Elke gezonde man is een onwetende zieke man

Stelt u zich een dystopische maatschappij voor, waarin elke burger gedwongen is zich te houden aan een reeks gedragingen die niet alleen zijn of haar individuele, maar ook de collectieve vrijheden beperken. In deze maatschappij heerst een vermoeden van schuld: iedereen is schuldig tot zijn onschuld is bewezen. Bovendien is het onmogelijk om mensen van zijn onschuld te overtuigen, omdat geen enkel bewijs toelaatbaar is, maar elk bewijs van het tegendeel routine is. De staat, die wandaden registreert, spoort ook de potentieel schadelijke handelingen van zijn burgers op. Voorzichtig gedrag wordt versterkt onder de dreiging van sancties en aangemoedigd onder de vlag van een morele plicht. Daartoe worden verschillende communicatiemiddelen gebruikt om de burgers over te halen, waaronder een stigmatiserende woordenschat. En het laatste element is de reproductie van dezelfde operatie door naburige staten.

Zoals u ziet, is dit een gedramatiseerde beschrijving van de crisis die wij nu al een jaar doormaken. Als verschillende maatschappelijke noodsituaties de opschorting van het normale functioneren van een democratie kunnen rechtvaardigen (waarvan oorlog en pandemieën deel uitmaken), zou dit soort samenleving bij gebrek aan krachtige rechtvaardigingen als totalitair worden bestempeld(buitengewone beweringen vereisen buitengewoon bewijs, zoals Carl Sagan zei). De invoering van de zware maatregelen in onze samenleving was gebaseerd op de dreiging (in verband met de dodelijkheid) van het coronavirus en de handhaving van deze voorwaarden is gebaseerd op het aantal besmette (en potentieel besmette) mensen. Beide rechtvaardigingen moeten opnieuw worden bezien.

Aan het begin van de crisis werd voor SARS-CoV‑2 uitgegaan van het schijnbare sterftecijfer van de gevallen. Met andere woorden, het sterftecijfer als gevolg van COVID-19 werd berekend op basis van dode mensen versus zieke mensen. Aangezien dit percentage hoog was, werd angst gebruikt om een wijdverbreide inperking te rechtvaardigen. Hoewel ik niet overtuigd ben van het nut van de maatregelen die destijds zijn genomen om de epidemie te bestrijden met de informatie die toen beschikbaar was (ik heb de redenen daarvoor uitvoerig uiteengezet in een eerder artikel Errare humanum est, perseverare diabolicum⁽¹⁾), het verrassingseffect en de nabootsing van buurlanden kunnen worden aangevoerd om de genomen besluiten te verdedigen. Maar dit schijnbare sterftecijfer weerspiegelt slechts de toestand van ons gezondheidszorgsysteem, dat te overbelast was om patiënten te verzorgen. En drastische maatregelen zoals het sterk terugschroeven (of zelfs stopzetten) van commerciële activiteiten, cultuur, dienstverlening, gezondheidszorg (met uitzondering van COVID), sport, sociale activiteiten, enz. kunnen naar mijn mening slechts oplossingen op korte termijn zijn. De collaterale schade, die verschillende categorieën slachtoffers omvat: de gevolgen voor de gezondheid (gebrek aan en uitstel van zorg), de psychologische gevolgen (huiselijk geweld, verzadiging van opnames in de kinderpsychiatrie, zelfmoorden, enz.), de economische gevolgen (faillissementen, verlies van werkgelegenheid), enz. nemen in de loop van de tijd toe totdat een omslagpunt wordt bereikt, waarbij deze schade belangrijker wordt dan de dreiging die wordt bestreden. Daarom moet de dreiging van het coronavirus voortdurend opnieuw worden geëvalueerd en kan de voortzetting van zware maatregelen alleen worden gerechtvaardigd op basis van een letaliteitspercentage dat duidelijk hoger ligt dan dat van de nevenslachtoffers.

Daartoe moet het sterftecijfer van de infectie worden berekend. Dit aantal is automatisch lager dan het schijnbare percentage, omdat COVID-19-slachtoffers niet alleen in verband worden gebracht met zieken, maar ook met gezonde dragers van het virus. Een persoon kan het virus namelijk hebben opgelopen zonder symptomen te vertonen (daarom asymptomatisch genoemd). En het is de overweging van deze asymptomatische mensen dat ik denk dat de echte kern van het probleem is.

Toen gezonde dragers werden ontdekt (een veel voorkomend verschijnsel bij besmettelijke ziekten), nam de regering, in plaats van zichzelf gerust te stellen dat het sterftecijfer lager zou uitvallen dan aanvankelijk was berekend, een standpunt in. Hij concludeerde dat van nu af aan iedereen, ziek of niet, een potentiële bedreiging was. In een persartikel dat op 13 april 2020 door de RTBF werd gepubliceerd, werd gemeld dat de beheersing van het virus des te ingewikkelder is omdat de [personnes asymptomatiques] niet weten dat ze ziek zijn ( …) De specialist infectieziekten die aan het artikel meewerkte, had het over de patiënten die niet weten dat ze ziek zijn(…) Hoeveel zijn het er? Op dit moment is het onmogelijk om te weten⁽²⁾. Onze maatschappij is met beide voeten gesprongen in de uitdrukking van Jules Romain: Elke gezonde man is een zieke man die zichzelf negeert (in « Klop of de Triomf der Geneeskunst »).

