Opvattingen over ontmanteling

Nucleaire ontmanteling: wie betaalt de rekening en hoe?

De exploitant van een windpark krijgt geen milieuvergunning indien hij niet kan aantonen hoe hij het terrein na het verstrijken van de vergunning weer in een groen veld denkt om te zetten. Zonnepanelen 

gebruikte onderdelen moeten zorgvuldig worden vernietigd en de onderdelen moeten worden gerecycleerd. Dit is volkomen gerechtvaardigd. Voor degenen die een kerncentrale exploiteren, is de wet echter veel soepeler. Sinds het begin van het nucleaire tijdperk is men er zich vaag van bewust dat kernreactoren op een dag moeten worden ontmanteld en dat daarbij gevaarlijk afval wordt geproduceerd. Hoe deze nucleaire ontmanteling zou worden uitgevoerd en wat er met het radioactieve afval zou gebeuren, wisten we niet precies. Het vertrouwen in de menselijke genialiteit en de wetenschappelijke en technologische vooruitgang was echter zo groot dat men geloofde dat te zijner tijd een oplossing zou worden gevonden. Of niet. 

Meer dan zestig jaar na de invoering van de eerste energieproducerende kerncentrales is er nog steeds zeer weinig ervaring opgedaan met de nucleaire ontmanteling van grote commerciële reactoren, zoals die in Doel en Tihange. In het VK bijvoorbeeld worden, bij gebrek aan een bewezen ontmantelingsstrategie, oude kerncentrales gesloten en gedurende honderd jaar gecontroleerd. Pas na een eeuw, wanneer het stralingsniveau door natuurlijk verval enigszins is gedaald, wordt overgegaan tot de eigenlijke ontmanteling van de reactoren. Hoe het afval dat zowel tijdens de exploitatie van de reactoren als bij de ontmanteling ervan wordt geproduceerd, veilig kan worden verwijderd, blijft een groot raadsel. Dit hoogradioactieve afval blijft nog honderdduizenden jaren gevaarlijke straling afgeven. In principe zouden ze dus langer van de biosfeer geïsoleerd moeten zijn dan de mens op aarde heeft geleefd… 

De exploitanten van kerncentrales zijn weliswaar verplicht om ontmantelingsfondsen op te richten, maar het is zeer de vraag of deze toereikend zullen zijn. Ten eerste is er de onzekerheid 

over de beschikbaarheid van deze fondsen. Exploitanten kunnen deze gebruiken om in hun eigen sector te investeren, en de prognoses van ratingbureaus zoals Standard & Poor’s voor de nucleaire sector zijn allesbehalve optimistisch. Eén fatale investering, en het fonds verdwijnt. 

Ten tweede is het nu volstrekt onmogelijk te voorspellen hoeveel geld er daadwerkelijk nodig zal zijn voor ontmanteling. Als we niet weten hoe we de reactoren gaan ontmantelen, of hoe we met het afval gaan omgaan, kunnen we de kosten niet bepalen. Het enige dat zeker is, is dat het inzicht in stralingsbescherming en de drempel voor aanvaarding door het publiek steeds strenger worden. Tot voor kort werd afval gewoon in de oceanen gedumpt. Niet alleen laag- en middelradioactief afval, maar ook oude kernreactoren van voormalige militaire onderzeeërs. Vandaag verbiedt de wet het. De normen zullen mettertijd steeds strenger worden, wat de kosten zal opdrijven. Het is dan ook vrijwel zeker dat toekomstige generaties nog lange tijd de prijs zullen betalen voor de ontmanteling van kerncentrales en de verwijdering van kernafval. 

Een kernreactor produceert elektriciteit gedurende veertig tot vijftig jaar, maar de erfenis ervan blijft een hypotheek leggen op het welzijn van toekomstige generaties gedurende honderdduizenden jaren. Onze kinderen en kleinkinderen zullen ook de hoge prijs betalen voor kernenergie, die nu wordt aangeprezen als een goedkope optie om onze energievoorziening veilig te stellen. Kernenergie is een schoolvoorbeeld van een economische activiteit waarbij de winst ten goede komt aan enkelen, terwijl de gemeenschap voor de kosten opdraait. 

Eloi Glorieux,
Senior Nucleair Actievoerder
Greenpeace België
Vertaald uit het Nederlands door Areg Navasartian 

Kernenergie: een dood verlies!

