Julian Assange
618 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
618 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
Illustré par :
Vaak wordt gezegd dat het onmogelijk is om oneindige groei te hebben in een eindige wereld. Een eindige wereld? Maar waar zijn die beroemde grenzen? En wat zijn dat? Om dit te begrijpen, moet een onderscheid worden gemaakt tussen (onbegaanbare) grenzen en (overschrijdbare) grenzen.
Laten we de metafoor van de auto nemen. Na een langzame en geleidelijke start kwam de auto (onze industriële beschaving) aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in een stroomversnelling terecht en begon aan een adembenemende opmars die bekend staat als « de grote versnelling ». Vandaag, na wat tekenen van oververhitting en sputteren van de motor, begint de naald van de snelheidsmeter te flikkeren. Zal het blijven stijgen? Zal het stabiliseren? Zal het naar beneden komen?
De metafoor van de auto is eenvoudig, simplistisch zelfs, maar heeft de verdienste dat zij een duidelijk onderscheid maakt tussen de verschillende « problemen » waarmee wij worden geconfronteerd. In werkelijkheid gaat onze industriële beschaving niet ten onder. Zij wordt geconfronteerd met twee andere soorten grenzen, of nauwkeuriger gezegd, grenzen en begrenzingen. De grenzen worden voorgesteld door het einde van onze benzinetank, en de grenzen door de randen van de weg.
Om zichzelf in stand te houden, om financiële wanorde en sociale onrust te vermijden, is onze industriële beschaving verplicht te versnellen, complexer te worden en steeds meer energie te verbruiken. Haar bliksemsnelle expansie werd gevoed door een uitzonderlijke — maar weldra uitgestorven — beschikbaarheid van zeer energie-efficiënte fossiele brandstoffen, gekoppeld aan een uiterst onstabiele groei- en schuldeneconomie.
Maar de groei van onze industriële beschaving, nu beperkt door geofysische en economische grenzen, heeft een fase van afnemende opbrengsten bereikt. De technologie, die lange tijd heeft gediend om deze thermodynamische grenzen te verleggen, is steeds minder in staat om deze versnelling te waarborgen en « blokkeert » dit niet-duurzame traject door de innovatie van alternatieven te verhinderen.
Het tijdperk van goedkope en overvloedige fossiele brandstoffen loopt ten einde, zoals blijkt uit de stormloop op onconventionele fossiele brandstoffen met prohibitieve milieu‑, energie- en economische kosten. Daarmee is elke mogelijkheid om ooit weer economische groei te realiseren definitief van de baan, en is het doodvonnis getekend van een economisch systeem dat gebaseerd is op schulden… die eenvoudigweg nooit zullen worden terugbetaald.
Naast de onbegaanbare grenzen die fysiek verhinderen dat een economisch systeem tot in het oneindige kan groeien, zijn er onzichtbare, vage en moeilijk voorspelbare « grenzen ». Dit zijn drempels waarboven de systemen waarvan wij afhankelijk zijn, zoals het klimaat, de ecosystemen of de belangrijkste biogeochemische cycli van de planeet, uit hun evenwicht raken. Het is mogelijk ze te overschrijden, maar de gevolgen zijn niet minder catastrofaal. Zij vertegenwoordigen de randen van de weg, waarachter onze auto een zone van stabiliteit zou verlaten en onvoorspelbare obstakels zou tegenkomen. Als de snelheid van het voertuig te hoog is, is het niet meer mogelijk om de details van de weg waar te nemen en dit verhoogt onvermijdelijk het risico op een ongeval…
De complexiteitswetenschappen hebben onlangs ontdekt dat complexe systemen — met inbegrip van economieën of ecosystemen — boven bepaalde drempels plotseling overgaan naar nieuwe evenwichtstoestanden die van tevoren onmogelijk te kennen zijn, of zelfs ineenstorten. Het mondiale klimaatsysteem, vele ecosystemen en belangrijke biogeochemische cycli op de planeet hebben thans de zone van stabiliteit die wij kennen verlaten en luiden de tijd in van grote en plotselinge verstoringen, die op hun beurt de industriële samenlevingen, de rest van de mensheid en zelfs de meeste andere soorten zullen destabiliseren (en waarschijnlijk uitroeien).
