Julian Assange
631 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
631 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
Het nieuwe rapport van het WWF over de toestand van de levende wereld (Living Planet 2012) van 15 mei bevestigt trends die al jaren duidelijk zijn: een alarmerende achteruitgang van de biodiversiteit van dieren en een steeds onhoudbaarder toename van de menselijke druk op natuurlijke hulpbronnen en ecosystemen.
Tussen 1970 en 2008 (de meest recente beschikbare gegevens) blijkt uit de Living Planet Index, die gebaseerd is op de evolutie van meer dan 9 000 dierenpopulaties van 2 688 soorten zoogdieren, vogels, reptielen, amfibieën en vissen, dat de biodiversiteit van dieren over het algemeen met 28% is afgenomen.
Bovendien is sinds 1970 het jaarlijkse verbruik van natuurlijke hulpbronnen door de mens groter dan het vermogen van de planeet om deze te vernieuwen. De ecologische voetafdruk, een parameter die de druk op de biosfeer beoordeelt, wordt vergeleken met het regeneratievermogen van de aarde, haar biocapaciteit, die overeenkomt met de oppervlakte land die beschikbaar is om hernieuwbare hulpbronnen te produceren en CO2-emissies te absorberen. Uit de trend blijkt een toenemende tendens tot overconsumptie; terwijl de ecologische voetafdruk in 1970 de biocapaciteit begon te overschrijden, bereikte hij in 2008 wereldwijd 18,2 miljard hectare bij een geschatte biocapaciteit van 12 miljard hectare, d.w.z. een overschrijding met 50%. De planeet heeft anderhalf jaar nodig om de hulpbronnen te regenereren die in één jaar zijn verbruikt! Deze algemene constatering mag de enorme verschillen tussen landen en regio’s in de wereld niet verhullen; de auteurs van de studie wijzen op de bijzondere verantwoordelijkheid van de zogenaamde rijke of ontwikkelde landen. De gemiddelde Noord-Amerikaan heeft een ecologische voetafdruk van 7,1 hag en de burger van de Europese Unie 4,7 hag, terwijl de Afrikaan amper 1,45 hag haalt.
Bij nadere beschouwing blijkt dat de landen met het hoogste BBP per hoofd van de bevolking het voortouw nemen bij de vernietiging van de planeet, met België op een weinig benijdenswaardige 6e plaats, vlak achter de Verenigde Staten en Denemarken, waarbij het podium logischerwijze wordt bezet door de meest kunstmatige landen ter wereld, Qatar, Koeweit en de Verenigde Arabische Emiraten.
In feite bevat het WWF-rapport niet veel nieuwe informatie in vergelijking met vorige versies. Het bevestigt alleen maar de verslechtering die al een halve eeuw aan de gang is. Een onderzoek van de evolutiecurven levert echter een aantal nuttige lessen op, waarvan men verbaasd zou kunnen zijn dat ze niet door de auteurs van de studie zijn getrokken.
Als we de gegevens van de laatste twintig jaar analyseren, d.w.z. de jaren die zijn verstreken sinds de Wereldmilieutop van 1992, moeten we constateren dat de evolutiecurven niet zijn geplooid, hetgeen wel had moeten gebeuren na de goedkeuring van drie belangrijke internationale verdragen inzake klimaat, biodiversiteit en woestijnvorming. Geen van deze conventies heeft enig meetbaar effect gehad. Integendeel zelfs; rond de millenniumwisseling is de ecologische voetafdruk sneller gegroeid dan voorheen, evenals alle componenten ervan, met name de koolstofvoetafdruk.
Het is waar dat het enige tijd duurt voordat deze verdragen effect sorteren, maar de uitvoeringsprotocollen hebben evenmin zichtbare gevolgen gehad. Het Kyoto-protocol werd in 1997 aangenomen; een blik op de koolstofvoetafdrukcurve leert dat dit niet tot enige verbetering heeft geleid. Natuurlijk is het terecht om de grootste vervuiler ter wereld, de Verenigde Staten, de schuld te geven. De onwil van dit land om multilaterale verbintenissen aan te gaan is duidelijk. Zij heeft zich op alle internationale topconferenties over milieuvraagstukken uitgesproken. Dit was opnieuw het geval in Kopenhagen in 2009. De stigmatisering van een dergelijke houding mag echter het essentiële punt niet verhullen, namelijk de irrelevantie van de mechanismen die worden toegepast om de doelstellingen te bereiken die zij beweren na te streven.
