DE « VRIJHEID » OM NIET TE KIEZEN

« De greep van de elite op de media en de marginalisering van andersdenkenden vloeien zo natuurlijk voort uit de werking van deze filters⁽¹⁾ dat mediamensen, die vaak integer en te goeder trouw werken, zichzelf ervan kunnen overtuigen dat zij « objectief » informatie selecteren en interpreteren op basis van strikt professionele waarden. Zij zijn inderdaad vaak objectief, maar binnen de grenzen die door de werking van deze filters worden opgelegd..

Noam Chomsky en Edward Herman, The Manufacture of Consent⁽²⁾.

Naar aanleiding van de carte blanche « Burgerjournalistiek bestaat niet »⁽³⁾ hebben wij, samen met andere vrije media, een antwoord voorgesteld aan het dagblad (zie blz. 10–11). Wij meenden het recht te hebben om datgene aan de kaak te stellen wat wij als sluipwegen beschouwden en als een afspiegeling van de standpunten van de intelligentsia, louter conformistische opvattingen die de realiteit van de vrije journalistiek en haar ware bestaansreden uit de weg gingen. 

DE « FACTOREN » VAN WEIGERING 

De brief werd op 6 oktober naar de redacteur van de afdeling debatten gestuurd. Op de 7e, gaf ze ons antwoord: 

Het antwoord komt, het antwoord dat we verwachtten, maar dat we paradoxaal genoeg niet verwachtten (wat ons ook zou moeten doen nadenken over de zin van onze tussenkomsten, over wat we werkelijk zijn en willen⁽⁴⁾). Wij kunnen ons niet uitdrukken, wij kunnen niet antwoorden waar André Linard, voormalig directeur van de CDJ, de ruimte heeft om in een paar regels de reden van onze strijd aan te vallen. Ons recht op weerwoord, door een collectief van vrije media (Zin TV, Kairos, Krasniy, Radio Panik…) wordt, zonder « uitleg », geweigerd. Bam! Het vonnis is geveld. Geen grote verrassing dus, hoewel er altijd een gevoel van onrechtvaardigheid is vermengd met een vorm van verrassing die een beetje geveinsd is, een beetje echt… Het is inderdaad altijd zo groot, sterk, gewelddadig. 

Maar het is ook leerzaam, omdat het laat zien hoe de media onze perceptie van de wereld vormen en dat we, om die wereld te veranderen, de journalistiek die onze gedachten bepaalt, zullen moeten afbreken. 

DE ROEP OM GRATIS, NIET ZO GRATIS 

Ik besluit mevrouw Baus te bellen, hoofd van de « debatten » afdeling bij La Libre. 

« Ik heb een aantal vakken te vullen met een aantal teksten ».

Hoofd van de « Debat Service » van La Libre.

- Kairos. Hallo, mevrouw Baus?

- Mevrouw Baus? — Ja. 

- Alexandre Penasse, hoofdredacteur van het tijdschrift Kairos. Ik heb zojuist vernomen dat de publicatie van de carte blanche is geweigerd en ik zou, indien mogelijk, graag een verklaring krijgen? 

- Welnu, de uitleg stond in de e‑mail: er moet een keuze worden gemaakt, ik heb minder ruimte dan de voorgestelde teksten en in de keuze… hier is het! 

- Maar we kunnen u iets korter aanbieden voor volgende week .

- Nee, het gaat niet om de lengte, het gaat echt om de keuze. Als je volgende week terug wilt komen, maar dat kan ik niet garanderen… 

- Wacht, een vraag van… Ik begrijp het niet, hij is…

- Van de lengte… 

- Is het te lang ?

- Nee, helemaal niet. 

- Dan begrijp ik het niet .

