Julian Assange
617 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
617 weken van vrijheidsberoving voor het vertellen van de waarheid
Interview met Clément Triboulet
Wat vindt u van de reactie van de Belgische artistieke gemeenschap — culturele centra en kunstenaars — op de epidemie?
Zowel vanuit het standpunt van de regelmatige toeschouwer van live-optredens die ik ben, als vanuit het standpunt van de artiest, is het voor mij absoluut onmogelijk te aanvaarden, of zelfs maar te bedenken, dat mensen worden gescand en gediscrimineerd op grond van een gezondheidskeuze. De theaters en culturele centra zijn volledig afhankelijk van de subsidies die hen in stand houden: de Federatie Wallonië-Brussel, de gemeenten, de provincie en het gewest. Inkomsten alleen zijn niet genoeg om onze culturele podia in leven te houden. Daarom kregen zij de keuze: ofwel de CST aanvaarden, ofwel zich schikken naar het « covid infrastructure risk model », dat een administratieve gasfabriek Kafka waardig is! Er zijn enorme administratieve en technische beperkingen, en dan zijn er nog de stappen die met de gemeenten moeten worden ondernomen om hun instemming te vragen, wat vaak pas na het evenement gebeurt. Daarom hebben de meeste van hen, voor zover ik weet, ingestemd met het scannen van mensen. Maar het zou een goed idee zijn om het onze theater- en culturele centrumdirecteuren te vragen, die in een veel betere positie zijn om deze vraag te beantwoorden dan ik. Wat de artiesten betreft, moet ik zeggen dat weinigen van ons het openen…
Heeft u dit met uw collega’s besproken?
Ja, maar het is vaak een monoloog. Er lijkt een omerta te bestaan rond dit onderwerp. Iedereen lijkt zich in te kapselen, te proberen te overleven en te hopen dat hij snel naar de « oude wereld » terugkeert, wat volgens mij een illusie is. De meesten van hen hebben deze experimentele injectie aanvaard met het oog op vaccinatie, niet voor hun gezondheid, maar in de hoop hun kunst te kunnen blijven beoefenen… Ik stel met grote teleurstelling vast dat mijn oproepen aan mijn medespelers vaak zonder gevolg blijven… De oorverdovende stilte van de overgrote meerderheid van mijn collega’s roept mij op. Maar ik ben niet degene die oordeelt en dat zal ik ook niet doen. Ik denk dat iedereen doet wat hij kan in deze moeilijke tijden. Als ik verbonden ben met het land, ervan overtuigd dat we allemaal weer boeren zullen worden, ben ik waarschijnlijk niet virtueel genoeg verbonden om de mogelijke standpunten van de anderen te kennen. WhatsApp, Telegram, Tik Tok, LinkedIn zijn allemaal voorbeelden van terra incognita, maar laten we eerlijk zijn, afgezien van de geweldige Quentin Dujardin en Stefan Cuvelier, zie ik niet veel van hen stelling nemen tegen het feit dat we mensen scannen als blikjes om ze toegang te geven of te ontzeggen tot cultuur.… Zou in een maatschappij die deze naam waardig is, cultuur niet voor iedereen toegankelijk moeten zijn, zonder sociale, gezondheids- of economische discriminatie?
Wat zou je zeggen over de huidige theater scene?
Ik weet het niet, want ik ben een clown, en daarom buitengesloten van die omgeving. Clowns zijn al lang niet meer te zien op de podia van onze theaters. Zelfs op straatkunstfestivals zijn ze zeldzaam… daarom gaf Fellini, die van clowns hield, ze een eersteklas begrafenis in zijn gelijknamige film in… 1970!
Waarom?
