Ad doxa per aspera

Eén manier om over de Covid-19 pandemie na te denken is haar te zien als een onthulling van hoe onze samenleving werkt. Door druk uit te oefenen, versterkt zij immers de dynamiek van onze sociale organisaties. Het resultaat is dat bepaalde aspecten uit het achtergrondlawaai naar voren komen, waar zij gewoonlijk nauwelijks waarneembaar of zelfs niet te onderscheiden zijn. Daartoe behoren ook de middelen (zoals communicatie) die worden gebruikt om buitensporige en vaak willekeurige maatregelen op te leggen.

Sinds de Spaanse griep (en AIDS) is de bezorgdheid over een pandemie in onze geglobaliseerde wereld op de achtergrond gebleven. Een glimp van deze angst is in het verleden herhaaldelijk waargenomen bij afgebroken epidemieën. Modellen van epidemiologen aan het Imperial College in Engeland, zoals Neil Ferguson, voorspelden bijvoorbeeld ⁽¹⁾:

• in 2002, dat tegen 2080 tot 150.000 mensen kunnen sterven aan de gekke-koeienziekte — in het VK zijn er slechts 177 sterfgevallen geweest
• in 2005 dat tot 150 miljoen mensen aan vogelgriep zouden sterven — tussen 2003 en 2009 stierven slechts 282 mensen aan de ziekte
• in 2009, in een redelijk worst-case scenario , dat de Mexicaanse griep 65.000 Britten zou doden — maar er waren er slechts 457 in het VK

Meer recentelijk, in 2019, legde een bekende Belgische viroloog op een conferentie in het Royal Institute of Foreign Affairs in Londen uit hoe je een pandemie kunt verkopen door angst te instrumentaliseren en de publieke opinie te beïnvloeden via de media⁽²⁾. H1N1-vaccins werden inderhaast geproduceerd, en later bleken ze ernstige bijwerkingen te hebben, zoals narcolepsie⁽³⁾.

Na de coronavirusepidemieën (SARS-CoV‑1 in 2002–2004 en MERS in 2012) was een van de meest plausibele hypotheses een pandemie die specifiek werd veroorzaakt door een coronavirus, een onderwerp dat met name door laboratoria in Wuhan werd bestudeerd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de aankondiging van een uitbraak van een nieuw coronavirus in China tot paniek leidde. Gedwongen om op te treden, hebben de regeringen zich gewend tot dezelfde apocalyptische ruiters die hen tijdens de H1N1-crisis hebben geadviseerd! Het zal niemand verbazen dat zij weer miljoenen doden voorspelden als de zogenaamde niet-farmaceutisch (NPI voor Niet-farmaceutische interventie), zoals strikte inperking of sociale distantie, werden niet toegepast… terwijl zij tegelijkertijd toegaven dat hun modellen geen rekening hielden met de ethische en sociaal-economische implicaties van dergelijke maatregelen⁽⁴⁾ ! Door de strenge beteugeling in China en de alarmerende modellen van het Imperial College hebben de Europese landen besloten deze draconische NPI’s op te leggen.

Professor Ari Joffe van de Universiteit van Alberta in Canada beschrijft in zijn studie COVID-19: Rethinking the Lockdown — Groupthink⁽⁵⁾, over de desastreuze gevolgen van lockdowns, verschillende cognitieve vooroordelen, waaronder:

• Anchoring bias, die erin bestaat de voorkeur te geven aan de oorspronkelijke hypothese en bewijsmateriaal dat deze weerlegt te negeren;
• Escalatie van engagement waarbij investeringen in een bepaalde gedragslijn worden gehandhaafd, ook al zijn er betere opties, zodat eerdere beslissingen worden gerespecteerd;
• Bijgeloofsvooringenomenheid, die stelt dat actie beter is dan niets doen (zelfs bij gebrek aan bewijs), omdat het de angst vermindert;
• Het huidige vooroordeel dat de voorkeur geeft aan onmiddellijke voordelen boven nog grotere voordelen in de toekomst (maatregelen die op lange termijn meer sterfgevallen zouden voorkomen, lijken minder aantrekkelijk);
• En het vooroordeel identificeerbaar leven dat omvat het effect van identificeerbare slachtoffers (nalatigheid van statistieken van onzichtbare sterfgevallen , bv. collaterale slachtoffers van maatregelen, gerapporteerd op het niveau van de bevolking) en de aanwijsbare oorzaak en gevolg (prioritering van levensreddende inspanningen van één oorzaak (Ditgeldt zelfs als er meer levens zouden worden gered door alternatieve reacties).