Voor het eerste jaar van de pandemie werken we dus nog in een confectiemodus : één maatregel die op iedereen van toepassing is. Sinds het begin van de epidemie hebben wij veel kennis vergaard en kunnen wij nu het profiel vaststellen van kwetsbare personen, waarvan de overgrote meerderheid bejaard is en/of aan bijkomende ziekten lijdt (zoals obesitas of diabetes). En in tegenstelling tot ziekten zoals polio, treft COVID-19 niet in de eerste plaats kinderen en houden zij er geen restverschijnselen aan over. Bovendien vormen kinderen een aanzienlijk deel van de asymptomatische patiënten. Volgens het verslag van het Europees Centrum voor Preventie en Bestrijding⁽³⁾, zijn kinderen

• minder vaak ziek dan volwassenen en zijn zelden ernstig getroffen en
• minder kans op verontreiniging en besmetting op hun beurt.

Bovendien loopt het onderwijzend personeel niet meer risico op besmetting dan mensen in andere beroepen en moet sluiting van scholen een laatste redmiddel zijn gezien de gevolgen die dit zou hebben voor het onderwijs, de geestelijke en lichamelijke gezondheid en de economie en de samenleving in ruimere zin. Daarom zou de kwestie van het sluiten van scholen en het mogelijk opleggen van maskers aan kinderen naar mijn mening niet eens aan de orde moeten komen. Uit de analyse van de gegevens over COVID-19 en de overdracht van het virus blijkt dat de ernst van de ziekte in de gehele populatie⁽⁴⁾ toeneemt met de leeftijd. Omdat ouderen over het algemeen een minder sterk immuunsysteem hebben dan jongere leeftijdsgroepen, zijn zij kwetsbaarder⁽⁵⁾. Dit zou, volgens dezelfde logica, verklaren waarom mensen met andere ziekten een groter risico lopen om gevaarlijker vormen van COVID-19 te ontwikkelen.

Maar de brandende vraag is hoe het virus wordt overgedragen door gezonde dragers. Hoewel verschillende studies suggereren dat asymptomatische personen slechts aan een klein deel van de infecties bijdragen⁽⁶⁾, hetgeen in tegenspraak is met het vermoeden van besmettelijkheid van elke persoon (wat het huidige standpunt van onze samenleving is), blijft de wetenschappelijke literatuur verdeeld over het onderwerp. Verscheidene factoren verklaren het gebrek aan consensus, waaronder de verwarring tussen de termen « asymptomatisch » en « presymptomatisch » en de onzekerheid over het tijdstip waarop de symptomen bij zieke patiënten beginnen op te treden. In tegenstelling tot de « asymptomatici » (dragers die nooit ziek zullen worden), zijn de« pre-symptomatici » dragers van het virus die vandaag gezond zijn, maar morgen ziek (en die dus symptomatisch zullen worden). De besmettelijkheid van deze twee categorieën hangt in wezen samen met twee factoren: de virale belasting van de virusdrager (d.w.z. het aantal uitgeademde virusdeeltjes) en het vermogen van de eventuele ontvanger om zich tegen infectie te verdedigen. Aangezien deze tweede factor hierboven reeds is besproken, hoe zit het met de virale belasting? Er bestaat verrassend weinig literatuur over de virale belasting in verband met het coronavirus, informatie die van cruciaal belang is voor het bestuderen van een epidemie en het beheersen van een crisis (dit is niet specifiek voor België, ook al wil het een wereldspeler zijn op het gebied van de biotechnologie⁽⁷⁾).

Uit studies naar de dynamiek van SARS-CoV‑2 blijkt dat de virale belasting waarschijnlijk het hoogst is bij het begin van de symptomen⁽⁸⁾. Er kan dus een logica worden voorgesteld die de overdracht van het virus door verschillende categorieën van mensen verklaart: de virale belasting hangt af van het vermogen van ons lichaam om het virus te bestrijden. Asymptomatische mensen hebben geen symptomen omdat het virus door hun immuunsysteem is geneutraliseerd. Zij kunnen slechts een zeer lage virale lading overbrengen. Presymptomatische mensen daarentegen produceren waarschijnlijk de meeste deeltjes bij het begin van de eerste symptomen, voordat het immuunsysteem het kan overnemen (de mobilisatie van de immuunafweer verklaart de symptomen). Symptomatische mensen hebben de hoogste viral load (die verband houdt met de ernst van hun aandoening)⁽⁹⁾) en hebben meer kans om het virus over te dragen door hoesten of niezen, enz., als hun virusbelasting een bepaalde drempel bereikt voor besmetting (die waarschijnlijk in de orde van grootte van één miljoen vrijgekomen virusdeeltjes zou liggen⁽¹⁰⁾). Er zij op gewezen dat deze drempel niet is gedefinieerd, hetgeen voor mij onbegrijpelijk is, aangezien wij reeds een jaar met dit virus worden geconfronteerd.

