Ik was mijn handen. Pontius Pilatus of Dr Semmelweis?

Van twee personen is bekend dat zij hun handen hebben gewassen: Pontius Pilatus en Dr. Ignatius Semmelweis. De eerste, Pontius Pilatus, is een bekende bijbelse figuur die zei: « Ik was mijn handen in onschuld ». Zijn houding lijkt er een te zijn van het ontlopen van verantwoordelijkheid tegenover een problematische situatie, namelijk « beslissen over het leven of de dood van een man ».

Laten we ons concentreren op de tweede, Dr. Ignatius Semmelweis (1818 — 1865): hij was een gynaecoloog en verloskundige van Hongaarse afkomst die eerst in Wenen werkte tijdens het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk en daarna in Boedapest. Deze arts richtte zich op een ziekte die vrouwen trof die aan het bevallen waren: kraamvrouwenkoorts. In die tijd wist men niet dat het een besmettelijke ziekte was. Om dit te doen zocht hij hulp bij een middel dat door zijn tijdgenoten in zijn tijd niet veel werd gebruikt, namelijk de statistiek, om de werkelijkheid te interpreteren. Van het een kwam het ander en hij concludeerde dat men, om het risico van het oplopen van deze potentieel dodelijke ziekte te verminderen, zijn handen eenvoudigweg met bleekwater moest wassen (in 1847). 

Terwijl zijn tijdgenoten een sterftecijfer van 90% hadden, had Dr. Ignatius Semmelweis slechts 3%, of 30 keer minder. Hij steriliseerde ook zijn chirurgische instrumenten met bleekwater, 30 jaar voordat Dr Joseph Lister (1827 — 1912), een Engelse arts die later bekend werd door zijn werk op het gebied van asepsis in de chirurgie⁽¹⁾ (in 1869). Het werk van deze laatste werd uiteindelijk aanvaard in de jaren 1880. Dr. Semmelweis stuurde zelfs op eigen kosten een boek met uitleg over zijn werk naar alle hoofden van verloskundige klinieken in Europa. 30 jaar lang heeft niemand zijn preventieve behandeling voor deze ziekte toegepast.

De fundamentele vraag die rijst is: « Waarom luisterden zijn tijdgenoten niet naar hem, terwijl hij 30 keer minder sterfte had dan zij? Ik stel drie werkhypothesen voor.

Ten eerste stond hij tegenover zijn superieur, wat zelfs vandaag nog problematisch kan zijn. Deze overste is niet de geschiedenis ingegaan…

Ten tweede was zijn werk de antithese van de medische kennis van die tijd. De fout van zijn tijdgenoten was zijn werk niet te beoordelen op zijn logica, zijn interne samenhang.

Ten derde, en deze werkhypothese is het moeilijkst te aanvaarden. Het kan in één zin worden samengevat: « Als u, Semmelweis, gelijk hebt, betekent dat dat ik ongelijk heb en er dus verantwoordelijk voor ben dat zoveel vrouwen aan kraamvrouwenkoorts sterven omdat ik uw protocol niet heb toegepast ». Toen hij zich realiseerde dat de hypothese van Semmelweis juist was, pleegde een tijdgenoot van Semmelweis zelfmoord door zich onder de rails van een trein te werpen… . Om niet geconfronteerd te worden met devaluatie, zelfmoord, enz., is deze ontkenning van de behandeling en de fout ervan een beschermingsmechanisme. In de psychologie noemt men dit ontkenning of zelfs verzwijging. Dit is wat hen in staat stelt om te blijven leven … .

Tot besluit blijven er twee vragen over:

- Was ik mijn bebloede handen of was ik mijn handen met bleekmiddel?

- Was Semmelweis een samenzweringstheoreticus toen hij zijn tijdgenoten opdroeg hun handen met bleekwater te wassen?

Om verder te gaan:

Frank G. SLAUGHTER, Deze onbekende… Semmelweis, ed. PERSZAK (1973)

Jean THUILLIER, Le paria du Danube, ed. BALLAND (1983)

Zie Wikipedia-artikel: https://fr.wikipedia.org/wiki/Ignace_Philippe_Semmelweis