Deze en vele andere vooroordelen lijken mij niet alleen een gedeeltelijke verklaring te vormen voor de stappen die door verschillende regeringen zijn ondernomen, maar ook voor de totstandkoming en handhaving van een bepaald verhaal, een verhaal dat de overgrote meerderheid van de bevolking in zijn ban heeft gekregen, waarbij zelfs degenen met een wetenschappelijke achtergrond niet worden ontzien.

Dergelijke verbodsmaatregelen hadden nooit kunnen worden opgelegd zonder de constructie van dit verhaal, dat zijn basis vindt in een ernstige bedreiging, die door de mainstream media wordt doorgegeven en versterkt. Deze hield het in stand door dagelijks morbide COVID-19 sterftecijfers te verspreiden, en vervolgens infectiecijfers. Het verhaal werd aldus geleidelijk aan gevestigd door middel van verschillende methoden, waaronder de verspreiding van één enkele boodschap via alle communicatiekanalen, die zich door de samenleving verspreidde in de vorm van doxa (of het geheel van meningen dat zonder discussie als vanzelfsprekend werd aanvaard in een bepaalde beschaving⁽⁶⁾).

Het is opvallend dat het begrip oorlog wordt opgeroepen in de context van de pandemie… Want propaganda is altijd een fundamenteel instrument geweest in oorlogen, en een van de praktijken ervan is censuur. In ons digitale tijdperk, neemt het de vorm aan van feitencontrole . Op 25 november 2020 plaatste ik een artikel op Facebook met de titel Zijn gezichtsmaskers doeltreffend? Het Bewijs gepubliceerd op Swiss Policy Research (SPR) (een onafhankelijke, onpartijdige vereniging zonder winstoogmerk die tot doel heeft geopolitieke propaganda te onderzoeken)⁽⁷⁾. In het artikel worden tien studies aangehaald waarin wordt geconcludeerd dat het masker niet doeltreffend is tegen de verspreiding van SARS-CoV‑2, samen met tien andere aspecten waarmee rekening moet worden gehouden bij de beoordeling van de doeltreffendheid van maskers. Ter aanvulling van deze informatie werden in het artikel zelfs zeven studies opgenomen en geanalyseerd die de bewezen effecten van maskers op de verspreiding van het virus aantoonden. Dit artikel was niet alleen een ongefundeerde mening, maar verdedigde een standpunt op basis van referenties, en toch bestempelde Facebook het als valse informatie. De link van deze fact-checking was naar de website van Lead News, waarin staat dat Verschillende bronnen bevestigen dat de maskers werken tegen de verspreiding van SARS-CoV‑2, terwijl alleenéén enkele bron, de Centrum voor Ziektebestrijding en Preventie ⁽⁸⁾ ! Bij nader onderzoek bleek dat Facebook desinformatie bestreed door fact-checks uit te voeren met behulp van zogenaamde broncheckers. onafhankelijk. Maar het zogenaamde Lead News (dat uitsluitend door Facebook wordt gefinancierd) is een filiaal van een andere groep, de Credibility Coalition, die zelf wordt gefinancierd door onder meer Facebook, Google en Twitter⁽⁹⁾.

Meer recentelijk, dit keer op YouTube, duurde de video van het Grote Debat⁽¹⁰⁾, georganiseerd door Kairos, nog geen 24 uur voordat hij werd verwijderd op grond van medische misinformatie. Ter herinnering: een reeks wetenschappelijke deskundigen en vertegenwoordigers van de Belgische regering waren uitgenodigd om te debatteren met zes andere sprekers (waaronder ikzelf) met verschillende wetenschappelijke en medische achtergronden, maar geen van hen ging op de uitnodiging in. Het debat vond derhalve meer plaats in de vorm van een gedachtewisseling. Bij het zoeken naar de reden voor het verbieden van de video deelde YouTube mee dat het geen inhoud toestaat die onjuiste medische informatie verspreidt die in strijd is met die van de plaatselijke gezondheidsautoriteiten of de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) over COVID-19. Voorbeelden van verboden inhoud zijn die beweren dat een bepaalde behandeling of een bepaald geneesmiddel een genezing van COVID-19 garandeert en die die in tegenspraak zijn met de consensus van de deskundigen van de plaatselijke gezondheidsautoriteiten of de WHO over het COVID-19-vaccin (ik nodig de lezers uit om de lijst van niet-toegestane inhoud onder deze verwijzing te lezen⁽¹¹⁾).

