Externe bijdrage

Over journalistieke ethiek

Of hoe je het naar de vergetelheid stuurt

De « affaire » begon eind maart 2021 met een brief aan de CDJ (Conseil de Déontologie Journalistique) waarin geprotesteerd werd tegen de schending van de ethiek door de RTBF, die ervan beschuldigd werd propagandafilms van het Israëlische regime uit te zenden in het midden van het televisienieuws.
Dit protest, dat dossier nr. 21–19 is geworden, is door de Secretaris-generaal van de CDJ doorgezonden aan de Directeur Voorlichting van de RTBF, die het heeft doorgezonden aan een van zijn plaatsvervangers, het « Hoofd Redactie « Wereld » », om te antwoorden.

Enkele van de verklaringen van de woordvoerder van het bedrijf zijn hieronder te vinden. Sommigen zijn hun gewicht in pinda’s of cuberdons waard. De volgende getuigenissen zullen ertoe bijdragen te ontdekken of te verifiëren dat achter schijnbaar apolitieke of onschuldige onderwerpen en thema’s praktijken kunnen schuilgaan die men niet zou verwachten in een instelling van openbaar nut. Tenslotte zal de epiloog aantonen dat ons land inderdaad een land van consensus is en dat de « kleine afspraken » tussen collega’s nog steeds relevant zijn… En des te erger is het als ethiek met voeten wordt getreden door een organisatie die beweert deze te verdedigen. 

Zulke openhartige kleine films

Dit waren slechts drie korte verslagen (3′ elk) uitgezonden tijdens het RTBF nieuws. Dus het is niet zo erg.
Zelfs als ze het Israëlische regime verheerlijken?
Wat bedoel je? Propaganda films op onze nationale TV?

Had je dat niet gemerkt?
Normaal, leken ze niet echt op propagandafilms.
Zij prezen niet de doeltreffendheid van sluipschutters die burgers in Gaza neerschieten, zij juichten de etnische zuiveringen en kolonisten niet toe, zij juichten de apartheidswetten niet toe… Niets van dit alles! Ze spraken alleen over cultuur, humanisme en liefde voor dieren. Onschuldige kleine films op het eerste gezicht, nietwaar?

De eerste was een eerbetoon aan archeologen van deIsrael Antiquities Authority die fragmenten hadden ontdekt van een perkament dat meer dan tweeduizend jaar geleden in een grot in de woestijn van Judea was geschreven.
De tweede prees het genereuze gedrag van de Israëlische autoriteiten, die een skateboardterrein voor Palestijnse tieners in Oost-Jeruzalem ter beschikking hebben gesteld.

In het derde project werd een groot bosgebied aangelegd om de Dorcas, de berggazellen, te huisvesten en zo te behoeden voor hun uitroeiing.
Met een emotionele stem en niet weinig trots op het initiatief, verklaarde de verantwoordelijke voor de operatie voor de camera: « Het is de toekomst van een soort die hier op het spel staat!

Je moet wel heel dom zijn om zulke ontroerende video’s te bekritiseren, nietwaar?
Nou… Er was een addertje onder het gras.
Deze rapporten waren ofwel vals of misleidend, of beide!
Wat! U durft te beweren dat onze televisie, die ik met mijn geld betaal, misleidende films heeft uitgezonden? Mensonterende? En niemand heeft ze gecontroleerd voordat ze uitgezonden werden?
Er zij op gewezen dat deze films kant en klaar werden geleverd door een Israëlisch bedrijf, waarbij onze nationale televisie alleen betrokken was bij de Franse presentatie. De naam van de leverancier is niet bekend, omdat RTBF weigerde deze bekend te maken. Over de controle op de waarheidsgetrouwheid vóór uitzending, een verplichting die voor elke journalist geldt, hebben wij evenmin informatie.
Wat wij wel weten is dat het « Hoofd Redactie « Wereld » » van de RTBF in zijn antwoord aan de CDJ deze verslagen met hand en tand heeft verdedigd en met de grootst mogelijke energie de objectiviteit van de inhoud ervan heeft bevestigd.