De overschrijding van grenzen luidt de ineenstorting in van de voedsel‑, sociale, commerciële en gezondheidsstelsels, d.w.z. in concreto massale volksverhuizingen, gewapende conflicten, epidemieën en hongersnoden. In deze « niet-lineaire » wereld zullen onvoorspelbare gebeurtenissen van grotere intensiteit de norm zijn, en het valt te verwachten dat de oplossingen die worden geprobeerd deze systemen regelmatig nog verder zullen ontwrichten.
Elk van de grenzen (energie, delfstoffen, enz.) en de grenzen (klimaat, biodiversiteit, enz.) alleen al kunnen de beschaving ernstig destabiliseren. Het probleem in ons geval is dat wij tegelijkertijd tegen verschillende grenzen aanlopen en al verschillende grenzen hebben overschreden!
De paradox die kenmerkend is voor onze tijd — en waarschijnlijk voor alle tijden waarin een beschaving op grenzen stuitte en grenzen overschreed — is dat hoe machtiger onze beschaving wordt, hoe kwetsbaarder zij wordt. Het moderne gemondialiseerde politieke, sociale en economische systeem waarop meer dan de helft van de mensheid leeft, heeft de hulpbronnen ernstig uitgeput en de systemen waarop het was gebaseerd zodanig ontwricht, dat de omstandigheden die ooit de expansie ervan mogelijk maakten, die nu de stabiliteit ervan garanderen en die het in staat zullen stellen te overleven, op gevaarlijke wijze zijn aangetast.
Het resultaat is duidelijk, maar het doet pijn. Om ons te behoeden voor te veel verstoring van het klimaat en het ecosysteem (de enige bedreiging voor de soort), moet de motor worden gestopt. De enige manier om een veilige ruimte voor onszelf te creëren is daarom de productie en consumptie van fossiele brandstoffen volledig stop te zetten, wat leidt tot een economische en waarschijnlijk ook politieke en sociale ineenstorting, d.w.z. het einde van de thermo-industriële beschaving.
Anderzijds moeten wij, om de motor van onze industriële beschaving te redden, steeds meer grenzen overschrijden, d.w.z. steeds sneller blijven exploreren, graven, produceren en groeien. Dit leidt onvermijdelijk tot klimatologische, ecologische en biogeofysische omslagpunten, alsmede tot pieken in de hulpbronnen, en uiteindelijk tot hetzelfde resultaat — een ineenstorting — behalve dan dat deze gepaard zou kunnen gaan met het uitsterven van de menselijke soort, zo niet van bijna alle levende soorten.
Om de metafoor van de auto weer te gebruiken: terwijl de acceleratie nog nooit zo sterk is geweest, geeft het brandstofpeil aan dat we op reserve zitten en begint de motor, buiten adem, te roken en te hoesten. Opgetogen door de snelheid verlaten we het gemarkeerde pad en dalen, met bijna geen zicht, een steile helling vol hindernissen af. Sommige passagiers beseffen dat de auto erg kwetsbaar is, maar de bestuurder blijkbaar niet, die het gaspedaal blijft indrukken!
Pablo Servigne & Raphaël Stevens
Uittreksels uit Hoe alles uit elkaar kan vallen. Een kort handboek over collapsologie voor de huidige generatiedoor Pablo Servigne & Raphael Stevens. seuil, 2015, 300 p.
In dit boek wordt al het bewijs bijeengebracht dat een ineenstorting van onze moderne, industriële samenlevingen mogelijk is, en dat het veel eerder kan gebeuren dan we denken. En als je het dan toch moet meemaken, dan maar zo menselijk mogelijk. Wij stellen dus vooral een theoretisch kader voor om alle kleine initiatieven die reeds in de post-industriële wereld leven en die met een waanzinnige snelheid opkomen, te horen, te begrijpen en te verwelkomen.