Het Protocol van Kyoto is in dit opzicht voorbeeldig. Laten we beginnen met de feiten: de kooldioxide-uitstoot van fossiele brandstoffen was in 2008 bijna 40% hoger dan in 1990, het referentiejaar dat in het Protocol van Kyoto wordt gebruikt. De landen van bijlage 1, die dit protocol hebben ondertekend, hebben zich ertoe verbonden hun broeikasgasemissies tegen 2012 met 5% te verminderen. Deze minimalistische doelstelling zal niet worden bereikt. Dit valt te betreuren, maar men mag niet vergeten dat deze verbintenis het resultaat is van zeer zware onderhandelingen waarbij elk land er vooral naar streefde de beperkingen op zijn economische activiteiten te beperken. Bovendien heeft het alleen betrekking op emissies die op nationaal grondgebied worden gegenereerd, wat de werkingssfeer ervan sterk beperkt. Dit geldt des te meer omdat de versnelling van de economische mondialisering sinds het debat in de jaren negentig heeft geleid tot een algemene tendens tot verplaatsing van de industriële productie naar landen die niet zijn onderworpen aan de eisen van het Protocol van Kyoto, zoals India, China of de landen van Oost-Europa, waar de loonkosten van de productie bespottelijk hoog zijn. Bij de berekening wordt dus geen rekening gehouden met de emissies die buiten het nationale grondgebied worden veroorzaakt door de vervaardiging en het vervoer van de afgewerkte producten of halffabrikaten die worden ingevoerd om aan de nationale vraag te voldoen. Landen die als deugdzaam worden beschouwd omdat zij op schema lijken te liggen om aan hun verplichtingen krachtens het Protocol van Kyoto te voldoen, hebben in feite een aanzienlijk deel van hun CO2-uitstoot naar het buitenland verplaatst.
Als we hieraan toevoegen dat de mechanismen van het Kyoto-protocol, zoals de handel in emissierechten en schone ontwikkeling, multinationals niet alleen in staat stellen zich aan hun verplichtingen te onttrekken, maar ook aanzienlijke winsten te maken door vervuiling te offshoren, dan begrijpen we dat de ingevoerde regelgeving er vooral op gericht is de dominante economische actoren te ontzien en tegelijkertijd te pretenderen ambitieuze doelstellingen te bereiken via grotere efficiëntie en technologische innovatie.
De gestage toename van de mondiale ecologische voetafdruk is het gevolg van een economische logica die grotendeels voorbijgaat aan haar ecologische impact, veronachtzaamt wat geen marktwaarde heeft, en een voortdurende groei van haar activiteiten eist. De economische en financiële globalisering, die de grote economische en financiële actoren de facto met het bestuur van de wereld belast en de politieke besluitvormers hun belangrijkste prerogatieven ontneemt, kan een intrinsiek dodelijk proces alleen maar versnellen.
Dit is al meer dan 20 jaar aan de gang, met als beslissende stap de oprichting van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in 1994, twee jaar na de Conferentie van Rio. In een dergelijke context was de mislukking van deze conferentie geprogrammeerd.
Duurzame ontwikkeling, de nieuwe naam voor de artificialisering van de wereld, bedoeld om de economische ontwikkeling te rehabiliteren door middel van groene technologieën en een efficiënter gebruik van de hulpbronnen, kan alleen maar een gevaarlijke illusie zijn wanneer zij ook betrekking heeft op landen waarvan de ecologische voetafdruk reeds veel groter is dan hun biocapaciteit.
Politici en activisten die beweren bezorgd te zijn over de toekomst van de planeet en de mensheid moeten afstappen van het idee dat marktmechanismen toereikend zijn om de overconsumptie in de ontwikkelde landen te verminderen; zij moeten ook beseffen dat de-globalisering een noodzakelijke stap is om de druk op de ecosystemen en de natuurlijke hulpbronnen snel en aanzienlijk te verminderen.
