Hoewel de maatregelen die in België zijn genomen om het dragen van een masker op tal van openbare plaatsen verplicht te stellen, voor sommigen vanzelfsprekend lijken, blijven er veel twijfels bestaan over de werkelijke doeltreffendheid ervan. Bij Kairos staan we in contact met artsen die een mening hebben die tegengesteld is aan de officiële stem. Wij geven hun analyses en zorgen door.
De maskersaga heeft ons de hele lente bezig gehouden en doet dat nog steeds. Tragikomisch of beschamend, afhankelijk van hoe elke burger het leest. D’inutile tot verplicht in alle plaatsen en omstandigheden, de omkering van het jasje van politici is ons welbekend sinds het lied van Jacques Dutronc. De inconsistentie van de zogenaamde deskundigen is daarentegen een nieuw verschijnsel dat verbazing wekt en de politicus er uiteraard toe kan aanzetten zijn boodschappen in de loop van de tijd te variëren en de burger te destabiliseren, die meestal terugvalt op zijn eigen oordeel of dat van zijn naaste buur. Kan deze wispelturigheid van de wetenschappelijke wereld worden verklaard? Het uitbrengen van een wetenschappelijk advies over de voordelen en risico’s van een medische interventie, of het nu gaat om een geneesmiddel, een medisch hulpmiddel (prothesen, pace-makers, implantaten, enz.) of een preventieve maatregel, vereist een gestructureerde aanpak: aanwijzing van deskundigen, evaluatieprocedure en consensusadvies. Zijn deze 3 essentiële elementen aanwezig bij het dragen van een masker als middel ter bestrijding van Covid-19?
Procedures en belangenconflicten? Doorlopen, er is niets te zien!
De minister-president heeft op 6 april haar groep van deskundigen, de GEES (Exit Strategy) genaamd, opgericht op basis van een diep geloof in collectieve intelligentie. In tegenstelling tot wat men zou kunnen denken, zijn het niet alleen wetenschappers, maar ook Johnny Thijs, directeur van bedrijven als Electrabel, en Pierre Wunsch, gouverneur van de Nationale Bank van België en reeds lang Reyndersiaan. Een gemengde samenstelling die vakkundig is uitgewerkt om de meningen van de wetenschappelijke deskundigen te nuanceren. De website van de premier zwijgt ook over het benoemingsproces van deze groep en over de mogelijke belangenconflicten van de leden ervan, wat niet veel goeds belooft voor de transparantie. Een van de opdrachten van de ESGE is « het verstrekken van analyses en aanbevelingen ». Dit impliceert een beschrijving van de toegepaste evaluatieprocedures, zoals het geval is wanneer dit soort werk wordt verricht in bijvoorbeeld wetenschappelijke genootschappen of de commissie voor de terugbetaling van geneesmiddelen. Ook hier zwijgt de Première-website.
Laten we overgaan tot de maskers en de opeenvolgende aanbevelingen. Op 28 januari kopte Le Soir: « Het dragen van een masker is nutteloos en ondoeltreffend volgens de Belgische gezondheidsautoriteiten « . Marc Van Ranst, toekomstig lid van de ESGE, en Steven Van Gucht, regeringswoordvoerder, zeggen dat « dit zinloos en zelfs potentieel gevaarlijk is ». Op 5 april, de dag voordat het GEES werd opgericht, kondigde minister van Volksgezondheid Maggie De Block aan dat « het dragen van een masker wetenschappelijk gezien geen zin heeft « . Andere wetenschappers zullen geleidelijk aan zijn standpunten betwisten. Op 24 april brengt de ESWG een strategisch rapport voor deconfinement uit. Het dragen van maskers in de openbare ruimte wordt sterk aanbevolen vanaf de leeftijd van 12 jaar, maar is nog niet verplicht. De wetenschappelijke basis voor deze aanbeveling wordt niet gegeven. Eind april zei Erika Vlieghe, voorzitster van het GEES, in de Morgen dat « het masker een laagje vernis is « . Tenslotte wordt op 17 juli in een nieuw rapport aanbevolen dat maskers ook binnenshuis moeten worden gedragen wanneer in ruimten gedurende lange tijd veel mensen bijeenkomen en sociale distantie niet kan worden gerespecteerd. Dit nieuwe rapport vertelt ons dat dit tot na de winter zou kunnen duren, met de komst van een vaccin.
