Kairos nr. 22

WAAROM ONTKENNEN?

Dezelfde vraag komt dikwijls naar voren, hetzelfde discours volgens hetwelk wij niet langer moeten veroordelen maar slechts iets anders moeten voorstellen; dat de beschrijving van de toestand van de wereld zo hopeloos is dat zij ons beperkt tot passiviteit en luiheid. Als het waar is dat het aan de kaak stellen van de gevestigde orde op zichzelf niet voldoende mag zijn, dan lijken ons hier bepaalde verduidelijkingen van belang: alle voorstellen van « iets anders » zijn onvermijdelijk verankerd in de kritiek van wat is, anders zouden we het niet hebben over « ander » of « alternatief », dat is gewoon logica. Zeggen waar het op staat, de redenen aangeven voor de energie die men in een project steekt, het project « politiseren » in de zin dat het deel uitmaakt van een nieuwe vorm van stadsbeheer, is dus van meet af aan het risico van divergentie nemen en zo de zachte consensus vermijden, maar ook het aspect van strijd tot uitdrukking brengen dat alle voorstellen die niet passen in de formaten van het dominante systeem onvermijdelijk hebben. Dit sluit niet uit dat men het niet met elkaar eens kan zijn, maar deze grond van oppositie moet ten minste worden erkend:

- Deze andere wereld die wij ontwerpen is niet bedoeld om naast de oude — het destructieve kapitalistische systeem — te bestaan, maar hoopt deze te ontbinden om op den duur te komen tot een fatsoenlijke maatschappij die gezuiverd is van de machtsmechanismen die onze huidige maatschappij kenmerken. Dit mag niet worden vergeten, en degenen die alleen maar uit zijn op genot en « passief samenleven » moeten ons maar eens uitleggen hoe zij zullen veranderen met behoud van de structuren die hebben geleid tot waar wij nu zijn⁽¹⁾. Want verschillende functies van de kapitalistische maatschappij zijn juist die functies die het ontstaan van iets anders verhinderen of bemoeilijken (of het nu gaat om marketing en reclame, televisie en haar slopende programma’s, de ideologie van de arbeid, geprogrammeerde veroudering, supermarkten, massatoerisme, enz;)

- is opzegging een noodzaak, sociaal en subjectief. Onze samenlevingen en onze geesten hebben het nodig, want tegenover de consensus in de media, de ontkenning van de werkelijkheid, de voortzetting van hetzelfde — en dus de verergering en de zekere weg naar het ergste — staat het « aan de kaak stellen », in de zin van een ander discours⁽²⁾Dit is heilzaam en brengt diegenen samen die zichzelf voordien als versplinterd beschouwden. Het voelt gewoon goed.

Het aan de kaak stellen is volgens ons dan ook een democratische noodzaak, gezien het feit dat verschillende media de indruk blijven wekken dat « het allemaal niet zo ernstig is… », niets aan de kaak stellend… — met uitzondering van valse aanklachten, die gunstig zijn voor de ratings en de marktaandelen; vandaar het grote belang in dit werk om ons te concentreren op degenen die verondersteld worden ons te informeren; hen vergeten is een ernstige vergissing: « De strijd tegen het dominante informatiesysteem niet aangaan is evenzeer een misrekening als een intellectuele vergissing. Vooral omdat mediakritiek vaak dient als toegangspoort tot de politiek voor nieuwe generaties, die even verzadigd zijn met nieuws en commentaar als dat zij zich afzetten tegen de professionele journalistiek.⁽³⁾.

Het is zeker niet voldoende om de situatie aan de kaak te stellen en de vraag blijft:« Hoe kunnen we verder gaan dan de erkenning van een mislukking »,« hoe kunnen we de gevestigde orde bekritiseren zonder berusting en defaitisme aan te wakkeren? »⁽⁴⁾. Wij zijn ervan overtuigd dat het verbinden van de vele lokale strijdpunten die reeds plaatsvinden, het begin is van een oplossing. Bij deze keuze zullen de alternatieven die geen lapmiddelen zijn voor het huidige systeem, zichzelf natuurlijk selecteren en dus, impliciet of in de vorm van zoiets als een handvest, instemmen met een aantal basisprincipes, en in het bijzonder met een diepe kritiek op deze maatschappij die het ontstaan van een nieuwe, eindelijk fatsoenlijke maatschappij belemmert.

In deze strijd zullen wij telkens weer moeten zeggen dat voortzetting van hetzelfde ons naar het ergste leidt. Het is dus beter hier en daar over een apocalyps te spreken om het ergste te voorkomen, in plaats van niets te zeggen en onvermijdelijk uit te lopen op een catastrofe:  » « Het is beter te luisteren naar de voorspelling van tegenspoed dan naar die van geluk. Dit is niet vanwege een masochistische hang naar de apocalyps, maar juist om deze af te wenden; de struisvogelpolitiek is hoe dan ook een vorm van suïcidaal optimisme. Het is gelukzalig (en passief) optimisme dat ons veel zekerder naar een ramp zal leiden dan een verlichte catastrofistische houding die slechts een werkelijk zorgwekkende situatie weerspiegelt.⁽⁵⁾.

Kortom,« men moet niet handelen zonder te begrijpen, noch begrijpen zonder te handelen, men moet begrijpen om te handelen »⁽⁶⁾.

Dus waarom aanklagen? Om te handelen, natuurlijk!

Alexandre Penasse