Clowns zijn geen serieuze mensen! Het bewijs is dat deze term dagelijks gebruikt wordt om mensen te denigreren die niet erg geloofwaardig zijn, of zelfs oneerlijk, om niet te zeggen erger… Er gaat geen dag voorbij zonder dat ik degenen die het doen schrijf om hen te zeggen dat clown zijn een nobel beroep is, dat clowns lachen brengen in gezinnen waar niet gelachen wordt (dit was de lijfspreuk van Franquin, de vader van Gaston Lagaffe). Tot nu toe zijn al mijn aanvragen voor scheppingssubsidies beleefd afgewezen, waarschijnlijk omdat mijn projecten niet overeenstemmen met wat de subsidiërende instanties verwachten. Feit blijft dat de clown tot de menselijke ziel spreekt en hoe meer die verstoord is, hoe meer we de clown nodig hebben. In navolging van Carlo Colombaioni, mijn vriend en leermeester, heb ik onder zijn leiding een traditionele clownsshow gecreëerd: « Gronigo & Juliette ». Het bestaat uit nummers die hij aan mij heeft doorgegeven (een ervan komt uit de commedia dell’arte van de Middeleeuwen) en andere die ik heb geschreven. Samen met mijn vrouw Ana Belén Montero hebben we al duizenden kinderen, ouders en grootouders aan het lachen gemaakt. Het gelach, de tekeningen, de getuigenissen van de kinderen en hun ouders zijn voor ons al het goud van de wereld waard. Wanneer een kind ons vertelt dat het zo hard heeft gelachen dat het in zijn broek heeft geplast, wanneer een ouder ons bedankt dat wij hun kinderen de traditionele clown hebben laten zien waarmee zij zijn opgegroeid, zijn wij verrijkt en blij. Met dank aan de scholen, de straatkunstfestivals, de oudercomités, de feestcomités, de feestdepartementen van de gemeenten en… aan Sinterklaas, voor wie wij vaak het eerste deel zijn. Ze stellen ons in staat jonge en oude kinderen te laten lachen.
Gelukkig ben ik niet alleen een clown, ik ben ook een acteur en regisseur. Zo kom ik net uit een prachtige menselijke en theatrale ervaring van een jaar dankzij een project dat door de Federatie Wallonië-Brussel werd geselecteerd in het kader van de projectoproep « Een toekomst voor cultuur »: Reliance Havelange. Dit is een theatraal creatieproject dat openstaat voor de bevolking van Havelange en dat tot doel had banden te (her)smeden, onze dorpen nieuw leven in te blazen, onze creativiteit te ontwikkelen en te leren terwijl we plezier maken! Samen hebben wij een theatervoorstelling gecreëerd op basis van de getuigenissen van onze ouderen, die de levende herinneringen zijn aan de legenden en tradities van de volkscultuur van ons grondgebied1. Deze voorstelling werd opgevoerd in de dorpszalen van de entiteit Havelange en voor de scholen van de gemeente. De schrijvers, decorontwerpers, kostuumontwerpers en acteurs zijn allen afkomstig uit de Havelange-bevolking, zonder onderscheid naar leeftijd of geslacht2.
Onze laatste creatie, « Le Voyage de Lem » is een voorstelling voor een jong publiek, een inwijdingsreis die spreekt over delen en overdragen, met als centraal thema de zoektocht naar identiteit. Het is onze bedoeling om kinderen door middel van dit centrale thema te laten beseffen dat wij allemaal onze plaats en rol op deze aarde hebben.
De kinderen vergezellen Lem op zijn reis en beleven het epos van de evolutie van een kind naar volwassenheid met zijn deel aan ontmoetingen, leren, verrijking en essentiële vragen: Wat is de zin van het leven? Waarom volwassen worden? Hoe word je volwassen? Hoe gelukkig te leven? Het gekozen medium is een muzikale show waarin theater, muziek, animatie, objecttheater en magie worden gecombineerd. Met originele muziek van Hervé Borbé, een lied van zijn broer André Borbé en onder het welwillend oog van Eric de Staercke. « Lem’s Journey » werd aangeboden aan alle scholen van de Franse Gemeenschap, maar toen kwam de « gezondheidscrisis » en daarmee de annuleringen3 .