België heeft voor zijn reactoren gekozen voor de techniek van de onmiddellijke ontmanteling. De onmiddellijke termijn is ontnuchterend: enerzijds zal de ontmanteling van een reactor en de bijbehorende apparatuur naar verwachting 50 tot 60 jaar in beslag nemen; anderzijds zal de berg radioactief afval die zal ontstaan pas na honderdduizend jaar onschadelijk worden. 

Tegen welke prijs? Neem de Brennilis-centrale in Bretagne, die slechts één kleine reactor van 70 MW heeft, die in 1985 werd stilgelegd: tot op heden gedeeltelijk ontmanteld — het moeilijkste deel blijft over, de reactor en het gebouw — worden de totale kosten geraamd op bijna 700 miljoen euro. Bij extrapolatie zou de orde van grootte van de kosten voor de ontmanteling van de 7 Belgische productiereactoren (~6.000 MW) 60 miljard euro bedragen, een schatting die de moeite waard is voor wat in wezen onberekenbaar is, gezien de gevaren van ontmanteling en de te verwachten explosie van de prijs van energie en grondstoffen in de komende decennia. 

Ontmanteling belooft energie-intensief en gevaarlijk werk, met de productie van een massa dodelijk afval. Rekening houdend met deze energie-uitgaven en met die welke nodig zijn voor het beheer van het afval tot in de eeuwigheid, kan men alleen maar tot de volgende conclusie komen: de netto-energie van het kernenergiesysteem, d.w.z. de geproduceerde energie min de geïnvesteerde energie, kan alleen maar negatief zijn en is dus strikt energetisch gezien van geen enkel belang voor de mensheid. 

Er is geen goede oplossing voor ontmanteling, zoals er wel is voor de opslag van kernafval. Het wordt dringend noodzakelijk te beseffen en toe te geven dat de nucleaire technologie een absolute mislukking is van de technologiewetenschap, omdat zij niet ongedaan kan maken wat zij heeft aangericht, en zelfs de destructiviteit ervan niet kan verminderen. 

Voor de exploitanten en aandeelhouders betekent ontmanteling een onaanvaardbaar doodgewichtsverlies in hun financiële logica. Vandaar de wens van de politieke en financiële oligarchie om de levensduur van reactoren te verlengen en zelfs, boven alle redelijkheid, reactoren met duizenden microscheurtjes in hun vaten weer op te starten. 

Met kernenergie, zijn we in een permanente staat van oorlog! Dit is niet verwonderlijk, aangezien een kernreactor slechts een variant is van de atoombom, waarvan we niet weten waar en wanneer hij zal ontploffen. Door de kunstmatige ioniserende straling die voortdurend door deze techniek wordt geproduceerd, vallen er jaarlijks miljoenen slachtoffers. De oorlog is niet beperkt tot de huidige mensheid, maar wordt ook verklaard tegen de natuur en alle levende soorten, alsmede tegen toekomstige generaties. Op deze situatie is slechts één antwoord zinvol: de onmiddellijke stopzetting van alle kernreactoren en van een technologie die nooit ontwikkeld had mogen worden, zelfs als dit betekent dat een systeem van rantsoenering van het verbruik moet worden opgezet; naar een beperkt individueel niveau van energieverbruik om de duurzaamheid van de sociale structuur en onze fysieke omgeving te garanderen voor een betere en duurzame wereld. 

Francis Leboutte, burgerlijk ingenieur, stichtend lid van mpOC (Mouvement Politique des Objecteurs de Croissance) en lid van ASPO (Association pour la Recherche du Peak Oil et du Gas). 

Volledige ontmanteling is niet realistisch omdat dit te duur is. Het zal waarschijnlijk nooit gebeuren. De enige uitweg zou zijn om de nucleaire sites voor altijd veilig te maken… 

In verband met de stralingsbeschermingsnormen spreekt het vanzelf dat de huidige laksheid op dit gebied de ontmanteling vergemakkelijkt. Het volstaat te verklaren dat er onder een bepaalde drempel geen risico bestaat om een radioactief afval als inert te beschouwen! Dit is een schandalige manipulatie die plaatsvindt! 

Paul Lannoye
Doctor in de natuurwetenschappen 

Ontmanteling van kerncentrales?
Sorry, dat zal niet mogelijk zijn.