- Nee, het is geen kwestie van lengte, het is een kwestie van keuze, eh… Ik heb, ik heb een bepaald aantal vakken te vullen met een bepaald aantal teksten: ik heb meer teksten dan vakken, en er zijn bepaalde teksten die niet passen, en dat is degene die we besloten dat… 

- Het heeft niets te maken met de inhoud van het artikel, ik ben er zeker van… 

- Geen twijfel mogelijk… 

- « Waarschijnlijk » wat, dat het er niets mee te maken heeft?

- Ja.

- Stoort de tekst je helemaal niet?

- Maar je wilt… Ik hoor wat je zegt, maar het heeft geen zin om zulke insinuaties te maken over de telefoon. Dat zal de tekst er niet door krijgen, begrijp je. 

- Dit zijn geen insinuaties, maar ik denk dat dit het probleem is. In ieder geval zullen wij uw weigering overal uitzenden, dat is duidelijk. 

« Is deze concentratie van media in de handen van hen die reeds de rijkdom concentreren, zo verstoken van gevolgen voor de informatie als men zegt? » 

S. Halimi, p.56

- Maar dit is geen weigering! Je kunt niet alles publiceren in een krant waar er… krijgen we veertig sms’jes… 

- Dus je zegt tegen mij « kijk, het komt niet voor vrijdag, maandag of dinsdag, maar we publiceren het op een andere dag, het is nog steeds relevant… », maar vertel me dat niet …

- Nee, nee, ah nee, nee, nee, het is niet actueel omdat het een reactie is op iets dat de week ervoor geschreven is, en dus nee
Het blijft niet actueel (sic). Dat is niet waar. 

- Maar het onderwerp is nog steeds… Linard’s carte blanche, het staat op uw site, de persoon kan dat heel goed vinden en de meeste mensen die ons antwoord zullen zien, zullen de oorspronkelijke carte blanche opnieuw gaan bekijken. Ik begrijp het niet. 

- Nou, luister, ik heb je niets anders te vertellen. Ik zorg voor de papieren pagina’s, dus ik zorg niet voor de website. Wat al dan niet op de site wordt gepubliceerd, is niet mijn verantwoordelijkheid. En ik zeg je, ik heb tien worpen per week en ik kan niet alles publiceren wat ik krijg. Er moeten keuzes gemaakt worden. Je moet elke week keuzes maken en gaandeweg opruimen, ik kan de stapel teksten die ik hier op mijn bureau heb niet laten aanzwellen tot 150 in de wacht… 

- Ben jij degene die alleen beslist?

- Nee, niet in mijn eentje. 

- Dus het is gewoon een technisch probleem?

- Kom op. (ze blaast), oké. Wel, ja, het is gewoon een technisch probleem… 

« DIT IS HET ECHTE LEVEN 

Hierna belden we Jean-François Dumont⁽⁵⁾Hij is al 26 jaar journalist, adjunct-hoofdredacteur van het weekblad Le Vif/L’ExpressHij heeft 20 jaar journalistiek gedoceerd aan de UCL en doceert aan de IHECS (voor de Master in Media Education) en aan de Universiteit van Burundi. Hij is lid van de Raad voor de Journalistieke Ethiek (CDJ) en de Hogere Raad voor Media-educatie (CSEM). Het personage is dus goed ingeburgerd in het milieu. 

Oorspronkelijk was het voor het beroemde AJP Gala, het Gala waar de experts van het vak⁽⁶⁾ bijeenkomen. Wij willen zien wat daar gebeurt, wat daar gezegd wordt, wie de handlangers zijn van degenen die geacht worden het beroep van journalist te beschermen, en wie hen en de studenten ontmoeten tijdens hun « rondreis door Wallonië en Brussel » , in de lokalen van IPM, Belga, Rossel, RTL-TVI⁽⁷⁾…