En als we eens wat beter kijken

Allereerst, de ontdekking van fragmenten van een oud perkament.
In tegenstelling tot wat de RTBF beweert, namelijk dat deze ontdekking op Israëlisch grondgebied is gedaan, is zij gedaan op de Westelijke Jordaanoever, in een grot in Nahal Hever om precies te zijn.
In bezet Palestina!
In de editie van 16 maart 2021 bevestigt de krant Le Monde dat het inderdaad is gemaakt « …in het deel van de woestijn van Judea dat zich op de Westelijke Jordaanoever bevindt, een gebied dat sinds 1967 door Israël is bezet « .

Conclusie?
Voor de VN (Resoluties 2334 & 2347) en de UNESCO (Verdrag van 1970) is dit niets minder dan een plundering van het erfgoed, die door het ICC (Internationaal Strafhof) als een oorlogsmisdaad wordt beschouwd. Ook moet worden toegevoegd dat in een verslag uit 2021, Amnesty International wijst erop dat  » De Israëlische regering en de kolonisten gebruiken de archeologie om hun controle over de bezette Palestijnse gebieden te versterken.
Maar dit is helemaal niet, maar dan ook helemaal niet het standpunt van de RTBF-afgevaardigde!
In zijn antwoord aan de CDJ steunt hij onwrikbaar de Israëlische these en om iedereen die het waagt deze te betwisten te vernaggelen, vindt hij niets beters dan een geografisch neologisme uit te vinden door de plaats van ontdekking niet in Israël, maar in Palestina te situeren.« In hetmidden van de 1967 grens « .

Het lijdt geen twijfel dat ons vlakke land het koninkrijk van de zwanzeurs is en de uitspraak van deze nieuwe cartografiedeskundige verdient het om in een toekomstige blooper te verschijnen… Grenzen voor Dummiessectie .

Over de tweede film, een skateboardpark dat door de Israëlische regering wordt aangeboden aan Palestijnse kinderen in Oost-Jeruzalem, zegt de woordvoerder van de RTBF, opnieuw in perfecte overeenstemming met het zionistische standpunt, in zijn missive aan de Raad voor de Ethiek:  » Ik kan u vertellen dat het onderwerp is opgenomen in de Oude Stad en dus in Oost-Jeruzalem.

Hij garandeert ook dat deze tieners inderdaad Palestijnen zijn aangezien « … Ze spreken Arabisch en, zoals de foto’s laten zien, kwamen ze door de steegjes van de oude stad ».
En
dat is het! Het enige wat die klootzak moet doen is zwijgen!

Het ontrafelen van een fijne warboel

Laten we allereerst opmerken dat de woordvoerder van de RTBF volkomen gelijk heeft over de locatie van het skateboardpark. Het is goed gevestigd in de Oude Stad van Jeruzalem… Meer bepaald in de zogenaamde Christelijke wijk, op het dak van een groot administratief gebouw tussen de Jaffapoort en de Kerk van de Verlosser.

En wat de jonge sporters betreft, heeft hij nog gelijk ook, zij komen uit de zogenaamde Maghrebijnse wijk van deze zelfde Oude Stad.
Maar er is een keerzijde… Een mooi groot nadeel!
In tegenstelling tot wat hij beweert, ligt deze Oude Stad niet in Oost-Jeruzalem, een theoretisch Palestijns gebied, maar ligt zij in Israël… Zoals verordend door de Zionistische regering zo’n vijfenvijftig jaar geleden.

Met een kleine herziening van de hedendaagse geschiedenis had de deskundige van Reyers Boulevard kunnen verifiëren dat dit deel van Jeruzalem in 1967 werd geannexeerd — een illegale annexatie volgens de VN natuurlijk — en dat de regering van Begin deze annexatie, in strijd met het internationaal recht, heeft laten ratificeren door een Basiswet aangenomen in 1980 in de Knesset, het Israëlische parlement.

Volgens het aldaar aan de macht zijnde regime maakt deze wijk thans deel uit van de Staat Israël en volgens het door zijn administratie verspreide plan ligt Oost-Jeruzalem voorbij de Leeuwenpoort — vrij ver van de Oude Stad -, een gebied dat de wijken Sheikh Jarrah en Silwan omvat.