Vertel me over je thuisbioscoop project…
« Home Theatre » zoals ik het noem! Home cinema bestaat al, dus mijn partner Patrick Bastin en ik brengen live performance naar de huizen van de armen, vandaar de naam home theatre, het is hetzelfde maar dan in levende lijve (ik) en in levende lijve (Patrick). Het bestaat al een tijdje, maar het heeft aan kracht gewonnen in deze onrustige tijden .… In Parijs bestaat theater in flats al jaren; hier is het zeldzamer, behalve dat er nu steeds meer verzoeken komen van mensen die me vertellen dat ze geen toegang meer hebben tot cultuur omdat ze, geïnjecteerd of niet, weigeren te worden gediscrimineerd. Het doel van Lory en Ardel is het aanbieden van een lach zonder discriminatie op het gebied van gezondheid, economie of sociale status. Wij voeren onbekende teksten op, waarvan sommige meer dan een eeuw oud zijn! Franse teksten, bewerkingen van Engelse en Duitse teksten, die met humor, originaliteit en absurditeit onderwerpen aansnijden die ons allemaal aanspreken: gezondheid, vriendschap, het weer, vakantie, auto’s, muziek, koppels, natuur, dieren… De rode draad is burleske en lach, van het fijnste tot het meest absurde. Wat de toneelruimte betreft, hebben mijn partner en ik slechts 2 vierkante meter nodig, wat ons in staat stelt om overal te spelen: woonkamer, garage, schuur, kleine plaatselijke zaal… Sinds november 2021 hebben we een duidelijke verandering opgemerkt, als deze show onze toeschouwers altijd veel heeft geamuseerd, beantwoordt hij vandaag aan een viscerale behoefte om te lachen, om andere mensen te ontmoeten, hij maakt mensen aan het lachen en dat doet hen goed
Zijn er ook originele creaties?
Ja, ons repertoire bestaat uit bewerkingen van oude teksten en originele creaties. De nieuwste creatie is geïnspireerd door de absurditeit van de vreemde tijden waarin we leven. Vergeet niet dat de clown niet grappig is, het zijn de wereld en zijn bewoners die grappig zijn en de clown is de vergrotende spiegel.
Wat is de fysiologie van het lachen?
In De naam van de roos liet Umberto Eco zijn personage Jorge de Burgos, de eerbiedwaardige deken van de abdij, zeggen dat lachen de angst doodt. En het is waar. Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat lachen verlicht, verzacht, geneest en actief deelneemt aan het genezingsproces. Het maakt endorfines vrij, verhoogt de longventilatie, verlaagt de bloeddruk, masseert de ingewanden en ontspant de spieren. Kortom, lachen is goed voor je gezondheid. Ik herinner me een gesprek in de tuinen van het Alhambra in Granada (de stad in Andalusië waar ik clownesk les gaf) met Israëlische professoren geneeskunde op een conferentie, die me vertelden over de perfecte complementariteit van onze respectieve kunsten. Sterker nog, ze zeiden tegen mij: « Als de clowns hun werk goed doen, dan hebben we er minder van achter de rug »! Waarvan akte.
Vertel me over Jango Edwards, die je goed kende…
Jango is niet alleen een van de grootste levende clowns, hij is ook een humanist, een altruïst, een uitstekend psycholoog en een groot kenner van de menselijke ziel. Anglo-Iers van vaderskant en Russisch-Pools van moederskant, is hij een echte wereldburger die zijn godsdienst exporteert naar alle landen van de wereld: « De Kerk van Grin », zoals hij het noemt. Jango bracht me van amateur komiek naar clown. In die tijd was ik slechts een van zijn vele fans, gefascineerd door zijn energie, zijn veelvoudige talenten, zijn gebrek aan grenzen, zijn jubelende en weldadige humor en de liefde voor de mens die in zijn shows doorklonk. Hij is een van de mooiste ontmoetingen van mijn leven, ik zal nooit zijn woorden vergeten toen we elkaar ontmoetten: « You need a kick in the ass and I’m here to give it to you ». In het leven zijn er geen toevalligheden, er zijn alleen afspraken… Ik werd al snel zijn vriend, dan zijn leerling, dan zijn assistent dankzij de zes talen die ik spreek en soms zelfs zijn lijfwacht! Hij bracht zichzelf soms in gevaar door in een tutu of een andere clowneske outfit rond te lopen te midden van een al te dronken menigte. Hij nam me mee in zijn regenererende waanzin, leerde me het vak en bracht bovenal de ziel van de clown over. Jango is 71 jaar oud en woont in Barcelona waar hij het Nouveau Clown Instituut heeft opgericht.
