Van noord tot zuid, mensen geketend door schuld

Het discours over de schuld is rechtstreeks verweven met dat over de crisis, en herhaalt een refrein dat al meer dan drie decennia teruggaat. Maar ook al staat de staatsschuld meer op de media-politieke radar sinds de crisis van 2007–2008, die in 2010 en 2011 in een schuldencrisis in Europa veranderde, de oorzaken zijn, als we naar de politieke en economische « elites » en hun media-relais luisteren, nog steeds dezelfde: de staat geeft te veel uit, we moeten de broekriem aanhalen, bezuinigen… 

Dit dossier tracht u een analyse te geven van wat schuld werkelijk is, te beginnen met de bevolkingsgroepen die het meest door het « schuldsysteem » worden getroffen, d.w.z. de « achterblijvers » in de zogenaamde Derde Wereld. De gevolgen van schulden zijn voor hen zeer concreet, zij zijn sociaal, maar ook ecologisch en natuurlijk politiek. Laten we de vooroordelen uit de weg ruimen: er is geen hulp uit de landen van het Noorden! 

Het gaat veeleer om neokolonialisme, een uitdrukking die nog steeds actueel is wanneer we de greep van de internationale financiële instellingen op de landen van het Zuiden, aangevoerd door de Wereldbank en het IMF (blz. 10–11), aantonen. Deze als vanzelfsprekend opgelegde politieke overheersing, altijd op de toon van TINA (There is no alternative), breidt zich uit naar elk land, elk continent, met enkele grillige introspectieve schokken. Hoewel het IMF in zijn verslagen soms melding maakt van bepaalde fouten die zijn gemaakt, te veel deregulering en onhoudbare schulden in dit of dat land, is hetzelfde beleid nog steeds van toepassing. 

Om de verborgen kant van deze schuld bloot te leggen, d.w.z. de cruciale ecologische gevolgen ervan, zullen wij ook kijken naar de zogenaamde ecologische schuld (blz.14–15). Schuldencrises zijn een regelmatig terugkerend verschijnsel in het kapitalisme, maar het huidige tijdperk brengt vele drempels samen die kunnen worden bereikt, waarbij elke nieuwe crisis waarschijnlijk groter zal zijn dan de vorige. Een wereldwijde schuldencrisis broeit en treft reeds een aantal landen in het Zuiden (blz.12–13). Lage grondstofprijzen en stijgende rentetarieven dreigen de wereld in een situatie van ongekende proporties te storten, aangezien de toestand van het financiële en economische systeem de afgelopen drie decennia steeds instabieler is geworden, waardoor het volle gewicht van de crisis op de schouders van de bevolking terechtkomt. 

In deze wereld van steeds brozer wordende politieke en economische fundamenten is er een nieuwe speler bijgekomen die zonder scrupules zoveel mogelijk winst wil maken, uiteraard zonder de gevolgen van zijn acties af te wegen: de aasgierfondsen, deze financiële ondernemingen die de schulden van staten in moeilijkheden tegen een zeer lage prijs opkopen, tegen een fractie van de oorspronkelijke waarde, en vervolgens 100% betaling eisen, plus rente en boetes. Een treffend geval voor de Europeanen omdat het dichterbij en dus zichtbaarder is, was Griekenland in 2012, waar de ECB op dezelfde manier optrad als deze « procedurele fondsen », waardoor de situatie van de Griekse economie alleen maar verslechterde en radicale bezuinigingsmaatregelen werden uitgelokt. In België is een wet aangenomen dankzij de vastberadenheid van de CADTM, maar de gieren vechten deze wet aan. Het interview met Renaud Vivien gaat uitvoerig in op deze zaak en op de strijd tegen onwettige schulden en hun meest verfoeilijke vertegenwoordigers, de aasgierfondsen (blz. 16–17).

Van de weinige cijfers die de onrechtvaardigheid van dit schuldenstelsel duidelijk illustreren, noemen we er een als antwoord aan degenen die spreken over de « uitgavenstaat » (wat betekent « te veel geld voor de armen »): de aflossing van de schulden bedraagt in België 40 miljard, tegen 10 miljard voor de sociale zekerheid.⁽¹⁾ De actie van de CADTM, aanwezig op de laatste COP22-conferentie in Marokko (p.18), bewijst dat we ons niet mogen laten verslaan door defaitisme tegenover deze financiële roofdieren. De toekomst zal afhangen van onze overwinning op hen. 

Dossier gecoördineerd door Robin Delobel,
CADTM België en coördinator van het tijdschrift Les autres voix de la planète.