LANDBOUWARBEID: NAAR EEN NIEUWE DRIEHOEKSHANDEL?

De concurrentie om migranten die in de landbouw werkzaam zijn, blijft volop aan de gang, met een nieuwe ontwikkeling in de afgelopen jaren: de opkomst van uitzendbureaus (TEC’s). De migratiereis vindt thans plaats in een driehoeksverhouding tussen het land van herkomst, het gastland en het land van « voorziening », zoals blijkt uit de stroom die Ecuador, Spanje en Frankrijk met elkaar verbindt. Ook driehoekig is het systeem van rechtsbetrekkingen tussen ETT’s, werknemers en werkgevers.

Richtlijn 96/71/EG van het Europees Parlement en de Raad heeft ten doel concurrentieverstoringen te voorkomen in een sector waarin het aantal detacheringen in Frankrijk is gestegen van 1443 in 2000 tot 35.000 in 2009. Maar in werkelijkheid biedt het een kader voor het creëren van een pool van tijdelijke werknemers met verminderde rechten. In de landbouw wordt gewerkt aan de vervanging van Marokkaanse en Tunesische arbeidskrachten met OFII-contracten⁽¹⁾ door tijdelijke arbeidskrachten uit Latijns-Amerika. Dit nieuwe personeelsbestand bevrijdt de gebruiker van de beperkingen van het OFII-contract, hoe precair dit ook moge zijn: er is geen begin en einde van het contract dat moet worden nagekomen.

ETT Terra Fecundis, in Murcia gevestigd, werd in 2000 opgericht door drie jonge ondernemers om seizoenarbeiders aan te werven in de landbouw in Frankrijk en had in 2012 bijna 2 000 werknemers in dienst in landbouwbedrijven in de regio Bouches du Rhône. Maar het komt ook tussen in de Gard, de Vaucluse, de Landes… Deze tijdelijke arbeid wordt aan de inlenende bedrijven aangerekend tegen ongeveer 15 euro. Deze laatste hebben gekozen voor een nieuwe strategie van uitbesteding van het personeelsbeheer. Hoewel deze tijdelijke arbeidskrachten duurder lijken dan OFII-contracten of seizoenarbeiders, zijn zij in feite rendabeler omdat het aantal gewerkte uren strikt in overeenstemming is met de produktiebehoeften. Een simpel telefoontje en de werknemer die niet productief genoeg wordt geacht, wordt vervangen. Arbeid wordt wegwerpbaar door het beheer ervan uit te besteden.

Na haar uitzendactiviteiten te hebben ontwikkeld in Frankrijk, Italië en Portugal, wil Terra Fecundis nu prospectief gaan werken in België, Nederland en Groot-Brittannië. Sinds 2004 heeft zij ook haar activiteiten gediversifieerd door zich te positioneren in de trans-havensector (Groupe Jumaf Méditerranée) en in de vastgoedsector (Terra Housing Méditerranée). Hoewel zij beweert een « ethisch bedrijf » te zijn, ontwikkelt zij zich in een context van deregulering van het arbeidsrecht.

Volgens het verslag van de Commissie Europese Zaken van 2011 over de detachering van werknemers leidt het naast elkaar bestaan van verschillende regels en arbeidswetten op hetzelfde grondgebied tot sociale dumping. Hoe kunnen onregelmatigheden worden bestreden wanneer slechts een derde van de oorspronkelijke verplichte aangiften doeltreffend is? Net zoals de OFII-contracten in feite vaste banen vervulden, vervullen deze tijdelijke werknemers uit Latijns-Amerika en elders nu banen die normaliter vast zijn. Discriminatie, misbruik, salarisverschillen, lagere sociale uitkeringen — er is eigenlijk niets veranderd, ook al is het arbeidsstelsel voor loonwerkers geëvolueerd. Ecuadoraanse werknemers betalen 300 euro aan ETT wanneer zij naar Spanje terugkeren, en 20 euro voor overmakingen naar hun land. Gezondheidsrechten zijn verworven in Spanje, medische opvolging is niet verzekerd in Frankrijk, evenmin als bescherming op het werk. Meestal wordt in Frankrijk slechts de helft van de gewerkte uren op het loonstrookje vermeld, terwijl in Spanje het volledige bedrag wordt verstrekt. Meer dan een jaar geleden stierf een Ecuadoriaanse arbeider aan een hartaanval in een broeikas. Hij werkte in bijna 50 graden hitte. Er moet een proces komen, maar wanneer?

Vanuit dit oogpunt lijkt de landbouw nog steeds een sociaal laboratorium voor de deregulering van rechten. Ontsnapt de zogenaamde « intensieve » biologische landbouw aan deze logica?

Patrick Herman