De discussie met Jean-François Dumont begint met het belang voor ons bij Kairos van vrije burgerjournalistiek en de moeilijkheid, zo niet de onmogelijkheid, om er ons brood mee te verdienen. De dissonanten en tegenstellingen zijn interessant, evenals de manier waarop hij, naar het voorbeeld van André Linard, de alternatieve journalistiek voorstelt en presenteert: een soort organisatie in de marge van de mainstream media die de massapers van wat inhoud zou voorzien en soms een beetje zou beïnvloeden met een geheugensteuntje, maar niet te diep, voorzichtig en altijd aan de oppervlakte, zonder ooit, o nee, ooit, de media-industrie en het grote geld dat hen bezit ter discussie te stellen: « Dit is het echte leven. Hoewel dit te betreuren is »…

---

Jean-François Dumont (…) Sommige dingen worden flexibeler, maar het is waar dat we nog niet zover zijn dat we kunnen zeggen dat een vrijwilliger als beroepsbeoefenaar kan worden erkend, en dat zou een zeer sterk signaal zijn voor werkgevers door te zeggen  » Weet je, het maakt niet uit, als je je mensen niet betaalt, worden ze nog steeds erkend als journalisten in ons land.  » (…) We willen ons niet laten aanpraten of de boodschap doorgeven dat journalistiek een activiteit is die niet noodzakelijk loont. Het is een beroep, het is een baan, het betaalt. 

- Kairos: Ja, maar de realiteit is dat wanneer je een alternatieve, vrije, dissidente pers hebt, je je bijna niet kunt veroorloven (…)

- Wij willen de waarde van een professionele dienst niet devalueren of demonetiseren (…) 

- Nog één ding: wat is erger, vrijwilligerswerk doen zonder geld te krijgen uit reclame of betaald worden door reclame?

- Wow… wat betekent dat? Bedoelt u dat als het mediabedrijf door reclame wordt betaald, journalisten sell-outs zijn voor adverteerders? We gaan hier eens een symposium over houden als je wilt. (lacht)

- We houden een conferentie wanneer je maar wilt… Accardo, Chomsky, Halimi hebben hier al veel over geschreven. 

- Ja, ik weet het, maar we blijven ook niet in het rijk der fabelen; ook al zijn er soms zwavelachtige banden tussen nieuws en reclame, we zijn helemaal niet… Ik weet niet of je ooit in een echte redactiekamer hebt gewerkt? 

- Nee, maar we kunnen je stagiaires naar echte nieuwsredacties sturen. Ik werk op een echte redactie, dat is onze krant. 

- Ik zeg « echte redactieleden » van een pers die leeft van reclame. Ik werk al 26 jaar in deze nieuwsredacties, en ik wist nooit welke adverteerder de volgende dag op mijn pagina’s zou staan.
En geen van mijn collega’s wist het. En ik had geen instructies om te zeggen, « We zeggen niets slechts over zo-en-zo » . Maar er zijn uitzonderingen, die ik bereid ben te erkennen en die ik ook heb meegemaakt. 

« Het zijn de voorkeuren van de adverteerders die de welvaart en zelfs het voortbestaan van een medium bepalen. 

Chomsky en Edward, p.47

- Hoe dan ook , we merken dat er dingen zijn die niet in de pers staan, maar goed …

- Maar natuurlijk, natuurlijk. 

- En die Kairos wordt niet erg gewaardeerd door de massamedia, die ons niet doorvertellen; daar zitten we niet op te wachten, want we bestaan omdat zij hun werk niet doen, maar toch worden we grotendeels vermeden .

- Aan de andere kant, voor communicatiemensen, ben je verrassend discreet. Ik heb Kairos vorig jaar ontmoet op de beurs van Namen. 

- Wij zijn niet verrassend discreet, we hebben alleen niet de netwerken van anderen .

- Heb je ooit een exemplaar van Kairos naar de traditionele redacties gestuurd, om gelezen te worden, om opgepikt te worden, om over gesproken te worden? 

- Om een Kairos naar La Libre of Le Soir of La DH te sturen, is dat wat je bedoelt? * 

- Ja, natuurlijk, voor mensen die met de media te maken hebben. 