Als dragers van het virus pas het grootste besmettingsgevaar vormen wanneer de eerste symptomen zich voordoen en de klinische profielen van kwetsbare personen bekend zijn, is er dan nog een reden om iedereen de zware maatregelen op te leggen? Onze samenleving rechtvaardigt dit op basis van kwantiteit (het aantal besmette personen) in plaats van kwaliteit (de dreiging die uitgaat van de besmette personen) en een van de problemen die bijdragen tot deze gezondheidscrisis is het gebruik van PCR als het enige middel om te testen op SARS-CoV‑2. Deze techniek geeft geen informatie over de besmettelijkheid van de virusdrager. PCR detecteert de aanwezigheid van het virus als een vingerafdruk en zegt dus niet meer over het virus dan de vingerafdruk ons zegt over het gedrag van zijn eigenaar. Het mag alleen worden gebruikt om een onderscheid te maken tussen patiënten (d.w.z. symptomatisch) met COVID-19 en die met andere ademhalingsziekten. Als algemene regel moet worden opgemerkt dat in de wetenschap elke test moet worden bevestigd door een aanvullende methode, anders zijn de gegevens vertekend. In het geval van PCR als enig screeninginstrument zijn in het verleden « fantoom »-uitbraken beschreven⁽¹¹⁾.

De inertie van onze regering om haar preventiestrategie te wijzigen lijkt mij te wijten aan een alles of niets model. De staat werkt volgens een deontologische ethiek , d.w.z. dat regels principieel en in alle omstandigheden moeten worden nageleefd (nooit stelen, meineed plegen, doden…). Daarom wordt elk praktisch bezwaar, zoals de berekening van de collaterale slachtoffers in vergelijking met de directe slachtoffers van COVID-19, als immoreel beschouwd. De vraag naar de prijs die moet worden betaald voor de handhaving van sanitaire maatregelen valt immers onder een ander gebied van de ethiek, het consequentialisme, dat erin bestaat de voors en tegens van elke actie tegen elkaar af te wegen. De afwijkingen van het consequentialisme waarop de deontologen wijzen, betreffen het opofferen van een minderheid voor het welzijn van een meerderheid. In het licht van de gezondheidscrisis hekelen de voorstanders van de maatregelen een verwaarlozing van de kwetsbaren (en met name de oudere generatie) door degenen die geen risico lopen, in naam van een vermeende vrijetijdsbesteding, die leidt tot een vaak zeer perverse en onrechtvaardige schuldgevoelens bij jongeren. De oproep tot herziening van de maatregelen is echter geen opoffering, maar veeleer een vaststelling van voorzorgsmaatregelen op basis van wetenschappelijke gegevens en met het oog op een specifieke bescherming van de bedreigde bevolkingsgroepen. Bovendien is de door onze leiders gekozen vaccinatiestrategie gebaseerd op collectieve immuniteit. Kudde-immuniteit kan echter ook worden bereikt door overdracht van het virus binnen de niet-kwetsbare bevolking (met inbegrip van kinderen), zodat de twee strategieën elkaar niet uitsluiten.

Het is tijd om voorzorgsmaatregelen te nemen (geen woordspeling bedoeld), in plaats van te volharden in gezondheidsvoorschriften in de vorm van een« one-size-fits-all « ‑aanpak. prêt-à-porter. Het is belangrijk dat wij afstappen van het hellend vlak naar een gezondheidsdystopie, waar de rechten van de burger nog steeds met voeten worden getreden in naam van de hygiëne. Dat is wat demonstraties als Still standing for culture of Trace your circle en burgercollectieven als Belgium United for Freedom bepleiten. De kloof in onze samenleving tussen de verschillende pro- en anti-groepen wordt met de dag breder tot een quasi-religieus niveau. Inderdaad, ik heb onlangs de term « coronasünde » ontdekt, een Duits woord voor een sin-corona. Er wordt beschreven hoe mensen die zich aan gezondheidsmaatregelen houden, af en toe een stapje terug doen door sociale druk. Hopelijk zal deze kloof zich niet meer verdiepen, maar daarvoor zou het nodig zijn ons model aan te passen aan ons begrip van de epidemie. Voor mij moet dit gaan over de kijk van onze maatschappij op gezonde dragers van het virus.

Ik nodig de lezers van dit artikel uit hun visie op deze maatschappelijke crisis opnieuw te onderzoeken (zelfs indien de vruchten van hun overpeinzingen hen zouden leiden tot de standpunten die zij reeds innamen). Of de lezers het nu eens zijn met mijn perceptie van de crisis of niet, één ding kan ons verenigen: de noodzaak om het budget voor gezondheidszorg in dit land te herzien. Laat iedere zieke een gezonde man zijn die niet weet dat hij ziek is.