GEEN SYNTHETISCHE BESTRIJDINGSMIDDELEN MEER GEBRUIKEN

Sinds het begin van de industriële landbouw is het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de hele wereld geleidelijk gemeengoed geworden. Hoewel zij worden voorgesteld als gewasbeschermingsmiddelen, d.w.z. voor de bescherming van planten, wordt het steeds duidelijker dat de term pesticide met het achtervoegsel « cide » het meest geschikt is. Omdat herbiciden planten doden, insecticiden insecten doden, doden fungiciden schimmels en gisten, niet alleen de zogezegde doelwitten.

Al in 1962 bracht de Amerikaanse biologe Rachel Carson de bal aan het rollen met de publicatie van SilentSpring. Dit voorbode boek kondigde de ecologische catastrofe aan die zou komen met de geprogrammeerde verdwijning van vogels. Het stelde het paradepaardje van Monsanto, DDT, ter discussie, evenals alle organochloorpesticiden waarvan wordt beweerd dat zij een bedreiging vormen voor levende wezens en, aan het eind van de ecologische keten, voor de mens zelf. Het is waar dat de toxiciteit van organochloorverbindingen zeer hoog is en dat zij moeilijk biologisch afbreekbaar zijn, zodat zij zich ophopen in de voedselketen.

Het duurde echter nog tot 1978 voordat Europa een besluit nam dat al veel eerder had moeten worden genomen (Richtlijn 79/117/EEG van 21 december 1978). Dit verbod kwam er alleen omdat er stoffen beschikbaar kwamen die als minder problematisch voor het milieu werden gepresenteerd, namelijk organofosfaten, synthetische verbindingen die koolstof en fosfor bevatten. In tegenstelling tot organochloorverbindingen hebben zij geen significante persistentie in het milieu; zij hebben echter een zeer hoge acute toxiciteit. Ze zijn dus zeer gevaarlijk voor de boeren en hun gezinnen. Evenzo hebben carbamaten, die zowel insecticiden als fungiciden zijn, een soortgelijk werkingsmechanisme als organofosfaten. Het effect op het zenuwstelsel is sneller, maar minder hardnekkig.

De risico’s van deze twee families insecticiden hebben geleid tot de ontwikkeling van substituten die worden voorgesteld als minder giftig, of zelfs als quasi-ecologische, pyrethroïden, waarvan de structuur is geïnspireerd op die van pyrethrine, een natuurlijk insecticide dat wordt aangetroffen in pyrethrum, een plant die verwant is aan chrysanthemum. Maar terwijl natuurlijke pyrethrine onder invloed van licht wordt afgebroken, hebben pyrethroïden een veel langere halfwaardetijd. Bovendien zijn ze door hun neurotoxische eigenschappen zeer gevaarlijk voor de mens als ze worden ingeademd of via de huid worden opgenomen. De creativiteit van de wetenschappers in de gewasbeschermingsindustrie bleef echter aanslaan: er werden neonicotinoïden ontwikkeld om ongedierte te bestrijden. Geen geluk: al snel bleek dat ze het ook gemunt hadden op bijen en andere bestuivende insecten .…

Na de chloorfenoxyazijnzuurderivaten 2,4‑D en 2,4,5‑T , synthetische fytohormonen die berucht zijn om hun massale gebruik als ontbladeringsmiddel door het Amerikaanse leger tijdens de oorlog in Vietnam en om hun verontreiniging met dioxines, werden op het gebied van herbiciden op grote schaal triazinen gebruikt, vooral in de maïsteelt. Dit zijn atrazine, simazine en terbutylazine. Deze zeer persistente herbiciden verontreinigen op grote schaal het oppervlaktewater en het grondwater. Na simazine werd atrazine, dat sinds de jaren negentig bekend staat als een hormoonontregelaar, in 2007 eindelijk verboden in de Europese Unie. Er zij op gewezen dat desethylatrazine, de belangrijkste metaboliet van atrazine, en atrazine nog steeds in hoge concentraties worden aangetroffen in het grondwater van Wallonië, als gevolg van hun persistentie en mobiliteit in de bodem en de aquifers.

HOE ZIT HET MET FUNGICIDEN?

Minder vaak in twijfel getrokken vanwege hun werking op minder bekende levende wezens, schimmels en gisten, zijn fungiciden terecht in de schijnwerpers gezet door een groep Franse wetenschappers en artsen. Deze wetenschappers geven de schuld aan de nieuwe generatie fungiciden, de SDHI’s (of succinaat dehydrogenase remmers). Dit zijn nieuwe vertegenwoordigers van deze familie, bekend en gebruikt sinds de jaren 1960–1970, en ze zijn doeltreffender. Deze SDHI’s, die nu op grote schaal worden gebruikt, komen via verontreiniging van voedsel op ons bord terecht en kunnen dus bij de mens celstoornissen veroorzaken.