Mijn andere leraar is Carlo Colombaioni. Clown is een te zwak woord om het te omschrijven. Carlo is geboren in Italië. Als kind van het bal is hij clown, acrobaat, trapezeartiest, jongleur, mimespeler en stuntman (in de films van Fellini en vele westerns). Hij is de erfgenaam van de commedia dell’arte die al drie eeuwen door zijn familie wordt beoefend en heeft daaruit de bronnen geput van de eenvoudige en openhartige lach, zonder slechte smaak. Carlo deed wat iedereen deed, hij ging naar school, eerst naar het circus van pa en ma, daarna naar deAvan-Spettacolo, waar alle grote Italiaanse komieken heen gingen: Nino Manfredi, Alberto Sordi, Toto, Anna Magnani… Hij heeft samengewerkt met Dario Fo en vele malen met Fellini: Le notte di Cabiria, La strada, I clown, Amarcord, Roma, Casanova. Carlo’s mimiek, zijn loopje en zijn spotlust maakten de hele wereld aan het lachen: van Afrika tot Amerika, Azië, Australië, Europa en zelfs de Noordpool! Samen met zijn broer Alberto trad hij op in alle theaters van Europa. Voor zover ik weet, is dit een van de laatste duo’s van circusclowns (de Auguste en de Witte Clown) die hun kunst op theaterpodia hebben vertoond. Voor het Belgische publiek was dit duo het hoogtepunt van het programma « Bon week-end ». Carlo kreeg de hoogste onderscheiding toen hij op het festival « Festiclown » in Pontevedra (Spanje) door zijn collega’s werd verkozen tot « World’s Greatest Clown ». Naast al zijn talenten, had hij een hart « zo groot » en hij is een van de mooiste mensen die ik ooit heb gekend. Het is een eer en een groot genoegen zijn assistent te zijn geweest in zijn werkplaatsen. Vanaf de dag dat hij mij vroeg hem te assisteren, heb ik hem niet meer verlaten totdat hij ons verliet om zich bij Toto (Antonio de Curtis) te voegen van wie hij zoveel hield. Carlo Colombaioni overleed op 16 mei 2008 in zijn woning in Saint Chef, het dorp van Frédéric Dard. Hij is begraven op dinsdag 20 mei 2008 in de kerk van Dragona, Ostia Antica (Rome). Ik zei altijd dat ik met Carlo en Jango, twee papa’s heb! Ik ben de geestelijke zoon van twee zeer complementaire scholen: het classicisme van de ene en de waanzin van de andere.
Improviseer je vaak?
