VAN HET EINDE VAN EEN WERELD NAAR DE WEDERGEBOORTE IN 2050

Drieëndertig jaar geleden werden de Groenen geboren, de eerste verenigde politieke ecologie-organisatie in Frankrijk. Tot op heden hebben de vertegenwoordigers van deze partij, en vervolgens die van haar opvolger EE-LV, bijna alle soorten verkozen ambten in republikeinse instellingen bekleed. Voor weinig of niets. Vanuit ecologisch oogpunt moeten wij toegeven dat de geo-biofysische toestand van Frankrijk, Europa en de wereld voortdurend verslechtert in vergelijking met 1984, zoals de opeenvolgende verslagen van het IPCC, het UNEP, het Geosphere-Biosphere Programme en andere recente alarmistische internationale publicaties herhaaldelijk hebben aangetoond.

Vanuit sociaal en democratisch oogpunt is de situatie vergelijkbaar: toenemende ongelijkheid, toenemende vreemdelingenhaat, verstarring van de politieke stelsels. Aanvankelijk begiftigd met een immense intellectuele vrijgevigheid en drager van het enige nieuwe alternatief voor het oude links en rechts, hebben de politieke ecologen nu bijna alles verloren, zelfs hun zetels. Ze lijken achterhaald, omdat ze in de werkelijkheid niet aanwezig zijn. In de afgelopen drieëndertig jaar is er veel veranderd, vooral nu het omslagpunt naar een wereldwijde, systemische, onvermijdelijke ineenstorting is gepasseerd. In het verleden waren wij ons, geïnspireerd door het rapport Meadows of de geschriften van Bernard Charbonneau, René Dumont en André Gorz, reeds bewust van de voornaamste oorzaken van de achteruitgang van het leven op aarde en hadden wij destijds op internationale schaal het overheidsbeleid kunnen bijsturen in de richting van duurzaamheid. Nu is het te laat, de ineenstorting is aanstaande.

Hoewel de politieke voorzichtigheid ons uitnodigt om vaag te blijven, en het de intellectuele mode is om onzeker te zijn over de toekomst, geloof ik integendeel dat de komende drieëndertig jaar op aarde al geschreven zijn, ruwweg, en dat het eerlijk is om een benaderende kalender te riskeren. De periode van 2020 tot 2050 wordt de meest ontwrichtende periode die de mensheid ooit in zo’n korte tijd heeft meegemaakt. Met nog enkele jaren te gaan, zal het uit drie opeenvolgende fasen bestaan: het einde van de wereld zoals wij die kennen (2020–2030), de overlevingspauze (2030–2040), het begin van een renaissance (2040–2050).

DE DRIE STADIA VAN INSTORTING

De ineenstorting van de eerste fase is al in 2020 mogelijk, waarschijnlijk in 2025, zeker in 2030. Een dergelijke verklaring is gebaseerd op talrijke wetenschappelijke publicaties die kunnen worden gegroepeerd onder de noemer Antropoceen, opgevat in de zin van een breuk in het aardsysteem, die wordt gekenmerkt door het onstuitbaar en onomkeerbaar overschrijden van bepaalde mondiale geo-biofysische drempels. Deze breuken zijn nu niet meer te stoppen, aangezien het aardsysteem zich gedraagt als een automaat die geen menselijke kracht kan beheersen. Het algemene geloof in het liberaal-productivisme versterkt deze prognose. Het antropisch overwicht van dit geloof is zo ingrijpend dat geen enkel alternatief geloof het zal kunnen vervangen, behalve na de uitzonderlijke gebeurtenis van een wereldwijde ineenstorting als gevolg van de drievoudige crisis van energie, klimaat en voedsel. Ontgroening is ons lot.