Op grond van de ontoereikendheid van de toxicologische tests die zijn uitgevoerd voordat zij op de markt werden gebracht, dringen deze klokkenluidende wetenschappers aan op opschorting van het gebruik van SDHI’s. Deze saga van pesticiden, die zeven decennia omspant, wordt gekenmerkt door een opeenvolging van technisch-wetenschappelijke innovaties die hebben geleid tot nieuwe families van pesticiden, telkens gepresenteerd als doeltreffender en minder problematisch voor het milieu en de volksgezondheid. In alle gevallen werden helaas achteraf onverwachte destructieve effecten ontdekt.

WAT IS DE REALITEIT?

Uit het bewijsmateriaal blijkt dat de strijdbare visie van de industriële landbouw dat insectenplagen, onkruid, schimmels en zwammen die de gewassen verstoren en de opbrengst verminderen, moeten worden geëlimineerd met een arsenaal van daartoe ontworpen chemische stoffen, niet realistisch is. Het veroorzaakt onomkeerbare ecologische en gezondheidsschade. De ineenstorting van de biodiversiteit die al vele jaren aan de gang is, bereikt nu een kritiek niveau, zoals in vele recente studies aan de kaak wordt gesteld.

De schade aan de gezondheid, die al vele jaren op ruime schaal wordt gedocumenteerd, wordt in het algemeen betwist door zowel de pesticidenbedrijven als de volksgezondheidsinstellingen, die erop staan dat een sluitend oorzakelijk verband wordt aangetoond. Maar de bewijzen stapelen zich op en in 2018 zijn de zekerheden van de deskundigen die zogenaamd de veiligheid van de bestrijdingsmiddelen op de markt garanderen, ineengestort.

Er is natuurlijk het vonnis van 10 augustus 2018 van een Californische rechtbank die de firma Monsanto heeft veroordeeld tot het betalen van 289,2 miljoen dollar aan een Amerikaanse tuinman Dewayne « Lee » Johnson. De 46-jarige vader van twee kinderen heeft terminale kanker aan het lymfestelsel, die hij toeschrijft aan blootstelling aan de glyfosaat bevattende onkruidverdelgers Ranger Pro en Roundup Pro, die door Monsanto op de markt worden gebracht. Deze uitspraak is des te belangrijker omdat Roundup tot dusver het meest gebruikte herbicide is. Het zet ook grote vraagtekens bij het standpunt van de EFSA (de Europese instantie die verantwoordelijk is voor de beoordeling van een bestrijdingsmiddel voordat het op de markt wordt gebracht), die glyfosaat als niet-kankerverwekkend beschouwt, in totale tegenspraak met het IARC (Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek) dat glyfosaat in maart 2015 als « waarschijnlijk kankerverwekkend » heeft geclassificeerd.

Een andere klap, nog doorslaggevender omdat hij de zekerheden van de voorstanders van een « beredeneerd » gebruik van pesticiden definitief aan het wankelen brengt, is de publicatie van het tijdschrift Environmental Health Perspective op 27 juni 2018. Onderzoekers van INRA en INSEN, twee instellingen die niet verdacht worden van militant milieubeleid, hebben de gecombineerde effecten op knaagdieren aangetoond van een dieet dat besmet is met een cocktail van 6 bestrijdingsmiddelen, op niveaus die als onschadelijk worden beschouwd:

• grote gewichtstoename, meer lichaamsvet en diabetes bij mannen;

• andere meer subtiele effecten bij vrouwen.

Dit bevestigt de resultaten van een studie van een cohort van 69 000 mensen die hun eetgewoonten bijhielden: de grootste consumenten van biologisch voedsel hadden een lager risico op overgewicht en obesitas en op het ontwikkelen van het metabool syndroom (de voorloper van type 2 diabetes).

Het vermoeden van een oorzakelijk verband tussen voortdurende blootstelling aan residuen van bestrijdingsmiddelen in levensmiddelen en het risico van stofwisselingsstoornissen wordt duidelijk sterk versterkt.

Vandaag is het zeer duidelijk geworden dat het beleid van « duurzaam » pesticidengebruik en de vermeende vermindering daarvan een totale mislukking is. Niet alleen is er geen vermindering, maar de residuen van bestrijdingsmiddelen in het milieu en het voedsel zijn nog even aanwezig als 30 jaar geleden. De meest realistische conclusie die uit deze vernietigende feiten kan worden getrokken, is in het afgelopen jaar aan de Zwitserse burgers aangeboden. Een petitie waarin wordt opgeroepen tot een verbod op alle synthetische bestrijdingsmiddelen heeft 100.000 handtekeningen verzameld. Volgens de Zwitserse wet leidt deze uitslag tot het organiseren van een referendum in de nabije toekomst, waarin de zaak in alle wettigheid zal worden beslist.

Dit opent voor alle buurlanden de weg om een verbod in te voeren dat definitief een einde zou maken aan een beleid van systematische vergiftiging van onze leefomgeving en onze kinderen in naam van een illusoir concurrentievermogen van de landbouw.

Paul Lannoye
Voorzitter van de Grappe
Doctor in de wetenschap.