Geen verandering voor Avatar II

Interview met Vincent Cheynet, hoofdredacteur van La décroissance.

Is de film Avatar niet gewoon een leuk stukje entertainment dat je als zodanig moet nemen zonder scrupules?

Vincent Cheynet : Mijn neven verdedigden me zo. Ze legden me uit dat deze film extreem goed gemaakt was. Nu ik het in de bioscoop in 3 dimensies heb gezien, kan ik dit bevestigen. Ik zag het voor mijn werk, want ik haat het om mezelf in donkere kamers op te sluiten om weer voor een scherm te zitten. Het probleem is ook de middelen die worden gebruikt om deze show op te zetten. Naast zijn succes — Avatar is een van de weinige films die mensen weer naar de bioscoop brengt — is de film een wereldwijd evenement dat verder gaat dan zijn filmkarakter. Net als Marianne waren de massamedia enthousiast over het « groene » karakter van de film: « Kortom, het is goed om een blockbuster over ecologie te zien. Uit een Ipsos-onderzoek bleek dat in 2021 79% van de jongeren zei geïnteresseerd te zijn in de kwestie van de opwarming van de aarde. De Greta Thunberg generatie die in Avatar, zoals Reporterre, een « aanklacht (tegen) de verwoesting van inheemse landen en de vernietiging van ecosystemen door mensen », wordt in het hart geraakt⁽¹⁾.  » Zoals deze clip laat zien, is niets minder waar dan deze film te presenteren als onschuldig vermaak. Dat blijkt ook uit het indrukwekkende aantal academische boeken en collapsologen die het presenteren als het grote verhaal voor het oplossen van de ecologische crisis. Het is onmogelijk ze hier allemaal op te sommen. Laten we enkele voorbeelden nemen met Damien Deville en Pierre Spielewoy. De twee Franse academici bespreken in een zeer serieus boek dat in 2020 verschijnt: « De film Avatar markeerde zijn tijd, hij markeerde ook onze adolescentie. [Geconfronteerd met hun eigen kwetsbaarheid, zullen de Na’vi de relaties die hen met het land verbinden sublimeren… ». (Tana, 2020). Hetzelfde enthousiasme werd aan de andere kant van de wereld getoond door hun collega Glenn Albrecht. De Australische professor is enthousiast over de speelfilm in zijn Les émotions de la Terre (Les Liens qui Libèrent, 2020), « een boek van het grootste belang » volgens de paus van de collapsologie Pablo Servigne. Laten we teruggaan naar Frankrijk met Nicolas Hulot en Frédéric Lenoir. In een gezamenlijk werk, Van de ene wereld naar de andere, Tijd van geweten, deze sterren van media wijsheid beweren: « Dit wordt heel goed opgeroepen door de film van James Cameron. AvatarPandora is een parabel van een wereld waar vrouwelijke waarden, zoals harmonie met de omgeving, samenwerking en bescherming van de zwaksten, worden benadrukt, in tegenstelling tot de aarde, waar de mannelijke waarden van overheersing, roof en concurrentie de boventoon voeren. (Fayard, 2020). Je vraagt je af of onze twee filosofen de film hebben gezien. Maar we weten wat er daarna gebeurde met de grote feminist Monsieur Hulot.

Even serieus, hoe zou u het discours van James Cameron’s nieuwe film typeren?

Of het nu Avatar I of II is, het woord dat het kenmerkt is tegenstrijdigheid. Meer dan dat, zou ik zeggen dat het een stijging naar extremen uitdrukt. Laten we een voorbeeld nemen aan de Reporterre website van voormalig Le Monde milieujournalist Hervé Kempf, geciteerd door Marianne. Het bevat alle belangrijke kenmerken van de huidige milieu-ideologie. Geconfronteerd met de zeldzame kritiek op de film, was hij snel in zijn verdediging: « Het tweede opus vanAvatar De focus ligt echter op de bescherming van de oceanen en de turkooizen Metkayina stammen sluiten hun pleidooi af. Ze leven in harmonie met koraalriffen, weelderige mangroves, gevleugelde krokodillen, kwallen en reusachtige vlinders. Hun evenwicht wordt verstoord door de komst van overbewapende mensen die er niet voor terugdeinzen de zee in een slagveld te veranderen.⁽²⁾. « . Maar welke visie op sociale organisatie bevordert de film? Onder de goeden is het systeem perfect clanistisch. Grotere, sterkere, meer autoritaire leiders regeren zonder te delen. Alleen de vrouw van het opperhoofd heeft recht van spreken. Maar ze moet al snel buigen voor haar man. De held, tevens stamhoofd, herhaalt herhaaldelijk: « De rol van de vader is het beschermen van zijn familie. Men is dan verbaasd de website van Reporterre te lezen, die gewoonlijk zo snel elk spoor van een patriarchaal discours wegjaagt en hier elke geest van kritische analyse laat varen! Dit staat ver af van zijn gebruikelijke aanbevelingen voor directe democratie, of zelfs een consensus-systeem waarbij mensen debatteren door met hun handen te zwaaien tot ze het allemaal eens zijn… Om nog maar te zwijgen van het ecofeminisme dat de heer en mevrouw Klaus daar hebben gevonden. Hulot en Lenoir. Onze twee ecofilosofen verwarren de verdediging van vrouwen met hun fantasie van fusionele regressie met Moeder Aarde.

Avatar is niet groen?