De tweede fase, in de komende 30 jaar, zal de moeilijkste zijn, gezien de plotselinge daling van de wereldbevolking (epidemieën, hongersnoden, oorlogen), de uitputting van energie- en voedselbronnen, het verlies van infrastructuur (zal er in 2035 nog elektriciteit zijn in Île-de-France?) en het faillissement van regeringen. Dit zal een periode zijn van precaire en ongelukkige overleving van de mensheid, waarin de voornaamste hulpbronnen die nodig zijn, afkomstig zullen zijn van enkele overblijfselen van de thermo-industriële beschaving, ongeveer zoals de overlevenden van de Zwarte Dood na 1348 in Europa en gedurende tientallen jaren daarna, als het ware konden profiteren van de hulpbronnen die niet werden verbruikt door de helft van de bevolking die in vijf jaar stierf. Wij zullen de afschuwelijke beschrijvingen van de gewelddadige menselijke relaties die het gevolg zijn van de stopzetting van alle openbare diensten en politieke autoriteit over de gehele wereld, achterwege laten. Sommige groepen mensen zullen zich in de buurt van een waterbron hebben kunnen vestigen en wat voedsel en medicijnen hebben kunnen opslaan voor de middellange termijn, in afwachting van het opnieuw aanleren van de basisvaardigheden voor de wederopbouw van een waarlijk menselijke beschaving.

Waarschijnlijk mag worden gehoopt dat rond de jaren vijftig een derde fase van wedergeboorte zal volgen, waarin de meest veerkrachtige menselijke groepen, nu verstoken van de materiële overblijfselen van het verleden, zowel de oorspronkelijke technieken om het leven in stand te houden als nieuwe vormen van binnenlands bestuur en buitenlands beleid zullen herontdekken, die een voldoende lange periode van structurele stabiliteit kunnen garanderen, die voor elk beschavingsproces van essentieel belang is.

Door dit soort korte zinnen als een slogan kan de lezer zich ongemakkelijk voelen en zich afvragen of dit artikel het werk is van een extremistische psychopaat die zich wentelt in duisternis en wanhoop. Integendeel, vrij van machts- en effectbejag trachten wij voortdurend catastrofes te vermijden en achten wij onszelf te rationeel om gefascineerd te zijn door het vooruitzicht van instorting. Wij zijn niet pessimistisch of depressief, wij bekijken de dingen zo koel mogelijk, wij geloven nog in de politiek. De extremisten die zichzelf negeren staan eerder aan de kant van het dominante denken van de dominante religie, gebaseerd op de overtuiging dat technologische innovatie en een terugkeer naar groei de huidige problemen zullen oplossen.

Als onze prognose de meest rationele en waarschijnlijke is, moeten de militanten van EE-LV, de Fransen en al onze broeders en zusters in de mensheid nog worden overtuigd. De cognitieve dissonantie van onze samenlevingen verhindert dat dit op termijn mogelijk is. De uit deze analyse af te leiden beleidsrichtingen worden echter betrekkelijk eenvoudig te beschrijven: het lijden en de dodentol voor de komende decennia tot een minimum beperken door vandaag een project voor te stellen van snelle afbouw van de ecologische voetafdruk van de rijke landen, zoals low-tech bioregionalisme, voor de overlevende helft van de mensheid in de jaren veertig. Met andere woorden, gebruik maken van de eindige beschikbaarheid van de krachtige energieën en metalen van vandaag om de weinige eenvoudige gereedschappen, gebruiksvoorwerpen en apparaten van morgen (de jaren dertig) te smeden, voordat deze energieën en metalen niet meer toegankelijk zijn. Helaas lijkt ons algemene standpunt nog niet te worden gedeeld door de meerderheid van de ecologen die hun Europese zomerdagen in Duinkerken houden. Zo is de laatste plenaire vergadering op zaterdag 26 augustus gedeeltelijk gewijd aan de « industriële ontwikkeling » in Europa. Een rit naar het ergste.

Yves Cochet, voorzitter van het Momentum Instituut, voormalig Frans minister van Milieu. Artikel oorspronkelijk gepubliceerd op de website liberation.fr op woensdag 23 augustus, vervolgens in de papieren krant op donderdag 24 augustus, hier overgenomen met de vriendelijke toestemming van de auteur.