Conclusie?
De kinderen die de Israëlische filmmakers voor de winkels in de Al-Wad Straat laten lopen, zijn gewoon tieners die burgers van de Israëlische staat zijn… Niet jongeren uit Oost Jeruzalem! Een bijzonderheid is echter dat apartheid daar een gevestigde praktijk is — het verslag Hetverslag van Amnesty International van 1 februari 2022 is in dit verband leerzaam — het regime heeft hen een speciale identiteitskaart gegeven, waardoor zij « deInwoners van de Staat Israël ».
Deze identiteitskaart, van een andere kleur dan die van als Joden beschouwde Israëliërs, wordt afgegeven door het leger (!) en kan zonder voorafgaande kennisgeving worden ingetrokken.
Burgers van de Staat
zonder zo te zijn.

En dit sinds 1967! Meer dan een halve eeuw!
Maar de patentcartograaf van onze lieve televisie laat zich hierdoor niet van de wijs brengen en verklaart, de poging tot mystificatie van de Israëlische propagandadienst steunend, peremptorisch dat de Oude Stad op Palestijns grondgebied ligt… Nee, ik ben degene die beslist!
Dacht hij echt dat niemand achter de verwisseling zou komen?

En een bonus, één!

In zijn koppigheid om koste wat kost de producenten te verdedigen die het Netanyahu-regime, Bennett, Gantz en anderen, naar de mond praten, « vergat » de RTBF-afgevaardigde ook de getuigenis van Adel Trabelsi, een van de jonge skateboarders in de film.
In de JT van 12 februari 2021, blij dat hij zijn favoriete sport kan beoefenen, legt hij uit  » Er is geen skateboard zone in Oost Jeruzalem. Er is geen plaats. »

Zou de redacteur van de « Monde » niet naar zijn eigen TV nieuws kijken?
Is hij ook vergeten dat de enige Palestijnen die de controleposten mogen passeren en Israëlisch grondgebied mogen betreden, degenen zijn die een werkvergunning hebben?
Deze willekeur, die regelmatig aan de kaak wordt gesteld door organisaties die zich inzetten voor de verdediging van de mensenrechten, heeft er bijvoorbeeld toe geleid dat de overgrote meerderheid van de inwoners van Bethlehem, een Palestijnse stad die op minder dan 15 kilometer van de Esplanade of the Mosques ligt, er nooit een voet heeft kunnen zetten. En dat sinds de oprichting van de staat Israël in 1948!

Checkpoints? Waar heb je controleposten gezien?

Het lijkt erop dat voor de vertegenwoordiger van onze nationale zender het aan de kaak stellen van de onderdrukking waaronder de Palestijnse bevolking lijdt, slechts een hoop onzin is.
In zijn brief aan de CDJ verklaart hij zelfs dat er niet het minste obstakel is, niet de minste belemmering voor de bewegingsvrijheid van de Palestijnen « Ik ben er twee jaar geleden geweest en ben geen enkele controlepost tegengekomen om van Oost- naar West-Jeruzalem te gaan ».

Om van je stoel te vallen!
Was hij aangeschoten toen hij op bezoek kwam?
Tenzij hij geloofde dat de militairen aan de poorten van Damascus of Herodes en degenen die de toegang tot de Al-Aqsa Moskee controleren… Zijn ze er alleen om hun machinegeweren een adempauze te geven? Ondanks deze onzin, is er nog humor… zwarte humor!

We moeten de kleine gazelles redden!

In de derde film, duiken we in de gekte.
De redactiechef van « Monde » van de RTBF verklaart: « Deze Dorcas-ganzen staan op het punt uit te sterven en Israël is een van de laatste landen waar deze antilope in het wild leeft.
Als zelfverklaard beschermer van de natuur, zou hij een Gaia-activist een slecht geweten bezorgen! Behalve dat… Onze « gazelle » specialist vergat te vermelden dat deze Dorcas in het wild leven in de Sahel landen, in de Maghreb, in Egypte, in Ethiopië.… En zelfs op het Arabisch schiereiland! Hun totale aantal wordt geschat op 40.000, waarvan er ongeveer 3.000 in de Golan Hoogvlakte wonen, een ander gebied dat illegaal door het Israëlische leger wordt bezet.