Dit is ook een van de grote tegenstrijdigheden van de film, die gebaseerd is op de meest geavanceerde technologie. Het maakt de reconstructie van een volledig kunstmatig universum mogelijk. Maar wat stelt het ons voor? De verontschuldiging van de wilde, de primitieve. Maar deze door digitale technologie gereconstrueerde wildernis wordt gefantaseerd, uitvergroot. Alles is groter, mooier, sterker. In tegenstelling tot de uitspraken van de heren. Lenoir en Hulot, wordt het deel van de zwakte van de natuurlijke toestand juist geëlimineerd door deze numerieke hercompositie. Hier kun je « ongehinderd genieten » terwijl je op reptielachtige vogels of gevleugelde dolfijnen rijdt. Het speelgoed van de consumptiemaatschappij (motoren, jetski’s, helikopters en dergelijke) lijkt een beetje een verspilling. Feit blijft dat de wilde door zijn sociale organisatie, zoals we hebben gezien: het is de wet van de jungle, de heerschappij van de mooiste en de sterkste. Maar deze wet lijkt erg veel op de wet van het liberale kapitalisme en zijn spektakelmaatschappij. De wreedheid is in zijn apotheose wanneer de vrouw van de held haar kind gedood ziet worden. Ze verandert dan in een moederwolf en gaat op een wraakzuchtige rooftocht. Dan pleegt hij een Rambo-achtige slachtpartij tegen de moderne mens. De laatsten worden voorgesteld als inherent slecht. Er wordt verwacht dat het publiek in de bioscoop gaat staan en juichen. De kijker wordt meegezogen in de barbarij tegen zijn soort.

Is er een evolutie tussen de eerste Avatar en het vervolg?

Dit vervolg op de eerste Avatar heet De Weg van het Water. Nogal een symbool. In een pseudo-ecologische prediking wordt ons verteld, wat te verwachten is, dat « de zee onze moeder is » . Avatar I nodigde ons uit om op te gaan in het rijk van het ongedifferentieerde, het Grote Geheel, door te communiceren met Moeder Aarde, de Pachamama, Gaia, via een magische boom waaraan we ons verbinden met onze mat. Pech voor kale mensen zoals ik, die effectief worden uitgesloten. Ik zeg dit voor de grap, maar niet alleen; er is hier geen plaats voor zwakheid, voor kreupelen en gestoorden. Het is gewoon een sportschool vol met winnaars. Met dit vervolg gaan we nog verder. De Weg van het Water is de belofte van een terugkeer naar het verloren intra-uteriene paradijs! Wat was voorzien door de heren. Lenoir en Hulot in hun tirades. Een academisch boek gepubliceerd in 2020⁽³⁾ gaf ons dit meestal onbedachte streven: « Als onze cultuur ons scheidt van de natuur, heeft ons lichaam ons er nooit van gescheiden. Het is aan ons deze levende matrix te herontdekken die bij onze geboorte verschijnt als een uitbreiding van de moederlijke matrix waarin wij als foetus leefden. [Het is aan ons om deze baarmoeder te vinden en de onzichtbare luchtbel die we tijdens het opgroeien hebben gevormd en die ons omsluit in onze individualiteit, te doorbreken. Dan kan de wereld zich vanzelf bij ons voegen, als een vruchtwater dat ons onderdompelt. Het hoofdstuk was getiteld « Voor een ‘amniotische ecologie’  ». We zitten er middenin. In dit digitale paradijs hebben we ook ‘geestelijke broeders’ en ‘geestelijke zusters’ in zeezoogdieren, die noodzakelijkerwijs goed en wijs zijn. We zitten hier midden in de antispeciesistische, animistische theorie, en vooral het engelengeloof. De echte schurken zijn de mensen die aankomen met hun machines, noodzakelijkerwijs destructief voor de wilde en primitieve natuur die de film zogenaamd verdedigt. Nogmaals, wat een paradox, terwijl alles hier bijna virtueel is. Wij staan aan de andere kant van het spectrum dan Ivan Illich en andere voorlopers van degrowth die een eenvoudige en gecontroleerde techniek verdedigen. We zijn nog verder verwijderd van een werkelijk ecologische en menselijke visie op onze toestand, waarbij de nadruk ligt op onze zwakte in de natuur, de noodzaak om ons er gedeeltelijk van los te maken en het belang van het beheersen van de werktuigen en machines die we gebruiken om erin te leven. Je vraagt je af wat de volgende afleveringen ons nog meer zullen bieden. Deze pantheïstische visie verwijst naar de huidige mode voor heksen, die natuurlijk aanwezig zijn in de film. Je vraagt je af waarom alleen hun vrouwelijke kant wordt herinnerd, want er waren tovenaars. Deze pseudo-feministische en hedendaagse milieubewuste visie gaat voorbij aan de barbaarsheden zoals de mensenoffers die ermee gepaard gingen. Het kostte de hele verlichte kant van de moderniteit, en zelfs religie, om er een eind aan te maken. Voor de release van de tweede aflevering merkte ik het volgende op: « Veel van de goeroes van de collapsosofie, de naam voor de wijsheid die voortkomt uit de collapsologie, onthullen dat ze gefascineerd waren door de film Avatar. Voor hen is de film van James Cameron een soort groot bijbels verhaal. Het is gemakkelijk te zien waarom. Deze pseudo-ecologie is de perfecte vrucht van het liberale kapitalisme. Net als hij is de wet van de jungle hun ideaal. Wolven en onschuldigen delen het⁽⁴⁾ « . Kortom, Avatar moet zeer serieus genomen worden. Ik noemde de religie die hij verspreidt in de vorm van een drie-eenheid, « Gaia, Greta, Tesla⁽⁵⁾ « . Deze techno-New Age neo-religiositeit is een groot religieus discours van onze tijd. En voor onze tieners is zijn planeet Pandora een verloren paradijs dat digitaal bereikbaar is.