Dit fenomeen van fact-checking beperkt zich niet tot sociale netwerken, maar wordt ook door de traditionele media beoefend. La Libre Belgique heeft een rubriek gecreëerd, La Source genaamd, die gewijd is aan broncontroles. In een artikel getiteld « Overschatten PCR-tests de gevallen van Covid-19? », gepubliceerd op 4 april 2021⁽¹²⁾, analyseerde La Libre Belgique de LinkedIn-publicaties van Prof. Martin Zizi betreffende twee beweringen:

• PCR positief ≠ infectie
• PCR positief ≠ besmettelijkheid

In plaats van referenties aan te dragen die deze verklaringen tegenspreken, volstond The Source met commentaar van de deskundige Dr. L. Cornelissen. Prof. Zizi van zijn kant heeft de bronnen van het artikel in La Libre Belgique geverifieerd, zijn standpunt gehandhaafd en aldus de feiten in La Libre op hun juistheid gecontroleerd (hetgeen aanleiding heeft gegeven tot het artikel PCR nutteloos als je asymptomatisch bent⁽¹³⁾). Het valt te betreuren dat La Libre geen kennis heeft genomen van het artikel COVID-19: effet de la vaccination sur le risque de transmission, gepubliceerd op de website⁽¹⁴⁾ van Chirec Pro, waarin de vermeende gunstige effecten van vaccinatie op de overdracht van SARS-CoV‑2 worden belicht. In het artikel staat:

De aanwezigheid van door PCR opgespoord virus is niet synoniem met een risico van overdracht, aangezien PCR waarschijnlijk lage virale ladingen aantoont en daarom niet noodzakelijkerwijs voldoende is om verantwoordelijk te zijn voor mogelijke overdracht; dit wordt bevestigd door de algemene vermindering van de virale lading bij gevaccineerde personen.

De referentie die voor deze bewering wordt aangehaald is van slechte (of zelfs zwakke) kwaliteit om de hypothese te staven dat vaccinatie de verspreiding zou verminderen. Let op de drie grote problemen met deze bron:

1. In het wetenschappelijke artikel waarnaar verwezen wordt — staat expliciet dat Deze voorpublicatie meldt nieuw onderzoek dat niet is gecertificeerd door peer review en mag niet worden gebruikt om de klinische praktijk te sturen zijn niet collegiaal getoetst en niet kan niet worden gebruikt om de klinische praktijk te sturen),
2. de studie vergelijkt gevaccineerden niet rechtstreeks met een controlegroep, maar beoordeelt slechts de doeltreffendheid van een vaccin bij hypothetisch gevaccineerden…
3. De onderzoekers vergelijken positieve PCR-gegevens (met de bovenvermelde methodologische vertekeningen) van de ene leeftijdsgroep met die van een andere leeftijdsgroep en stellen zo een bijkomend methodologisch probleem vast.

Chirec beweert dus net als Prof. Zizi dat een positieve PCR niet synoniem is met besmettelijkheid… maar citeert veel minder betrouwbare referenties. Wat zou De Bron zeggen?

Feitenchecking bestaat al van voor de huidige gezondheidscrisis (en werd meer een onderwerp van discussie tijdens de ambtstermijn van president Trump, die bekend staat om zijn controversiële uitspraken), maar het is een echt referentie-instrument geworden om alles wat twijfelachtig wordt geacht, te verwijderen. Maar dit roept verschillende vragen op, zoals:

• welke inhoud kan worden geverifieerd en geïdentificeerd als vaststaandfeit ? Is het bijvoorbeeld legitiem om argumenten over evoluerende wetenschappelijke onderwerpen te censureren onder het voorwendsel van een uitdaging van deplaatselijke autoriteiten en de WHO (die reeds herhaaldelijk blijk hebben gegeven van hun onwetendheid en vergissingen over de aard van SARS-CoV‑2)?
• Is fact-checking objectief wanneer de verificatie op sociale netwerken deels gebeurt door software (gezien de grote hoeveelheid informatie die elke dag online wordt gezet)⁽¹⁵⁾ en door verificateurs, die zelf worden betaald door de sociale netwerken⁽¹⁶⁾?
• En deze vragen roepen een nog crucialere vraag op (die vaak lijkt te worden uitgesteld): wat is de functie van sociale netwerken in het publieke domein? Facebook CEO Marc Zuckerberg bleef zeggen dat Facebook geen vorm van media is⁽¹⁷⁾. Is censuur van inhoud dan gerechtvaardigd op grond van het feit dat Facebook zichzelf een technologiebedrijf noemt en dat het samenwerkt met regeringen om de verspreiding van verkeerde informatie tegen te gaan⁽¹⁸⁾ terwijl het zogenaamd anonieme gegevens van zijn gebruikers deelt met de autoriteiten om de verspreiding van het coronavirus⁽¹⁹⁾ tegen te gaan? En hoe zit het met de journalistiek, die ooit werd beschouwd als de vierde landgoed die geacht wordt te waken over de excessen van de andere drie takken van de regering (uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht), en die vanaf het begin van de crisis nooit heeft opgehouden de staatsdeskundigen die tijdens deze gezondheidscrisis als gezagsdragers optreden een stem te geven en hen tot elke prijs te verdedigen?