De in de film getoonde exemplaren, een twintigtal, waarschijnlijk gevangen genomen in de Golan, scharrelen onbevreesd rond tussen de bezoekers van het park van de Gazellevallei, gelegen tussen de Menachem Begin Boulevard en de brandweerkazerne van Givat Mordechai.

Volgens Tripadvisor is dit kleine park van een paar hectare een populaire attractie voor toeristen. Ah, de liefde voor dieren! Het werkt altijd om een traan in het oog van de gogos te brengen!

Beste kijker, deze emotionele hoax is u vriendelijk aangeboden door RTBF!

En een kers op de taart, één!

Naast de scheuren van de woordvoerder van de RTBF, uitte een advocaat van de onderneming een virulente kritiek op het gedrag van de secretaris-generaal van de CDJ!
Zij beschuldigt hem ervan, niet meer en niet minder, deze klacht te« verpersoonlijken » en aldus « onnodige druk uit te oefenen op de werknemers van de RTBF » met als gevolg een« zeker effect op hun gezondheid en veiligheid » met« gevolgen voor de vrijheid van meningsuiting en het recht op informatie » .

Volgens deze eminente jurist houdt de Secretaris-Generaal zich niet aan de ethiek die wordt gehanteerd in de instelling aan de Reyerslaan, een instelling die beweert uitsluitend« Een collectief tezijndat de verantwoordelijkheid op zich neemt voor de audiovisuele inhoud die het produceert en uitzendt ».
Met andere woorden, elke directe kritiek op journalisten of managers van de RTBF-onderneming is verboden! Tegenover de doorsnee burger zijn er geen menselijke gesprekspartners, geen verantwoordelijke personen, geen gezichten… Slechts één gevel, die van het gebouw aan Boulevard Reyers! 

Heeft deze rechtsgeleerde zijn inspiratie gehaald uit Kafka’s Het proces?

Begrijpt u mij niet verkeerd, ik ben mij er volkomen van bewust dat deze drie korte verslagen als nieuws moeten worden aangemerkt, dat zij geen werkelijk belang hebben voor de informatie van de kijkers.
En ik ben mij er ook terdege van bewust dat mijn getuigenis de afkeer zal wekken van bepaalde notabelen van de audiovisuele nomenklatura.

Hoe dan ook, ik heb geen carrièreplan meer… en ook nooit gehad.
Ik ben geen burgerwacht, Don Quichot of Zorro, noch heb ik ook maar de minste neiging tot samenzwering.
Ik huiver bij de gedachte dat deze schending van de ethiek met betrekking tot als openhartig gepresenteerde films, terwijl het duidelijk om propaganda gaat, steeds weer voorkomt en wordt toegepast op informatie die voor onze medeburgers van het grootste belang is.
Er bestaat niet zoiets als anonieme journalistiek, en ik vind dit gebrek aan nauwgezetheid laakbaar.
Dit is des te meer het geval wanneer men beseft dat de verantwoordelijken voor deze « misstap » geen « eerstelijns »-journalisten zijn — ik moet zeggen dat ik grote bewondering heb voor de bekwaamheid en oprechtheid van velen onder hen — maar hogere managers van een openbare instelling.

Aangezien neutrale woorden evenmin bestaan, leiden de ontkenningen van de vertegenwoordiger van de RTBF over vaststaande feiten en zijn onvoorwaardelijke aansluiting bij de verklaringen van de Israëlische propagandadiensten tot de vraag: Wat als het uitzenden van deze films vrijwillig was, als het werd onderschreven door het management van het instituut?

Dit zou een objectieve medeplichtigheid zijn met het regime dat thans in Israël aan de macht is.

En om te zeggen dat dit regime extreem-rechts is, is ofwel overbodig ofwel een pleonasme. Dus drie korte films kunnen — misschien? — onthullen verontrustende praktijken.

In zijn antwoord aan het CDJ probeerde de vertegenwoordiger van de RTBF ook de klacht in een polemiek te trekken door het te koppelen aan het drama dat zich daar afspeelt.