Niemand heeft het erover, maar toch stelt de nucleaire industrie ons voor een onoplosbaar probleem: wij zullen er nooit in slagen de 435 reactoren te ontmantelen die reeds in de wereld zijn gebouwd en waarvan er 230 in bedrijf zijn… Is het serieus? Ja. 

Het is algemeen bekend dat de ontmanteling van kerncentrales die het einde van hun levensduur hebben bereikt, een zware, complexe en zeer kostbare industriële operatie is. Gebrek aan knowhow, steeds terugkerende technische problemen, voortdurende risico’s op besmetting, schromelijk onderschatte kosten en de onmogelijkheid om afval veilig op te slaan, vormen samen onoverkomelijke hinderpalen voor de ontmanteling van⁽¹⁾. In Frankrijk bijvoorbeeld wordt de Brennilis-centrale in Finistère, die een « toonbeeld van ontmanteling » zou moeten zijn, al meer dan 30 jaar ontmanteld! Het is echter een kleine, eerste-generatie centrale van 70 MW, heel anders dan de gigantische van de meest recente… 

Stelt u zich eens een ideale wereld voor waarin deskundigen alle technische oplossingen vinden en — in overleg met politici — beginnen met het plannen van de ontmanteling van oude elektriciteitscentrales (die 40 jaar of langer in bedrijf zijn) en van centrales die hun houdbaarheidsdatum nog niet hebben bereikt. Men kan gemakkelijk afleiden dat dit tientallen jaren zou duren (op zijn vroegst tot 2070) en dat de rekening ongelooflijk hoog zou zijn… 

Laten we nu teruggaan naar de echte wereld. Niet alleen vormen geopolitieke instabiliteit en klimaatverstoring nu al een bedreiging voor de normale werking van reactoren (terrorisme, gewapende conflicten, gebrek aan water voor koeling, overstromingen, enz.), maar de convergentie van de vele « crises » waarmee we te maken hebben (klimaat, energie, ecosystemen, vervuiling, financiën, enz.) luidt een dreigende ineenstorting van onze beschaving in⁽²⁾. Niets minder! Een dergelijke ineenstorting kan enkele tientallen jaren duren (zoals het geval was voor het Romeinse Rijk of de Maya’s), maar door de onderling verbonden structuur van onze geglobaliseerde economie zou het ook veel sneller kunnen gaan… 

Dus wat zou er gebeuren als we in de eerste helft van deze eeuw te maken zouden krijgen met een financiële, economische en vervolgens politieke ineenstorting van de nucleaire regio’s? Ten eerste is het duidelijk dat er geen budget meer zou zijn voor ontmanteling. Ten tweede zou het ook niet mogelijk zijn om deze beroemde technische oplossingen te vinden. Tenslotte is het zeer waarschijnlijk dat wij moeilijk vrijwilligers zouden kunnen vinden om dit te doen… vooral als zij niet over de nodige vaardigheden beschikken. Kortom, in dit steeds geloofwaardiger scenario zullen de centrales nooit worden ontmanteld. 

Maar laten we naar het einde van de redenering gaan. Aangezien zij nooit zullen worden ontmanteld, zullen wij zelfs maar de mogelijkheid hebben (tijd, energie, middelen, mankracht en technologie) om sarcofagen te plaatsen op de 230 reactoren? Geloof je dit echt? Erger nog: als een krachtige financiële en economische schok, of een mondiaal conflict, een snelle ineenstorting van de geïndustrialiseerde regio’s veroorzaakt, hebben we dan alleen tijd om de werkende reactoren stil te leggen en af te koelen? Het duurt twee uur om een reactor te sluiten, maar het duurt zes maanden om hem af te koelen! En tijdens deze lange maanden heeft het apparaat niet alleen een constante toevoer van elektriciteit nodig, maar ook brandstof en mankracht. Dit is verre van gegarandeerd… 

De conclusie is dat de planten niet alleen onaangeroerd zullen blijven voor toekomstige generaties, maar dat er geen enkele garantie is dat zij zelfs maar de mogelijkheid zullen laten voor toekomstige generaties. 

Pablo Servigne & Rapaël Stevens
respectievelijk landbouwkundig ingenieur en doctor in de biologie; eco-consultant, expert in de veerkracht van socio-ecologische systemen.