Met mijn ceremoniemeester, openbare blaffer of Mr Loyal, altijd! Hij is een gek personage dat zijn grote rode neus verbergt achter een mantelpakje, sluik haar, een vlinderdas en een grote bril. Hij lijkt zo uit de lobby van een Grand Hotel of een luxe lijnschip uit de jaren dertig te komen… Ongeacht de plaats waar hij optreedt, theater, concertzaal, straat, restaurant, auditorium, hij begroet iedereen zodra ze aankomen met stijl en deftigheid, humor en vriendelijkheid. Bij hem heeft het publiek geen tijd om zich te vervelen en hoeft het niet op zoek te gaan naar vriendelijke gezichten, de garderobe of de bar; ze zitten meteen in bad! Dan gebeurt er iets magisch: een detail van de kleding, een vage gelijkenis, echt of niet, een vraag van een verbaasde toeschouwer, hij maakt de situatie grappig en creëert interacties met de andere aankomers om deze periode van wachten, die gewoonlijk nogal banaal is, om te vormen tot een echte show vóór de show! Dankzij dit karakter heb ik duizenden mensen over de hele wereld mogen verwelkomen, onder wie ambassadeurs, politici en royalty’s. Bij officiële gelegenheden kan ik zo energie injecteren tussen de toespraken door, om « happenings » te creëren tussen de verschillende momenten van het programma.
Ik hou van improviseren en ik hou ook van schrijven. Wat ik het leukst vind, zijn de verzoeken om shows en animaties « op maat » te maken, waarbij ik acteurs, muzikanten, decorontwerpers, kostuumontwerpers, pruikenmakers en make-up artiesten kan bedenken, creëren en inschakelen. Kastelenbezoeken met evenementen en geïmproviseerde optredens, « vermomde » bezoeken aan dorpen waar ik de geschiedenis herschrijf (« Magical Mystery Detour ») of de re-enactment van de Grondwetgevende Vergadering van 1831 in de Belgische Senaat ter gelegenheid van de 175ste verjaardag. De show werd 18 keer opgevoerd gedurende drie dagen, in twee talen, voor 5.400 kinderen van de lagere school. De leraren vertelden me dat ze de kinderen niet langer hoefden uit te leggen hoe de grondwet luidde, wat deel uitmaakte van het leerplan van de zesde klas, omdat ze het beleefd hadden! De voorstelling zal binnenkort vrij beschikbaar worden gesteld door de communicatiedienst van de Belgische Senaat.
Scheidt u uw privé- en beroepsleven?
Geen. En ik heb het nooit over ‘privacy’. — Inderdaad, privacy van wat? ‑maar van het persoonlijke leven. Clown zijn is geen beroep, het is een manier van leven. Ik persoonlijk zie het als een missie. Zodra ik een moment zie waarop ik kan lachen, waarop het nuttig kan zijn, gebeurt het onmiddellijk. De wereld heeft er meer en meer van nodig. Op straat, in een school, in een winkel, op een parkeerplaats, aan een loket, ik vind altijd het moment en de as om door te lachen met mijn menselijke broeders en zusters in communicatie te treden. Wees voorzichtig, zoals ik altijd tegen mijn studenten zeg, een clown kan 1000 mensen aan het lachen maken, als hij er één shockeert, heeft hij alles verloren! Het is dus zaak de juiste toon, woorden, tijd en houding te vinden. Met het project « Clownmonible » brengen we, in overeenstemming met het motto van Franquin, kansarme kinderen aan het lachen.
Is het doel van een clown alleen om mensen aan het lachen te maken, of meer in het algemeen om emoties op te wekken?
Allebei, meneer! Het ultieme voorbeeld is Charlie Chaplin die met een lach een sterke en ware emotie naar boven brengt die je bij de keel grijpt en tranen in je ogen brengt. Buster Keaton en Pierre Etaix konden het ook. De clown is een organisch, impulsief personage dat zich uitdrukt met zijn lichaam en zijn emoties en daardoor overal begrepen kan worden. Hij is als een kind. Het is bedoeld voor zowel kinderen als volwassenen. Hij is degene die alles mist: hij biedt het verrukkelijke schouwspel van de menselijke domheid… Hij stelt de toeschouwer in staat zijn emoties de vrije loop te laten, zich te uiten, een actieve partner te zijn; hij maakt catharsis mogelijk op een moderne manier… Hij is geschapen om mensen aan het lachen te maken en lachen geeft moed…
Live geïnterviewd door Bernard Legros in november 2021.
OPMERKINGEN