Het valt niet te ontkennen dat ik gevoelig ben voor de vervolging van het Palestijnse volk en dat dit gevoel tot uiting komt in mijn commentaar, maar de reacties van de afgevaardigde van de RTBF doen dit vermoeden, het woord is zwak, van sympathie voor het regime dat momenteel aan de macht is in dat land.

We gaan zeker niet samen op vakantie!

Maar de motivatie, het hart van mijn protest, is er niet… Absoluut niet.

Het zit hem vooral in het feit dat de controle op de waarheidsgetrouwheid van de inhoud niet vóór de uitzending is uitgevoerd, in het feit dat de journalistieke ethiek niet in acht is genomen! dat de code van journalistieke ethiek niet werd gerespecteerd!

Deze code, die in zijn eerste artikel stelt « Journalisten zoeken en respecteren de waarheid vanwege het recht van het publiek om de waarheid te kennen. Zij verspreiden alleen informatie waarvan zij de oorsprong kennen. Zij controleren hun waarheidsgetrouwheid en melden ze eerlijk.
In een andere fundamentele tekst van de CDJ staat ook: « Iedere journalist heeft de plicht om geverifieerde informatie te verspreiden (…) de verantwoordelijkheid van journalisten tegenover het publiek heeft voorrang op hun verantwoordelijkheden tegenover gevestigde belangen, overheden en hun werkgevers.

Helaas is dat hier verre van het geval.

Op weg naar de epiloog!… Grapje.

Nauwelijks had de secretaris-generaal van de CDJ de procedure ingeleid, of een freelance journalist, een lid van het bestuur van de CDJ, trok zich uit de zaak terug.
Dit is nogal ongelukkig, omdat deze dame, die verbonden is aan een vereniging voor de verdediging van het Palestijnse volk, de situatie ongetwijfeld goed kent en verschillende punten in de klacht had kunnen bevestigen.

Angst om sommige van zijn collega’s te moeten tegenspreken? Om met hen in de problemen te komen?

RTBF van zijn kant zou graag voor tijd hebben gespeeld en zou het niet anders hebben gedaan.
Na verscheidene weken van stilte was er een telefoontje van de secretaris-generaal van de CDJ nodig om eind juni 2021 te vernemen dat de RTBF « bevestigde dat zij inderdaad geen nieuwe brief had gestuurd, zoals zij gerechtigd was te doen. De zaak zal derhalve worden onderzocht tijdens een komende plenaire vergadering van het JDC ».
Heeft de woordvoerder van de RTBF er de voorkeur aan gegeven te zwijgen om te voorkomen wat er met Pinokkio’s neus is gebeurd?

Onze wachtkamer staat tot uw beschikking!

En hier zijn we dan in september 2021.
En hier zijn we in oktober 2021.
En hier zijn we in november 2021.
En hier zijn we in december 2021… Negen maanden al sinds het begin van de « affaire ».

Ah! Tijd… Onmisbaar voor het bereiken van onverschillige stilte!

Tijdmanagement is een bekende tactiek in de politiek.
Het uitrekken bereikt het punt van onbeduidendheid van elke sanctie of genoegdoening. Is het dit streven naar veroudering dat door de CDJ wordt toegepast?
Maar nee! Denk je!
Je moet wel heel dom zijn om dat te zeggen!
Iemand zal mij echter moeten uitleggen hoe het mogelijk is dat wij, met een raad die uit een vijftigtal actieve of plaatsvervangende leden bestaat, en met moderne technologie (met name videoconferenties), in het beste geval slechts vier of vijf klachten per maand kunnen behandelen… waarvan de meeste meer dan een jaar geleden zijn ingediend. Een snel bezoek aan de website van de CDJM, het Franse equivalent van onze CDJ, leert dat deze instelling acht zaken per maand behandelt… twee keer zoveel als de CDJ!

Maar dat is niet alles.
De wachttijd voor het onderzoek van een dossier en het uitvaardigen van een bevelschrift door de Franse instantie is… Twee tot drie maanden, maximaal!

Een ander bezoek aan de website van deRaad voor de Journalistiek, de Vlaamse CDJ, leert dat het drie tot zes maanden duurt om klachten te onderzoeken en er een beslissing over te nemen!