- Nou, ik wed met je dat we het versturen en dat er geen reactie komt.

- Niet onmiddellijk, maar natuurlijk toen Bernard Hennebert of anderen inbraken in de redactiekantoren, wel, hier was iemand die zover kwam dat hij volledige pagina’s over hem had. Je moet niet klagen dat je nooit geciteerd wordt als je nooit uit je hol komt. 

« Hoe kon de informatieprofessional zich voorstellen dat een industrieel een invloedmiddel zou kopen en tegelijkertijd zou afzien van het beïnvloeden van de richting ervan? 

Serge Halimi, p. 69 

- Oh nee, ik klaag niet over niet geciteerd worden, ik zeg je dat als ik een dossier maak over de banden tussen de massamedia en de grootste Belgische fortuinen⁽⁸⁾Ik denk niet dat Le Soir en de heer Marchant en mevrouw Delvaux tegen zichzelf zeggen: « Hier, we zullen het doorgeven ». Laten we niet naïef zijn, eerlijk gezegd, we moeten stoppen. 

- Nee, inderdaad, vooral als je ook mensen van de familie Hurbain en bedrijf noemt. 

« Onder de dubbele druk van kapitalistische concentratie en commerciële concurrentie die conformisme en domheid in de hand werkt, is de journalistiek bijna overal hol en eerbiedig geworden. 

S. Halimi, p. 29 

— Ah, de familie Hurbain, België’s nummer één fortuin?

- We weten hoe de media werken, natuurlijk is er een soort van… 

toen ik bij La Libre Belgique was, heb ik niet geleerd wat er bij hen gebeurde door Le Soir te lezen en ik heb niet geleerd wat er bij IPM gebeurde door Le Soir te lezen. En dat is het echte leven, ook al is het betreurenswaardig. En daarom is het interessant dat er alternatieve media zijn. Maar tegelijkertijd zijn er alternatieve media die werk doen dat uiteindelijk infiltreert en verhalen en informatie doorgeeft aan niet-alternatieve media. 

« Uit opiniepeilingen blijkt regelmatig dat het publiek — hoewel het luistert en kijkt naar wat er wordt aangeboden — meer nieuws zou willen,
documentaires en andere informatie, minder seks en geweld en een ander soort amusement. Het lijkt onwaarschijnlijk dat burgers zich werkelijk zouden bekommeren om de vraag waarom hun inkomens stagneren of zelfs dalen terwijl zij steeds harder werken; waarom de medische zorg waartoe zij toegang hebben even duur als slecht is; of waarom zij zich niet bewust zijn van wat er in hun naam over de hele wereld kan worden gepleegd. Als zij zo weinig over dergelijke zaken weten, verklaart het propagandamodel waarom: degenen die de soevereiniteit over de media uitoefenen, hebben besloten zich niet met dergelijke kwesties bezig te houden. 

Chomsky en Edwards, p.96

IS ER IETS DAT WE VOOR HEN KUNNEN DOEN? 

Het is duidelijk dat de waakhonden van de dominante orde, die zelfingenomen journalisten die alles in het werk stellen om ons te doen geloven dat zij vrij zijn, terwijl zij vrij zijn binnen het kader dat hun is gegeven en dat zij zichzelf toestaan te geven, dat van het « echte leven », aanvoelen dat de wind begint te draaien. Steeds meer burgers keren zich af van media die ondergeschikt zijn aan het grootkapitaal en die hen in de eerste plaats zien als consumenten en in de tweede plaats als lezers die hen moeten vertellen wat belangrijk is. 

Ze zeggen dat ze een agora aanbieden. Ja, maar met een toegangsprijs! 

* ACTIE VAN DE MAAND: Neem contact op met La Libre, La Dernière Heure, Le Soir, stuur hen uw Kairos, het adres van de site… u zult verbaasd zijn te zien wat wij hier zeggen bevestigd…