Kairos nr. 15

SHOW FOOTBALL IS GEEN FOOTBALL!

« De vervreemding van de toeschouwer van het beschouwde object (die het resultaat is van zijn eigen onbewuste activiteit) wordt als volgt uitgedrukt: hoe meer hij beschouwt, hoe minder hij leeft; hoe meer hij aanvaardt zichzelf te herkennen in de dominante beelden van de behoefte, hoe minder hij zijn eigen bestaan en verlangen begrijpt.

- « Zo, klaar voor vanavond ».

- Voor wat, wat gebeurt er?

- « Ben, het spel »!

« Ah het spel »… Afgezien van het totaliserende schouwspel van dit WK, waren de gedachtewisselingen rond wat er gebeurde bijzonder representatief voor de macht van de dominante ideologie en voor de passieve onderwerping aan een orde der dingen die, zelfs bij degenen die haar erkennen, meestal wordt gevolgd door een geruststellend  » wat wil je, je kunt het niet veranderen « . Als onze gesprekspartner, deelgenoot van zijn genoegen over de komende wedstrijd, snel opmerkte dat het voetbalspektakel niet onze voorkeur had, concludeerde hij dat deze keuze slechts een kwestie van smaak was en niet van voorliefde voor het ding, en dus volledig subjectief was:  » waar je niet van houdt? ». De binariteit van onze moderne manier van denken: je vindt het leuk of je vindt het niet leuk, dat is alles! De nuances zijn plat, en de mogelijkheid om uit deze kwestie van genegenheid voor het ding te komen. Want is er, vóór dit televisiegenot, geen mogelijkheid tot nadenken over de prijs die betaald moet worden om het spel mogelijk te maken?

Vaardig vermengden zij kritiek op voetbal als spektakel met kritiek op voetbal als vrijetijdsbesteding, ongetwijfeld uit angst een deel van hun lezerspubliek te verliezen waarvan zij beroepshalve afhankelijk zijn, en hekelden zij « een bepaalde intelligentsia die het liever ziet als niets meer dan ‘redneck’ vermaak », Zowel voor een speler als voor een fan is voetbal een formidabel spektakel, met zijn regels en codes, zijn briljante flitsen en zijn drama’s, zijn vreugden en zijn mysteries. Moest het gezegd worden? Dit is de conformistische, onbeholpen journalistieke houding van degenen die de kritiek niet tot in haar radicale diepten willen doorvoeren — de enige echte maatschappijkritiek. Omdat het duidelijk is dat voetbal als spel geen aanleiding kan geven tot enige vorm van vraagstelling, het is een spel en je houdt ervan of je houdt er niet van, is er geen behoefte om er maatschappijkritiek op te leveren; er is geen behoefte om degenen die het spelen te stigmatiseren of degenen die er niet van genieten te veroordelen. Maar voetbal als spektakel heeft niets te maken met ludiek voetbal, een spel waarvan het enige doel het plezier van het spelen is, met zijn « regels en codes, zijn flitsen en drama’s, zijn vreugden en mysteries ». Hij ensceneert ze, instrumentaliseert ze, en wat de show ook is, het doel is altijd hetzelfde: de winst verhogen! De journalist ziet deze tegenstrijdigheid niet wanneer hij zelf zegt « helaas! er lijkt weinig sprake te zijn van « moraal » in het hedendaagse voetbal ».

Natuurlijk zal er een tijd komen dat dezelfde logica alle plaatsen van ongeïnteresseerd ludisme zal zijn binnengedrongen en de plaatselijke voetbalwedstrijd niet meer zal zijn dan een karikatuur van de televisieprogramma’s — dit is reeds grotendeels het geval. Maar de twee door elkaar halen is stilzwijgend het dominante discours aanvaarden. Het is het sussende spel van de bazen spelen, zeggen dat « wie kritiek heeft scheidt », in een geconstrueerde analyse van de formidabele geldmachine zien dat de voetbalshow de enige produktie is van een gepatenteerd intellectueel lid van de gehate intelligentsia. Het is toegeven aan de drogreden « je houdt niet van de beker, dus hou je niet van voetbal »…

Het VBO heeft dit begrepen, zoals het in zijn nieuwsbrief van 9 juli Kompany en bedrijf kopte, en verklaarde  » De merchandising (sic) in verband met de Rode Duivels was in volle gang, tijdens de wedstrijden vielen de fans de pleinen binnen en wapperde de Belgische driekleurige vlag in de etalages. Wekenlang waren zij het voornaamste gespreksonderwerp (…) Het enthousiasme was niet overdreven. Trouwens, hoe kun je je team te veel steunen? Als wij niet in onszelf geloven, wie dan wel? Als wij onszelf niet serieus nemen, waarom zou de rest van de wereld dat dan wel doen? « .

De illusie van consensus, de klassenloze maatschappij, de vervreemding van de toeschouwer zijn een formidabele machine om een ongelijke maatschappij in stand te houden die de winsten van een minderheid verzekert. Twee maanden later, in september, drong het hoofd van de werkgeverslobby, het VBO, er echter bij de toekomstige federale regering op aan een echte « concurrentieschok » in te voeren. Onbewust herinnerde hij ons eraan dat achter de schijn van sociale gelijkheid voor toeschouwers van nationale ploegen, het hoofddoel van de FEB was de ongelijkheid in stand te houden als bron van winst: « een van de prioriteiten is onvermijdelijk de vermindering van onze loonhandicap ». En, volkomen cynisch, presenteerde hij zijn sociaal model:« voor de periode 2000–2014 behoren Griekenland en Spanje zelfs tot de best presterende landen in de eurozone « .

Het is gemakkelijk te begrijpen waarom degenen die van de situatie profiteren van het spektakel van het voetbal zullen blijven genieten. In de machinerie van de macht is hij een van degenen die zorgen voor de bestendiging van de overheersing. En niet de minste.

Alexandre Penasse