Onthullend, is het niet?

Bij lezing van de notulen van de vergaderingen van het JDC blijkt dat er weinig of geen kans is dat klachten tot corrigerende maatregelen leiden.
Na een jaar of langer wachten worden de aan de kaak gestelde feiten noodzakelijkerwijs verplaatst van « actuele gebeurtenissen » naar « archieven »… met als gevolg dat de bevelen van het CDJ geen effect hebben.

En als we weten dat deze procedure al wordt toegepast sinds de oprichting van deze CDJ (2009), kunnen we alleen maar concluderen dat ze goed doordacht en vrijwillig is.
Is het een complot te denken dat klokkenluiders niet op een andere manier ontmoedigd zouden worden?

Ook valt op dat de door de Raad onderzochte klachten lijken te zijn geselecteerd op basis van de relevantie van hun inhoud.
Een eenvoudige lezing volstaat om te zien dat sommige klachten duidelijk ongegrond zijn ten aanzien van de voorschriften van het CDJ. Maar ze worden nog steeds besproken op de maandelijkse Raadsvergadering… waardoor het onderzoek van meer relevante klachten wordt geblokkeerd.

Haal zeggen en doen niet door elkaar!

Naast dit « koken onder collega’s » is er ook het niet naleven van bevelen.
Wat bedoel je? Zijn er mensen die weigeren de besluiten van de JDC uit te voeren?
Ja!
Een klein voorbeeld: aan het eind van een dossier (20–57) heeft de CDJ de RTBF verzocht een tekst te publiceren op de home page van zijn website.

Je moet letterlijk zoeken op de site om het te vinden op een pagina gewijd aan het coronavirus. Een andere methode is de publicatie van het rechterlijk bevel op de website van de CDJ… ruim een week na de uitspraak van de Raad, met de bepaling dat deze publicatie binnen zeven dagen moet plaatsvinden.
Zo werd een tekst over klacht 22–07, opgesteld tijdens de zitting van 23 maart 2022, pas op 5 april gepubliceerd… op de website van de CDJ! Hoe zit het met de betrokken media?
Ja, zo is het, kleine doorsnee burger, de zeven dagen zijn voorbij… Geen manier om te controleren!

Dit soort praktijken weerhoudt het CDJ er echter niet van om in zijn « Aanbevelingen inzake de verplichting tot rechtzetting » te stellen dat de correctie moet onmiddellijk, dat wil zeggen onverwijld, plaatsvinden zodra de fout is ontdekt, en bepaalt dat indien deze kennis te lang na het begaan van de fout komt, kan de rechtzetting haar belang en relevantie verliezen ».

En hier zijn we dan in april 2022.
Meer dan een jaar sinds de 21–19 klacht werd ingediend.
En er is geen kans dat het voor de zomer wordt onderzocht… of in de herfst!

Na meer dan een jaar met de werking van de CDJ te zijn geconfronteerd, moet ik vaststellen dat deze « affaire » in het beste geval zal eindigen met een bevel aan de RTBF, dat men, als men goed genoeg zoekt, op haar website kan lezen.
Het is daarom het beste om het doek te laten vallen over deze smerige vaudeville.

Herinnerend aan het feit dat in 2021 de Nobelprijs voor de Vrede werd toegekend aan de journalisten Maria Ressa en Dimitri Muratov — zij en hij zijn de eer van hun beroep — doet het mij pijn te moeten vaststellen dat sommige van hun collega’s in mijn land hun functie niet op dezelfde manier uitoefenen.
Het hypocriete stilzwijgen van de meerderheid van de pers over het lot van hun collega Julian Assange, wegrottend in een Britse gevangenis, is een treffend voorbeeld van dit trieste gedrag.

Naar mijn mening zijn grondige wijzigingen in de samenstelling en de werking van deze Raad voor de journalistieke ethiek van essentieel belang, wil hij een instrument worden dat werkelijk in staat is de ethiek te handhaven en doeltreffend op misbruiken te reageren.

Aan het eind van deze eindeloze weg, is dat alles waar ik op hoop.

Rudi Barnet

Espace membre

Leden