DE ‘VOLGENDE WERELD’. HET ERGSTE VAN DE WERELD VOOR?

In het vroege voorjaar van 2020, toen werd verwezenlijkt wat enkele weken eerder nog onmogelijk was geweest, werden de Belgen ingesloten. L’Echo, eigendom van de Persgroep en behorend tot de familie Van Thillo, het 15de grootste fortuin van België, publiceerde in juli 2020 een dossier met de titel  » Als filosofen zich de wereld voorstellen na « , waarvan de inleiding duidelijk de gemoedstoestand onthulde:  » De coronaviruscrisis heeft door haar uitzonderlijke aard en omvang de grenzen van onze denk- en werkmethoden blootgelegd. We hebben meer dan ooit perspectieven nodig. In alle uithoeken van de wereld proberen intellectuelen de contouren te schetsen van deze beroemde « wereld na ».  »

Iedereen had zijn zegje en de filosofen hadden een velddag. De mode was verandering, terwijl velen decennia lang in het luchtledige hadden geschreeuwd dat alles moest veranderen. Dit is het geval met de degrowth-beweging. Zoals in elke crisis werden wij geconfronteerd met deze mediapolitieke psalmodieën, een mengeling van droom en delirium. De gebruikelijke tegenstrijdigheden, die alleen al het nieuwe bedrog zouden hebben ingeluid, waren echter niet eens verborgen: rechts in het artikel van L’Echo stond een advertentie: « Ontdek de beleggingsfondsen die aan uw verwachtingen voldoen. Fund Radar, het praktische hulpmiddel voor de fondsen van L’Echo « ⁽¹⁾. Dezelfde fondsen die investeerden in fossiele brandstoffen, privatisering in de gezondheidssector, ontbossing, wapenhandel en allerlei handel… Had Michel Houellebecq gelijk toen hij zei  » Wij zullen na onze opsluiting niet in een nieuwe wereld ontwaken; het zal dezelfde zijn, alleen erger .

Deze nooit eerder geziene episode moet in een bredere context worden gezien, met name die van een school die haar emancipatierol allang niet meer vervult en buitenstaanders voortbrengt die er weinig mee te maken zullen hebben als ze eenmaal met rust zijn gelaten en zijn losgelaten in een wereld die is overgelaten aan de macht van GAFAM (« Beperkingen van de vrijheid van meningsuiting », blz. 14–15). Denken over de « wereld na » is daarom in de eerste plaats het deconstrueren van de « wereld vóór ». En hoe kunnen we ons dit voorstellen als het monopolie van de weergave van de werkelijkheid nog steeds wordt overgelaten aan de media, die in handen zijn van grote groepen die behoren tot rijke families (« De verleiding van de diversiteit van de media », blz. 16–17); dezelfde media die ons al maanden bestoken met hun nieuwsfeeds, die echte pathologieën van angst opwekken, die bevorderlijk zijn voor immunodeficiëntie.

Maar de media en politici willen alleen het beste voor ons, nietwaar? Waarom wordt dan elk debat buiten het officiële discours om systematisch verboden? Waarom zijn de maatregelen ter verbetering van de immuniteit van de bevolking al meer dan 6 maanden niet officieel meegedeeld⁽²⁾? Waarom werden de « hogepriesters van de angstwekkende informatie  » in België aan het roer gelaten, terwijl allen die iets anders probeerden te zeggen werden beledigd en geweerd, een situatie die elke kalme discussie over de te nemen maatregelen en hun doeltreffendheid onmogelijk maakte. Door de burger een schuldgevoel aan te praten zullen de « gapende gaten in de politiek  » tot zwijgen zijn gebracht (« Wanneer de democratie is besmet door Covid-19 », blz. 12–13).

Gaat ons « Nieuwe Virale Tijdperk  » gepaard met een terugkeer van collectieve waarden na decennia van hyperindividualisme (« Een terugkeer van collectieve waarden in het Nieuwe Virale Tijdperk? », blz. 10–11)? Laten we niet te optimistisch zijn, een reflex die maar al te vaak wordt ingenomen door degenen die niet radicaal willen nadenken over de komende veranderingen, omdat zij te veel te verliezen hebben (in materiële en/of symbolische zin). Zou Covid-19 het collectief zijn rechtmatige plaats teruggeven in het tijdperk van de « transnationale plutocratie « , waarin ons werd gevraagd anderen te beschermen door ons van hen te distantiëren (« Een beetje warme melk in hete thee », blz. 18)?

Verandering met continuïteit is lange tijd een wapen geweest dat door de propaganda-organen is ingezet om te doen alsof alles voortaan anders zal zijn. Terwijl de aan de gang zijnde klimaatramp de politici ertoe had moeten aanzetten maatregelen te nemen die op de situatie zijn afgestemd, zoals een drastische beperking van het luchtverkeer, zal alleen Sars-CoV‑2 de politieke geesten hebben « wakker geschud ». Voorbij de scheidslijnen gaat het echter om niets minder dan het bedenken van een wereld die de mens zou kunnen blijven bewonen zonder haar te vernietigen.

Alexandre Penasse
Dossier gecoördineerd door de redactie