orde te handhaven ».(26)
In afwachting zal zij, om haar verplichtingen als publieke zender na te komen, doen wat zij kan, bijvoorbeeld door de oprichting van RTBF3, een medium dat haar in staat zal stellen haar permanente educatieve functie te vervullen, maar waarvoor bij de beheerders van de publieke zender een diep gebrek aan belangstelling bestaat.
De hierboven beschreven mediaconcerns zijn in handen van enkele van de rijkste families. Een kleine ranking(27)?
De familie de Nolf en de familie Claeys (Roularta): 134.913.000 euro en 58.960.000 euro (116e en 240e Belgische fortuin)
Familie Van Thillo (De Persgroep): 1.066.410.000 € (18)
Familie Hurbain (Rossel): 155.707.000 euro (100)
Familie Thomas Leysen (Corelio): € 45.564.000 (308)
Familie Baert (Concentra: 45.800.000 € (305)
Elizabeth Mohn (vice-voorzitter van het Bertelsmann-concern, eigenaar van RTL-groep): 3,5 miljard dollar(28)
Met betrekking tot IPM die eigendom zijn van de familie Le Hodey, hebben wij geen informatie gevonden over het welvaartsniveau van de eigenaars. We weten echter dat Axel Miller, voorzitter van de raad van bestuur van de Maja-groep (eigenaar van IPM), op dat moment ongeveer 170 000 EUR per maand verdiende bij Dexia:(29).
Verbaasd u zich dan nog over bepaalde opiniestukken, zoals dat in La Libre van 6 januari 2014, naar aanleiding van een door de vakbonden georganiseerd bezoek aan Brussel om te laten zien waar het fiscaal beschermde grote geld woont, waarin de journalist schreef: « Aan de vooravond van het weekend hebben vakbondsleiders een « safari » door Brussel gemaakt, een minitrip die bedoeld was om de « beschermde belastingsoorten » van Brussel in het licht te stellen. Leuk? Nogal triest…(…) de systematische stigmatisering van de « rijken », zoals die door de vakbonden wordt bedreven, is betreurenswaardig. Dus wat, je moet gewoon arm zijn om eerlijk te zijn…? Een land heeft rijke mensen nodig. Om te investeren, om risico’s te nemen. Het systeem moet ervoor zorgen dat de rijken, en anderen, er belang bij hebben hun geld in de reële economie van het land te investeren in plaats van elders op zoek te gaan naar hoge rendementen. Niet de rijken zijn verantwoordelijk voor de crisis, maar de tovenaarsleerlingen die van de gebreken van het systeem gebruik hebben gemaakt om het te laten ontsporen ». […]
Natuurlijk zullen wij niet in de hand bijten die ons voedt, hoewel sociologische analyses van het journalistieke veld en een relatieve kennis van psychologische verdedigingsmechanismen ons in elk geval doen inzien dat zij daar in de meeste gevallen niet eens aan zouden denken.
En het telt allemaal op. Béatrice Delvaux, hoofdredactrice van Le Soir, voormalig stagiaire bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF), die het boek schreef over Albert Frère (het grootste fortuin van België en een van de grootste fortuinen ter wereld) « Albert Frère. De zoon van de spijkerhandelaar« In het boek wordt opgemerkt dat « deopbouw van een sterk en veroverend kapitalisme (sic) moet worden aangemoedigd, waardoor hetvoortbestaan kan worden verzekerd van ondernemingen die hun beslissingscentrum in het land houden ». Amen!
Deze propaganda, dagelijks herhaald, is doeltreffender dan dwang. Soms doen alsof ze storen met zogenaamde subversieve rapporten en programma’s die er alleen maar zijn om consensus te creëren: meer rijken, meer armen, meer klasse! Gewoon individuen met verschillende interesses en meningen. Nooit stellen zij het probleem radicaal ter discussie, nooit bieden zij verklaringen die ons in staat zouden stellen de toestand van de wereld te begrijpen; nooit verklaren zij wat de woede van de mensen beweegt. Reeds tijdens de rellen in Seattle heeft Béatrice Delvaux, de huidige hoofdredactrice van Le Soir, ons geleerd op de juiste manier te denken:« het radicale ‘nee’ tegen de globalisering is onhoudbaar in een wereld waarin de consument dagelijks gebaren maakt die bedrijven buiten hun grenzen brengen ». En als u het niet begrepen had:« de markt blijft de meest efficiënte manier om het economische leven te organiseren — niet in het minst omdat alle andere hun grenzen hebben laten zien ». Dit was op 2 december 1999(30).
