Bewaking en privacy

OP ZOEK NAAR DE VIJAND BINNENIN

Hoewel het registreren van mensen voor controledoeleinden niet nieuw is, maken nieuwe technologieën het gemakkelijker om meer gegevens van meer mensen te verwerken, wat ten koste gaat van de grondrechten. Ter illustratie: het Europees Parlement beschouwt massatoezicht als onevenredig, ongeacht de door de staten genomen voorzorgsmaatregelen. Volgens de laatste, « de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer geen luxerecht is, maar een hoeksteen van elke vrije en democratische samenleving; hij benadrukt tevens dat massatoezicht potentieel ernstige gevolgen heeft voor de persvrijheid, de vrijheid van gedachte en meningsuiting, alsook de vrijheid van vergadering en vereniging, en dat het een groot risico inhoudt dat de verzamelde informatie wordt misbruikt tegen politieke tegenstanders⁽¹⁾.

De term massatoezicht is bijzonder vaag gezien het aantal apparaten dat hierbij betrokken kan zijn: politiedatabanken, bewakingscamera’s, gegevensbewaring, enz. Het doel van dit dossier is dan ook een overzicht te geven van de meest recente maatregelen die door de landen van de Europese Unie, en meer in het bijzonder door België, zijn genomen of worden genomen, teneinde een overzicht te geven van bepaalde technieken die door de lidstaten van de Europese Unie en meer in het bijzonder door België zijn ingevoerd. 

Ten eerste duikt de Algemene Nationale Gegevensbank regelmatig op in de media, waarbij journalisten wijzen op het grote aantal personen in het bestand. Deze databank, die door de politie wordt gevoed, bevat alle relevante informatie, d.w.z. potentieel alle informatie. Ook al behoeft de registratie van een onbeduidend feit« geen angst in te boezemen bij hen die niets te verbergen hebben », het risico van misbruik en ongeoorloofde of zelfs willekeurige toegang tot deze gegevens is aanwezig (blz.10–11). Naast het « Oog van Sauron », zoals de auteur het uitdrukt, zijn onze straten uitgerust met slimme camera’s die « verdachte » bewegingen kunnen detecteren. De doeltreffendheid ervan is echter nog lang niet bewezen (blz. 12–13).

Ten tweede neemt in de digitale omgeving het scala aan maatregelen voortdurend toe(Passenger Name Record, gegevensbewaring, enz.). (p.14–15)). Terwijl wij om wolven roepen, verwerken sommige bedrijven die gratis diensten aanbieden, zoals Facebook of Google, onze gegevens, vergelijken ze met elkaar en maken er een echte bron van winst van. Deze gegevens leveren ook een schat aan informatie op voor de rechtshandhavingsinstanties, aangezien particuliere actoren verplicht zijn met opsporingsambtenaren samen te werken. Massatoezicht is dus niet alleen repressief, het is ook en vooral commercieel (p.15–16). Niettemin, als het gevoel van machteloosheid aanwezig is wanneer we geconfronteerd worden met technologieën waar we weinig of geen controle over hebben, wordt verzet georganiseerd om deze veronderstelde toestemmende overdracht van persoonsgegevens op het web aan te vechten (p.16–17).

Tenslotte zijn al deze toestellen « digitaal » van aard en omvatten zij nieuwe functies: opsporing, volgen, identificatie, geolokalisering, enz. Bewaking is niet langer alleen materieel, maar ook virtueel. Tussen versoepeling en intensivering van de controle is het technologisch toezicht niettemin steeds indringender (p.18–19).

Nieuwe technologieën vormen ook reële maatschappelijke uitdagingen. Terwijl sommigen op zoek zijn naar hun innerlijke zelf, zijn anderen vooral op zoek naar de vijand in zichzelf. Voortbordurend op het discours van de strijd tegen het terrorisme en zich beroepend op het « probleem » van de immigratie, ontwikkelt zich een « ultra-preventieve » staat, tot vreugde van de veiligheidsbedrijven en de veiligheidslobby. 

Dossier gecoördineerd door Catherine Forget