De totstandkoming van een verhaal via al deze communicatiekanalen werd misschien wel het meest zichtbaar tijdens de COVID-19-vaccinatiecampagne. Naast de toegenomen censuur op sociale netwerken van alle argumenten tegen deze vaccins (waarvan de werkelijke doeltreffendheid en de risico’s op bijwerkingen nog steeds betwistbaar zijn⁽²⁰⁾), neemt de medische wereld ook deel aan de beïnvloeding van de publieke opinie zonder enig zichtbaar debat in de traditionele media. Zelfs professionals in de geestelijke gezondheidszorg werken aan manieren om mensen maatregelen te laten accepteren, waaronder vaccins, en bevelen technieken aan als nudging (= (b.v.iemand overhalen om iets te doen, geleidelijk of door vleierij; iemand zachtjes aanmoedigen om iets te doen)⁽²¹⁾ of regelrecht gebruik van angst als pressiemiddel⁽²²⁾. En het is ongetwijfeld in het geval van vaccins waar de economische belangen van deze gezondheidscrisis het meest identificeerbaar zijn.

In een debat met de Franse essayist Idriss Aberkane beweerde de volksgezondheidsarts Martin Blachier dat de belangen van de farmaceutische industrie (meer bepaald Pfizer) in deze crisis ontbreken⁽²³⁾. Maar uit wat snel onderzoek blijkt dat de inkomsten van Pfizer voor de eerste drie maanden van 2021 3,5 miljard dollar bedragen en dat de geschatte inkomsten voor het jaar 2021 voor het vaccin alleen al 26 miljard dollar zouden bedragen (of twee derde van hun jaarlijkse inkomsten)⁽²⁴⁾. Bedenk dat hun jaaromzet in 2019 41,17 miljard dollar bedroeg. In 2020 was dat 41,9 miljard (een stijging met 1,79% ten opzichte van 2019, in plaats van een omzetverlies)⁽²⁵⁾… En er is waarschijnlijk een seizoensgebonden vraag naar haar COVID-19 vaccins in de komende jaren (net als het seizoensgebonden griepvaccin)⁽²⁶⁾.

De regering, maar ook andere staten, de farmaceutische industrie, de media en de sociale netwerken, houden samen met alle mogelijke middelen het gevestigde verhaal in stand (dat ieder van hen op verschillende manieren ten goede komt) en dat de doxa is geworden. Ad astra per aspera (Latijnse uitdrukking die betekent naar de sterren door moeilijkheden) is geworden Ad doxa per aspera. Maar als deze invloed wordt geïdentificeerd en gevisualiseerd als het narratief dat het is, blijft er een vorm van strijd mogelijk: die van een narratief parallel (de term tegenargument lijkt mij minder interessant omdat het eerder oppositie suggereert dan een voorstel). In deze parallelle constructie zou het mogelijk zijn te aanvaarden wat juist is in het officiële verhaal en tegelijk te argumenteren tegen onjuiste of zelfs misleidende informatie. Want de prijs van het verhaal over deze gezondheidscrisis zal in ten minste drie fasen worden betaald: 1) bij de uitvoering van de maatregelen, 2) het langetermijneffect van deze maatregelen en 3) wanneer staten de bevolking om hulp vragen bij het afbetalen van schulden (waaronder die voor zogenaamd gratis vaccins). Om nog maar te zwijgen van het opleggen van andere misbruiken (dan communicatie) die via het officiële verhaal zullen kunnen worden opgelegd, zoals een gezondheidspaspoort, ongegronde verplichte vaccinaties, enz. Het verzet tegen de doxa is weliswaar essentieel, maar kan slechts dienen als een eerste hoofdstuk in de opbouw van een meer wenselijke samenleving. Laten we nu duidelijk de wenselijke alternatieven voorstellen.