Het lijkt er niet op dat er binnen de ESGE noodzakelijkerwijs een consensus over de standpunten bestaat, hetgeen gezien de samenstelling ervan niet verwonderlijk is. Is er een wetenschappelijke basis voor deze veranderingen in mening? Van oudsher zijn wetenschappelijke aanbevelingen decennia lang gebaseerd geweest op wat l’on evidence-based medicine wordt genoemd. Het hoogste niveau van bewijs dat een krachtige aanbeveling mogelijk maakt, wordt bereikt door meerdere studies van hoge methodologische kwaliteit te verkrijgen waarin optie A met optie B wordt vergeleken en op grond waarvan kan worden aanbevolen dat een behandeling of procedure gunstig, nuttig en efficiënt is, hetgeen betekent dat de kosten-batenverhouding gunstig is. Het laagste niveau van bewijs wordt verkregen op basis van de mening van deskundigen of kleine niet-vergelijkende studies.
Hoe zit het met het veralgemeend gebruik van maskers in Covid-19-situaties en wat is de reden voor de wijziging van het GEES-standpunt? Op 3 maart publiceerde de Cochrane Research Group, de paus van de evidence-based medicine, een non-profit vereniging van 28.000 wetenschappers in meer dan 100 landen, dat » Hoewel sommige maatregelen, zoals het wassen van de handen of het dragen van handschoenen of een masker, de verspreiding van ademhalingsvirussen misschien kunnen beperken, is de incidentie zeer laag. Een ander systematisch onderzoek, dit jaar gepubliceerd door Marasinghe van de Universiteit van Waterloo in Canada, komt eveneens tot de conclusie dat er geen bewijs is voor het voordeel van verplicht gebruik van maskers. Sindsdien wijst alleen een Duitse publicatie met een model dat verschillende regio’s vergelijkt waar verplichte afscherming is ingevoerd, in een andere richting, maar ook hier is het bewijsniveau onvoldoende.
Wat moeten we hieruit concluderen?
1. Er is momenteel geen afdoende wetenschappelijk bewijs om het dragen van maskers aan de gehele bevolking op te leggen.
2. Aanbevelingen die door een groep deskundigen aan het publiek worden gedaan, moeten worden gerechtvaardigd door sterke en bewezen wetenschappelijke bewijzen. Dit is niet het geval voor de GEES.
3. Deze aanbevelingen moeten transparant zijn en de gegevens waarop zij gebaseerd zijn, moeten voor iedereen toegankelijk zijn. Zonder deze aanbevelingen is de kans groot dat de bevolking in verwarring wordt gebracht, hetgeen leidt tot opstandig gedrag dat verband houdt met een sterk verlies van vertrouwen. Het risico van versnelde verspreiding van het virus is niet te verwaarlozen. Ook bestaat er een aanzienlijk risico dat wetenschappers buiten de ESGE afwijkende meningen in de media zullen verkondigen, waardoor het onbehagen bij het publiek nog verder zal toenemen. Dat is wat er vandaag gebeurt.
4. De huidige strategische optie is volledig in strijd met de evolutie van de moderne geneeskunde: het concept van « one size fits all » is volkomen achterhaald. Er moeten verschillende aanbevelingen worden gegeven aan subgroepen van de samenleving: gezondheidswerkers, kwetsbare personen, asymptomatische dragers en familieleden van besmette patiënten.
5. Deskundigen moeten een duidelijke analyse maken van de risico-batenverhouding van routinematig gebruik van maskers voor elk van deze groepen.
6. De uitgebrachte adviezen moeten in overleg met de buurlanden worden opgesteld, gezien de gemakkelijke toegang van de burgers tot de media van deze landen. Een kakofonie van aanbevelingen heeft ook een uiterst nadelig effect op de naleving. Dat zien we met name in Frankrijk.
7. Tenslotte wekt het verbazing dat er op Europees niveau geen onderzoek is ingesteld naar het nut van het dragen van maskers, gezien het gebrek aan wetenschappelijk bewijs en de bijzonder hoge kosten van deze strategie. De felle kritiek op de proeven van professor Raoult, hoe gebrekkig die ook waren, staat in schril contrast met een strategie die gebaseerd is op het wetenschappelijke vacuüm betreffende het dragen van maskers. Het is verre van zeker dat zo’n studie positief zou zijn, maar we zouden het tenminste weten. Alsof men nu al van mening is dat alleen een vaccin ons allen kan redden en dat het noodzakelijk is de angst van de grootste bevolking in stand te houden om een massale inentingscampagne te garanderen, gezien de kolossale investeringen waartoe de Europese gemeenschap grotendeels heeft bijgedragen.
Cardioloog, anoniem