Wat kunnen we hieruit concluderen? Degenen die de media bezitten, die verondersteld worden de wereld duidelijker voor ons te maken, wat veraf is dichterbij te brengen, ons te helpen begrijpen, ons te laten ervaren wat niet direct toegankelijk is voor onze zintuigen, zijn in feite lakeien van de macht, bestuurders van banken en grote automerken; leden van ultraliberale en machtige denktanks, van werkgeversfederaties, leden van grote families, het bezit van de belangrijkste media verzekert hen van een controle van het denken onder het valse voorwendsel van een pluraliteit van oppervlakten.
De werkelijkheid die ons door de media wordt voorgeschoteld is dus een puur verzinsel dat hen zo goed mogelijk moet beschermen. « Men kan zeggen dat de media-voorstelling van de wereld, zoals die dagelijks door journalisten wordt gefabriceerd, niet laat zien wat de werkelijkheid werkelijk is, maar wat de heersende en bezittende klasse gelooft dat zij is, wenst dat zij is of vreest dat zij zal worden. Met andere woorden, de media en hun personeel zijn niet meer dan de min of meer gewillige en ijverige instrumenten die de heersende klasse nodig heeft om haar hegemonie te verzekeren. Als zodanig moeten deze instrumenten worden ontmanteld en krachtig en meedogenloos worden bestreden — iets wat de organisaties van institutioneel links, die de klassenkritiek hebben afgezworen en altijd bereid zijn een pact met de vijand te sluiten in naam van republikeins decorum, politiek realisme en de noodzaak in de media te bestaan, helaas niet doen. »(32).
Ik zou hieraan willen toevoegen dat zelfs onder degenen die geen pact met de vijand sluiten, er in een wereld waarin het beeld zo belangrijk is geworden, een voortdurende zoektocht is naar het « mediamoment ». Zij die streven naar een andere samenleving zien soms, paradoxaal genoeg, hun heil alleen in termen van zichtbaarheid in de massamedia. Toch staan deze in schril contrast met de aspiraties van hen die een fatsoenlijke samenleving nastreven. Denken ze dat ze een minuut op de voorpagina hebben gewonnen, zijn ze in feite de grote verliezers(33).
Deze permanente en schadelijke antidemocratische organen moeten worden ontmanteld en meedogenloos worden bestreden, terwijl andere media moeten worden gecreëerd om de verdediging van de waarheid en de stem van het volk te ondersteunen. Zonder dit, moet men geloven dat de strijd niet tot iets wezenlijks zal leiden…« een massabeweging zonder enige steun van de media, die moet vechten tegen een resoluut vijandige pers, is op zijn zachtst gezegd gehandicapt… » (34) .
Zoeken naar wat zij vertegenwoordigen is een enorme tijdverspilling. Met dergelijke structuren kunnen de massamedia de mechanismen van uitsluiting niet ophelderen en geen echte verandering teweegbrengen door kritisch te denken. Wij zien dus dat de media die zich proberen voor te doen als eenvoudige getuigen die een werkelijkheid beschrijven, deze werkelijkheid vanuit het niets creëren: door ervoor te kiezen een stukje informatie weg te laten, hun aandacht te richten op een feit, werken zij een mediabeeld van de wereld uit dat slechts de schijn ervan is. Door de wereld verdraaid te zien, kunnen wij niet handelen, in tegenstelling tot wat hun slogans zeggen.
We kunnen wachten tot ze veranderen. Of onze eigen media live maken. De keuze is aan ons.
Naar onze mening moet een echt nieuwsmedium aan de hand van andere criteria worden onderscheiden:
- niet afhankelijk te zijn van structuren die de media gebruiken als een ideologisch instrument om hun belangen te dienen, zoals hierboven is aangetoond;
- niet worden gefinancierd door reclame, zelfs niet door niet-commerciële organisaties zoals NGO’s;
- niet om vreedzaam naast de dominante pers te bestaan, maar om er een radicale kritiek op uit te oefenen en de werking ervan bloot te leggen;
- radicaal zijn in zijn benadering van de feiten, d.w.z. het probleem bij de wortel aanpakken;
- de waarheid te zoeken en de objectieve behandeling van de informatie zo dicht mogelijk te benaderen, zonder zich bepaalde onderwerpen te ontzeggen onder het valse voorwendsel dat zij vooruit willen lopen op de reactie van de lezers (een vals argument dat verhult dat het veeleer de reactie van de aandeelhouders en de adverteerders is waarop de redacteuren vooruitlopen).
Alexandre Penasse
